2025: Onze favoriete films

De zeven redacteuren van Filmkrant geven elk hun topvijf van de in Nederland uitgebrachte (en door hen geziene) films van 2025.

Elders kun je een overzicht van het Filmjaar 2025 vinden, plus de toptiens van zowel onderstaande lijstjes als de rubriek Filmsterren. Hier het volledige overzicht van alle toptiens van de medewerkers van Filmkrant. Eén manier om hiernaar te kijken is: met wie ben ik het het meeste eens? Die kan dan een gids worden voor Filmjaar 2026.

André Bakker
1. The Brutalist (Brady Corbet)
2. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
3. Bugonia (Yorgos Lanthimos)
4. The Phoenician Scheme (Wes Anderson)
5. Mickey 17 (Bong Joon-ho)
6. Ernest Cole: Lost and Found (Raoul Peck)
7. Gondola (Veit Helmer)
8. No Other Land (Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham & Rachel Szor)
9. Architecton (Victor Kossakovsky)
10. Rietland (Sven Bresser)

Leo Bankersen
1. No Other Land (Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham & Rachel Szor)
2. It Was Just an Accident (Jafar Panahi)
3. I’m Still Here (Walter Salles)
4. The Seed of the Sacred Fig (Mohammed Rasoulof)
5. Jeunes mères (Jean-Pierre & Luc Dardenne)
6. Nouvelle Vague (Richard Linklater)
7. Rietland (Sven Bresser)
8. Urchin (Harris Dickinson)
9. Drie dagen vis (Peter Hoogendoorn)
10. The Invisible Ones (Martijn Blekendaal)

Pim van den Berg
1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
2. Materialists (Celine Song)
3. Weapons (Zach Cregger)
4. Sinners (Ryan Coogler)
5. Mission: Impossible – The Final Reckoning (Chrisopher McQuarrie)
6. The Long Walk (Francis Lawrence)
7. Mickey 17 (Bong Joon-ho)
8. Mountainhead (Jesse Armstrong)
9. Sly Lives! (aka The Burden of Black Genius) (Questlove)
10. Final Destination: Bloodlines (Zach Lipovsky & Adam B. Stein)

Het was voor mij een mannenjaar. Nagenoeg elk van mijn favorieten is door en over mannen, maar ieder is tegelijk een aanklacht tegen traditionele opvattingen over mannelijkheid. Daarin zijn ze eerlijk over de vrouwenhaat, racisme, homo- en transfobie die ervoor nodig is om de leugen vol te houden dat witte mannen slimmer en sterker zijn en daarom bovenaan de piramide horen. Celine Song laat in Materialists juist de andere kant zien: hoe ook vrouwen daaraan bijdragen, door mannen te meten langs dezelfde maatstaven. Maar het meest waardevol zijn de vele alternatieve vormen van mannelijkheid die deze films laten zien: hoe mannen teder, zorgzaam, attent leren worden. Hoe ze de gevoelige delen van zichzelf die ze vroeger diep wegstopten weer leren koesteren. Een man kan talloze dingen zijn, vele ervan beter dan wat we nu vaak van onszelf verwachten. Dat was in de bioscoop dit jaar zonneklaar. (En als TV meetelt hoort The Pitt op 1, om dezelfde redenen.)f

Basje Boer
1. Babygirl (Halina Reijn)
2. Materialists (Celine Song)
3. The Mastermind (Kelly Reichardt)
4. The Phoenician Scheme (Wes Anderson)
5. Hard Truths (Mike Leigh)
6. Mission: Impossible – The Final Reckoning (Christopher McQuarrie)
7. Matt and Mara (Kazik Radwanski)
8. Queer (Luca Guadagnino)
9. Miséricorde (Alain Guiraudie)
10. Caught Stealing (Darren Aronofsky)

Er waren het afgelopen jaar twee films waar iedereen in mijn omgeving het met me over wilde hebben: One Battle After Another en Babygirl. Maar waar het gesprek over die eerste vooral draaide om consensus (“goed hè?”), daar leek het gesprek over die tweede meer op ruzie. In 2025 voelde ik me meer dan ooit aangetrokken tot films die schuren, me aan het denken zetten, misschien niet eens helemaal gelukt zijn, maar wel intrigeren. Naast Babygirl, het popculturele fenomeen van het jaar, is dat Materialists, een ideeënfilm over daten in neoliberale tijden, en bijvoorbeeld ook, net buiten de top 5, het vervreemdende Mission Impossible – The Final Reckoning.

Joost Broeren-Huitenga
1. Sex/Love/Drømmer (Dag Johan Haugerud)
Ieder voor zich al meesterlijk, als drieluik ronduit briljant. Films die je wereld groter maken.
2. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
Kan één film alles tegelijk zijn? Blijkbaar wel: arthouse én spektakelcinema, politiek opruiend én screwball-komisch, eindeloos slacker-gewauwel met toch ook de beste achtervolgingsscène in jaren.
3. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
Zowel de meest compromisloze als de meest empathische in het groeiende subgenre van films over vrouwen onder druk.
4. Nouvelle Vague (Richard Linklater)
Zelden spatte het plezier van het filmmaken zó van het doek.
5. Sinners (Ryan Coogler)
Alleen al vanwege die extatische dansscène centraal in de film, een moment van ultieme bevrijding voordat de hel losbarst. 
6. Sentimental Value (Joachim Trier)
Omdat je het als ouder nooit goed kan doen, maar daarom nog niet moet denken dat je niet beter kan.
7. Tardes de soledad (Albert Serra)
Kijk hem nou staan, de stierenvechter, het haantje van de arena. Zonder commentaar, maar met een dikke laag ironie, zet Serra de koning van de arena in zijn hemd.
8. Universal Language (Matthew Rankin)
Het was een opvallend goed jaar voor cement in de bioscoop – zie ook The Brutalist hieronder en Architecton net buiten deze lijst. Rankins Iraans-Canadese film is één grote grap die exact op mijn golflengte zit.
9. Nickel Boys (RaMell Ross)
Ondanks twee Oscar-nominaties slechts een halfzachte bioscooprelease voor deze unieke film in de eerste persoon – experimenteel, soms bijna abstract, en tegelijk warm en hartverscheurend.
10. The Brutalist (Brady Corbet)
Dik een jaar na de première in Venetië toch wat weggezakt, maar de primaire euforie van die eerste vertoning van deze mateloos ambitieuze state of the nation telt voor veel.

Eervolle vermeldingen voor Kontinental ’25 (Radu Jude) en Mārama (Taratoa Stappard), die alleen op festivals te zien waren, en buiten de bioscoopzaal voor de XR-ervaringen Blur (Craig Quintero & Phoebe Greenberg) en Constantinopoliad (Sister Sylvester & Nadah El Shazly).

Elise van Dam
1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
De erectie van Sean Penn, het loopje van Sean Penn, de deinende achtervolging door de heuvels, de sukkeligheid van Leonardo DiCaprio, de desoriënterende soundtrack van Jonny Greenwood, oerkracht Teyana Taylor; een overdonderende adrenalinestoot van een film. 
2. The Mastermind (Kelly Reichardt)
Nog meer sukkeligheid, maar dan op z’n Kelly Reichardts. Geen grote gebaren, maar struikelen over het alledaagse. Een film om stilletjes verliefd op te worden. En het beste eindshot van het jaar.
3. Babygirl (Halina Reijn)
Al is het maar om die tien minuten durende hotelscène die met zoveel kwetsbaarheid, humor, gêne en het afschudden daarvan het seksuele verlangen van een vrouw verbeeldt. Huilen, zo goed. 
4. Ghostlight (Alex Thompson & Kelly O’Sullivan)
Een film die me in zijn eenvoud ontroerde. Niet in de laatste plaats dankzij de prachtige hoofdrol van Keith Kupferer, die het diepe verdriet van zijn personage in elke vezel van zijn wat onhandige lichaam voelbaar maakt.
5. 28 Years Later (Danny Boyle)
Misschien wel de film die me het meest verraste dit jaar. Visceraal, punk, grotesk en toch ook ontroerend.
6. Sex/Love/Drømmer (Dag Johan Haugerud)
Een prachtige trilogie, die alle ruimte biedt voor de inconsistenties en tegenstrijdige verlangens die we als mensen in ons dragen. En hoe bevrijdend het zou zijn als we daarover met iets meer openheid zouden praten.
7. Black Dog (Guan Hu)
Als The Mastermind het beste eindshot had, dan had Black Dog het beste openingsshot. Een film die even koppig en eigenzinnig van zich afbijt als de zwarte windhond uit de titel en me daarin wist te raken. 
8. Alpha (Julia Ducournau)
Een pulserende, over de randen klotsende, soms letterlijk rammelende maar altijd oprechte poging om de verwarring, angst, groeipijnen en rouw van een tienermeisje in een wereld die altijd een maat te groot is te verbeelden.  
9. Miséricorde (Alain Guiraudie)
Een film die zich onmogelijk tot een zinnetje laat reduceren. Aan het oppervlak vrij conventioneel, maar zodra je de film – de personages, hun motieven – probeert te grijpen, loopt hij als water door je handen.
10. April (Déa Kulumbegashvili)
Donker, ongrijpbaar, onheilspellend. Hoe diep durven we in onszelf te kijken en wat vinden we daar? 

KEES Driessen
Eén film na de ander
Een toptien is altijd een toptien-voor-zover-gezien. Ik had nog zo veel films in willen halen – maar ergens verschijnt de dode lijn en wordt de geschiedenis gespijkerd. En dan krijg je dit, in tien keer twaalf woorden.

1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
Na The Battle of Algiers (1966) nu deze: fantastisch filmfeest, treffend tijdsbeeld.
2. The Brutalist (Brady Corbet)
Net als #1 gefilmd op post-1961 herontdekt VistaVision. Toeval? Dacht het niet.
3. Little Amélie or the Character of Rain (Maïlys Vallade & Liane-Cho Han)
Technisch hoogstaande animatie volgt Amélie van tweeënhalf (God) tot drie jaar (mens).
4. De propagandist (Luuk Bouwman)
Belangrijke documentaire over Nederlandse ‘cinema-tsaar’ Teunissen tijdens WO2. Over kijken en wegkijken.
5. The Damned (Roberto Minervini)
Bedachtzame, in wezen documentaire gesprekken tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Toen, maar nu.
6. Drie dagen vis (Peter Hoogendoorn)
Topverfilming van ‘Hollandse lulligheid’, met twee geweldige acteurs en een sterk uitgangspunt.
7. Jeunes mères (Jean-Pierre & Luc Dardenne)
Jean-Luc is in vorm: krachtig samenspel in opvanghuis voor jonge alleenstaande moeders.
8. Sex/Love/Drømmer (Dag Johan Haugerud)
Dag Johan! En bedankt voor deze inspirerende utopie van betere moeilijke gesprekken.
9. Alpha (Julia Ducournau)
Cannes-journalisten waren niet overtuigd, ik wel: Ducourneau filmt nog even fascinerend lichamelijk.
10. No Other Land (Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham & Rachel Szor)
Oscar-winnende, Duitse-politiek-ontmaskerende documentaire door Palestijns/Israëlisch collectief toont Israëlische destructie van Palestina pre-7/10.

Jan Pieter Ekker
1. April (Déa Kulumbegashvili)
2. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
3. The Brutalist (Brady Corbet)
4. Drømmer (Dag Johan Haugerud)
5. Sorry, Baby (Eva Victor)
6. Tardes de soledad (Albert Serra)
7. Nouvelle Vague (Richard Linklater)
8. Weapons (Zach Cregger)
9. Hemelsleutel (Digna Sinke)
10. Babygirl (Halina Reijn)

Hugo Emmerzael
1. Avatar: Fire and Ash (James Cameron)
Traditiegetrouw is dit al bij voorbaat en ongezien mijn film van het jaar. 
2. Caught by the Tides (Jia Zhang-ke)
Jia’s meesterwerk, een meditatieve reis waarin zo’n twintig jaar aan ontwikkelingen in China over het scherm vloeit. 
3. Eddington (Ari Aster)
Performatief activisme, corrupte tech-giganten en covid-complotten: Aster weet de waanzin van het smartphone-tijdperk te vangen in zijn satirische western. 
4. A House of Dynamite (Kathryn Bigalow)
Perfect popcornspektakel met vlijmscherpe geopolitieke randjes. Bigelow is een omstreden regisseur, maar weet als geen ander het militair industrieel complex te ontleden. 
5. Tardes de soledad (Albert Serra)
Serra’s beste film tot nu toe: een bloederige meditatie op machismo in de Spaanse stierenvechtarena. 
6. Architecton (Victor Kossakovsky)
Kossakovsky op blockbusterschaal. Een weergaloze film over de creatie en destructie van beton. 
7. Babygirl (Halina Reijn)
Spannende, pulpy en geile erotische thriller met een glansrol voor Nicole Kidman. 
8. Hard Truths (Mike Leigh)
Een van de weinige films die ik schaterlachend én huilend in mijn eentje heb gezien. Als het op komisch melodrama aankomt, staat Leigh nog altijd op eenzame hoogte. 
9. Grand Tour (Miguel Gomes)
Gomes’ trip door Oost-Azië barst van de creatieve ideeën en speelse stijlkeuzes. Een van de mooiste films van dit jaar om in te verdwalen. 
10. Frankenstein (Guillermo del Toro)
Het voelt alsof Del Toro zijn hele ziel en zaligheid in de creatie van Frankensteins monster heeft gestopt.

Ilona van Genderen Stort
1. Nouvelle Vague (Richard Linklater)
Een flinke dosis onvervalste filmliefde in deze Linklater-remake van À bout de souffle.
2. Sentimental Value (Joachim Trier)
Wel en wee van een getormenteerde familie gezien door een Scandinavisch sprookjeshuis.
3. I’m Still Here (Walter Salles)
Oscar voor beste buitenlandse film voor zinderend familiedrama tijdens de militaire dictatuur in Brazilië.
4. L’attachement (Carine Tardieu)
Onverwacht hartverwarmende burenrelaties in Parijs.
5. Heldin (Petra Volpe)
Zenuwslopende dag meelopen op de verpleegafdeling
6. Babygirl (Halina Reijn)
Nederlands trots in Hollywood.
7. The Blue Trail (Gabriel Mascaro)
Ouderen worden afgeserveerd in Brazilië, op een paar levensgenieters na.
8. De propagandist (Luuk Bouwman)
IJzersterke docu over goed foute hoge film-ambtenaar in WOII.
9. Drømmer (Dag Johan Haugerud)
Een verfrissende kijk op kalverliefde en wollen truien.
10. The Golden Spurtle (Constantine Costi)
Michiel van Erp meets Koot en Bie bij Schotse wereldkampioenschappen havermoutpap maken.

Dan Hassler-Forest
1. Sinners (Ryan Coogler)
2. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
3. Superman (James Gunn)
4. The Phoenician Scheme (Wes Anderson)
5. Weapons (Zach Cregger)
6. Sorry, Baby (Eva Victor)
7. The Shrouds (David Cronenberg)
8. Companion (Drew Hancock)
9. Carry-On (Jaume Collet-Serra)
10. Splitsville (Michael Angelo Covino)

Fritz de Jong
1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
2. The Last Viking (Anders Thomas Jensen)
3. A House of Dynamite (Kathryn Bigalow)
4. It Was Just an Accident (Jafar Panahi)
5. Flow (Gints Zilbalodis)
6. Sorry, Baby (Eva Victor)
7. The North (Bart Schrijver)
8. Memoir of a Snail (Adam Elliot)
9. Good One (India Donaldson)
10. Mickey 17 (Bong Joon-ho)

Roosje van der Kamp
1. April (Déa Kulumbegashvili)
Het is soms makkelijker te doen alsof al het goede zich altijd als zodanig aankondigt, maar Déa Kulumbegashvili weet dat het leven niet zo werkt. In haar film schuwt ze het ondraaglijke niet, maar kijkt ze het recht in de ogen. Gruwelijk mooi. 
2. If I Had Legs I’d Kick You (Mary Bronstein)
Linda maakt voortdurend de verkeerde keuzes. Heerlijk, vind ik dat. Voor mij zijn personages pas interessant als ze barsten van de tegenstrijdigheden. Mary Bronstein laat zien hoe die verkeerde keuzes van Linda iets met haar rol als vrouw te maken heeft, maar vervalt daarbij niet in excuses. Linda is verlamd door haar eigen schuldgevoel, en toch blijft de nachtmerrieachtige uitvergroting van haar angsten diepmenselijk.
3. Agarrame fuerte (Ana Guevara & Leticia Jorge)
Soms, als ik echt verdrietig ben, doe ik alsof ik dood ben en weer tot leven kom. Zelfs de regen voelt dan ecstatisch. Deze tedere verbeelding van een vriendschap vangt precies dat gevoel. Adela reist terug in de tijd om nog één laatste weekend door te brengen met haar overleden vriendin. Ik weet dat sommige mensen een hekel hebben aan afscheid nemen; deze film is dan ook niet voor hen.
4. Drømmer (Dag Johan Haugerud)
Op genuanceerde wijze reflecteert Dag Johan Haugerud op de eerste verliefdheid van de zestienjarige Johanne. De verschillende perspectieven op deze verboden liefde werken goed, maar wat mij vooral bijblijft is het vurige verlangen van de jonge hoofdpersoon. Levensbevestigend.
5. The Mastermind (Kelly Reichardt)
Sommige gebeurtenissen lijken alleen als film te bestaan. Een kunstroof, bijvoorbeeld. We hebben dit zo vaak op het grote doek gezien, dat de filmische verbeelding onze verbeelding is gaan kleuren. Maar in Kelly Reichardt’s film gaat het nu eens niet zoals in de film. Zoals we van haar gewend zijn, verstoren dagelijkse momenten het plan van ‘mastermind’ Mooney. Een heistfilm zoals geen andere. 
6. Black Dog (Guan Hu)
Dit verhaal over de vriendschap tussen een zwervende hond en een zwervende man in een verlaten stad in China, raakte me diep.
7. Nickel Boys (RaMell Ross)
Bijzonder voorbeeld van inventief filmmaken, waarin de kijker de gebeurtenissen vanuit het perspectief van de zwarte hoofdpersonen ziet ontvouwen. 
8. The End (Joshua Oppenheimer)
Ongemakkelijke muzikale ontleding van een familie, die als gepekelden in een ondergrondse zoutmijn leven, samen met de mooiste kunstschatten, maar zonder gevoel van medemenselijkheid. 
9. Die My Love (Lynne Ramsay)
Iedereen geeft z’n alles in deze maximalistische film over een vrouw die, na de geboorte van haar zoontje, wegzakt in een psychotische depressie.
10. The Damned (Roberto Minervini)
Onterecht niet zo goed ontvangen, deze sobere re-enactment van de Amerikaanse Burgeroorlog, waarin soldaten geconfronteerd worden met het Camusiaanse absurde. 

Inderdaad, geen One Battle After Another. Zo zullen er vast wel meer klassiekers-in-de-dop in mijn lijstje ontbreken. Ik neig dan ook steeds meer naar een ander soort cinema. Een van films die misschien niet zo perfect gemaakt zijn, maar me wel raken. Het is wat Joanna Biggs zo mooi verwoordt in A Life of One’s Own, haar bundel over negen vrouwelijke schrijvers: “I don’t want to ‘admire’ writing for its erudition, I want to be changed by it. I want to know what it’s like to be someone else.” Dat is precies wat deze films doen: je laten inzien wat het is om een ander te zijn. Door dicht op de huid te filmen, zoals in If I Had Legs I’d Kick You, door de kijker letterlijk in het perspectief van zijn hoofdpersonen te plaatsen, zoals in Nickel Boys, of door je het gevoel te geven dat je ook gek aan het worden bent, zoals in Die My Love. 

Ivo De Kock
1. Bugonia (Yorgos Lanthimos)
2. Frankenstein (Guillermo del Toro)
3. Caught Stealing (Darren Aronofsky)
4. Jeunes mères (Jean-Pierre & Luc Dardenne)
5. It Was Just an Accident (Jafar Panahi)
6. The Balconettes (Noémie Merlant)
7. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
8. Left-Handed Girl (Shih-Ching Tsou)
9. Rietland (Sven Bresser)
10. Nouvelle Vague (Richard Linklater)

2025 was het (film)jaar van enkele ontgoochelingen: The Phoenician Scheme (Wes Anderson), Nosferatu (Robbert Eggers), A House of Dynamite (Kathryn Bigalow), Eddington (Ari Aster) en in mindere mate The Mastermind (Kelly Reichardt). Maar ook van een zelfverklaard meesterwerk, The Brutalist, dat in zijn lofzang op Israël als vredige haven voor gekwelde geesten steeds meer ging wringen. Daardoor overheerste lang het gevoel dat 2025 zou afsluiten als een minder filmjaar. Maar Blue Moon, La petite dernière, Timestamp, Nuestra tierra, Mother, The Silent Treatment, The Chronology of Water, Sound of Falling, Resurrection, Omaha en The Voice of Hind Rajab (allen pas in 2026 in Nederland te zien) herstelden tijdens Film Fest Gent ons geloof in de blijvende vitaliteit van film en van cinema als empathie machine. “Sommige mensen gaan op leeftijd risico’s vermijden en sommige mensen gaan juist meer risico’s nemen”, liet Guillermo del Toro zich naar aanleiding van zijn Frankenstein ontvallen. “Die kant wil ik op.” Terugblikkend verlieten ook Yorgos Lanthimos, Darren Aronofsky, de broers Dardenne, Jafar Panahi, Noémie Merlant, Paul Thomas Anderson, Shih-Ching Tsou, Sven Bresser en Richard Linklater de platgetreden paden. Met de wilde, barokke en romantische dystopie Bugonia leverde dat zelfs een absoluut meesterwerk op. ‘Where Have All the Flowers Gone’ bleef nazinderen. Voor het eerst sinds lang klonk luid applaus na de (niet festival- of voorpremière-gerelateerde) vertoning. Een opkikker. Zo werd het toch nog een goed 2025.

Romy van Krieken
1. The Ugly Stepsister (Emilie Blichfeldt)
2. Sinners (Ryan Coogler)
3. The Last Viking (Anders Thomas Jensen)
4. Zootopia 2 (Jared Bush & Byron Howard)
5. Universal Language (Matthew Rankin)
6. Heldin (Petra Volpe)
7. It Was Just an Accident (Jafar Panahi)
8. Companion (Drew Hancock)
9. Mickey 17 (Bong Joon-ho)
10. F1 the Movie (Joseph Kosinski)

Omar Larabi
1. Tardes de soledad (Albert Serra)
De Francoïsten zijn springlevend en kijken op broeierige namiddagen en masse naar hoe de torero de toro bravo bedwingt. Sublieme documentaire, in al zijn akeligheid, die ook iets zegt over hoezeer we allemaal zondaars zijn.
2. All We Imagine as Light (Payal Kapadia)
Vooral de kleuren, de blauw- en geeltinten, blijven bij. Een dromerige indruk van Mumbai. Zou de rijstkoker een knipoog zijn naar Claire Denis?
3. April (Déa Kulumbegashvili)
Kulumbegashvili gebruikt een uiterst transcendentale, gewaagde vorm van slow cinema om iets wezenlijks te zeggen over vrouwenrechten in Georgië. Groot talent.
4. The Seed of the Sacred Fig (Mohammed Rasoulof)
Literaire cinema. Knipoog naar Tsjechov, naar de Russische roman. Met een spetterend einde op een bijna-buitenaardse setting. 
5. Grand Tour (Miguel Gomes)
Een achtervolging, een zoektocht, melancholische sequenties. Een boodschap over de koloniale tijd, verbonden met het heden. Een abstracte film, gefilmd op idyllische, koloniale plekken, waarin Miguel Gomes zich vooral etaleert als een filmmaker die zich kan verwonderen over ogenschijnlijk simpele dingen, zoals fruitverkopers op een markt. 
6. Good One (India Donaldson)
Een jonge vrouw ontdekt in de Catskills dat de oudere mensen, onder wie haar vader, vaak ook geen antwoorden hebben op de prangende existentiële vragen des levens. Dat leidt tot wederzijds begrip. Schitterende coming of age-film. 
7. Drie dagen vis (Peter Hoogendoorn)
Een vader en zoon hebben aan een paar blikken genoeg. Zielsveel zullen ze nooit van elkaar houden. En eigenlijk zijn ze ook niet echt een match. Toch is er iets van een unieke chemie tussen Ton Kas en Guido Pollemans, die voortdurend ontroert.
8. It Was Just an Accident (Jafar Panahi)
Dit typisch Iraanse drama transformeert tegen het einde in een horrorfilm. Niet op opzichtige wijze, maar via een aantal knappe transities. Dat ligt goeddeels aan het puntgave scenario. 
9. Sinners (Ryan Coogler)
Een vampierenfilm, gefilmd in het oude zuiden van de Verenigde Staten, met een toffe soundtrack, geregisseerd door een groot talent. Dit is de blockbuster waar ik als cinefiel naar snak. Een peperdure film kan ook intelligent zijn. 
10. Nouvelle Vague (Richard Linklater)
Linklaters verfilming van de verfilming van À bout de souffle is sprankelend, ontwapenend en vrolijk. Lekker luchtig ook. Een feest der herkenning, om maar een cliché aan te snijden. Zo ziet een liefdesbrief aan een legendarisch gezelschap eruit. Genieten.

Runners-up: The Brutalist (Brady Corbet), Maldoror (Fabrice du Welz), I’m Still Here (Walter Salles), One Battle After Another (Paul Thomas Anderson), Nosferatu (Robbert Eggers), Vermiglio (Maura Delpero), Warfare (Alex Garland & Ray Mendoza) en Sorry, Baby (Eva Victor).

Dana Linssen
1. Put Your Soul on Your Hand and Walk (Sepideh Farsi)
Een van de vele ondraaglijke, noodzakelijke films van dit jaar. Ik heb meer gehuild dan goed voor me is. Escapisme is een optie, maar zelfs Wicked: For Good gaat over Trump. Dus waarom niet naar de bioscoop om bij mensen en verhalen te zijn die elders tussen alle ophef en vertier over raaskallende politici en andere oude witte mannen naar de zijlijn zijn gedirigeerd? Radicale empathie als daad van verzet. Als wake-up call om je eigen menselijkheid onder de loep te nemen. Kun je het aan? De drone wars, het AI-militarisme? Wat kan je eigenlijk echt in de ogen kijken? Een vrouw die hoop blijft zoeken? De Palestijnse fotojournalist Fatma Hassona uit Gaza stuurde een jaar lang foto’s en filmpjes aan de ooit uit Iran gevluchte filmmaker Sepideh Farsi. Twee vrouwen, twee generaties. Samen maakten ze een film. Vlak voor de film werd geselecteerd voor Cannes werden Hassona en haar familie tijdens een Israëlische luchtaanval vermoord. Het beeld van haar veerkracht staat als een nabeeld op mijn netvlies geëtst.
2. Fortuyn: On-Hollands (Menna Laura Meijer / mint film office)
Ik weet niet hoe deze film valt bij mensen die “het niet hebben meegemaakt”, misschien kijken ze met nog wel meer verbazing naar deze zorgvuldige montage van pakweg 25 jaar nieuwsbeelden over Rotterdam en Nederland die de opkomst van het “on-Hollandse” fenomeen Pim Fortuyn documenteren en tegelijkertijd binnenstebuiten keren. Een paar dingen die worden blootgelegd: hoeveel soberheid en armoede er was in de arbeiderswijken (en hoeveel meer welvaart nu, alleen heel slecht verdeeld); hoeveel racisme, seksisme en homofobie op opinietelevisie; hoe goed de journaals en de actualiteitenprogramma’s hebben gedocumenteerd hoe we van de opbouw van een welvaartsstaat na WOII in het huidige fascisme zijn terechtgekomen; en hoezeer wordt blootgelegd dat we er ook maar bijstonden en naar keken (generaliserend). Fortuyn met zijn schaamteloze charisma is hypnotiserend om naar te kijken, maar ook akelig, want ontdaan van de shock of the new klinken zijn woorden niet grappig of erudiet. Dat zijn de tijdgetuigen die aan het woord komen: mensen van kleur, vrouwen, eerste en vooral heel veel tweede en derde generaties. Het echte ongehoorde Nederland. Een film die het uit de kom geschoten Nederlandse zelfbeeld hardhandig rechtzet.
3. No Other Land (Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham & Rachel Szor)
Zijn eerste herinnering is dat zijn vader werd gearresteerd. De Palestijn Basel Adra (1996) was toen vijf jaar oud. Later nam hij de camera van zijn vader over en werd hij activist en journalist. Samen met Israëlische journalist (onder meer voor The Guardian) en coregisseur Yuval Abraham nam hij in 2024 de controversiële Gouden Beer in ontvangst op het filmfestival van Berlijn voor een film die een daad van rouw en herinnering is en daarna inzet werd van een politiek steekspel.
4. Die My Love (Lynne Ramsay)
Het is te eenvoudig om in Die My Love alleen een film over postpartum depressie en psychose te zien. Door de geweldige cameravoering en non-lineaire montage is het een intens portret van liefde in tijden van waanzin en waanzin in tijden van liefde. Romantisch en verdrietig. En doodernstig. Maar blijf weg van de realistische interpretaties. Dit gaat over hoe dingen kunnen voelen. Over hoe je een grashalm en een bosbrand kunt zijn.
5. Home Game (Lidija Zelovic)
In de jaren negentig vluchtte Lidija Zelovic uit Bosnië naar Nederland. Inmiddels is ze langer hier dan daar. In deze dagboekfilm laat ze zien hoe Nederland langzaam polariseerde.
6. On Falling (Laura Carreira)
Filmdebuut On Falling volgt de Verelendung van gig-werkers in een distributiecentrum met liefdevolle precisie en kritische ironie: heeft er nu alweer iemand een rolletje touw van 99 cent besteld?
7. Allégorie citadine (Alice Rohrwacher)
Een korte film, die tijdens het onvolprezen Previously Unreleased van ex-Eye-programmeur René Wolf her en der de filmtheaters aandeed. Een hervertelling van de mythe van de grot van Plato via kinderogen en de kunsten: dans (choreografie Damien Jalet), fotografie (geweldige straatfoto’s van JR) en muziek (Daft Punks eigen Thomas Bangalter). Met een gastoptreden van Leos Carax als de blinde verteller. Ik weet niet hoeveel dubbele bodems een mens kan verdragen (ik: veel!), maar ergens onder de trottoirs van Parijs ligt inderdaad het strand zoals de Situationisten zeiden.
8. I’m Still Here (Walter Salles)
Over, zoals een van de personages in de film zegt, hoe “een staat een systeem van desinformatie creëert om het eigen functioneren te beschermen”.
9. Holy Electricity (Tato Kotetisjvili)
Een droogkomische liefdesbrief aan Tbilisi, een swingende millennial-post-Sovjet-stadssymfonie waarin twee scharrelaars een handeltje in draagbare neonkruizen opzetten en hun pad een sliert aan excentriekelingen kruist. God is dood en de Sovjet-Unie ook. Maar er is altijd een goed verhaal over te vertellen.
10. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
De laatste film die ik dit jaar zag. Ik schreef aan een cinefiele hartsvriend: “PTA heeft een krankzinnige nachtmerrie afgeleverd, die een mix is tussen Born in Flames, Fear and Loathing in Las Vegas en Children of Men. En ja: The Battle of Algiers, die niet voor niets op de televisie is te zien. Terwijl ‘The Revolution Will Not Be Televised’ op de soundtrack uit elkaar wordt getrokken. Leo meteen goed sinds hij aan komt rennen. Hij sleurt al zijn eerdere rollen als een gewonde krijgsmakker achter zich aan. En eindelijk weer eens een film die schaamteloos durft te zijn over seksuele opwinding en machtsgeweld. Kom er maar in Dr. Freud, terwijl het boekje Het is geen oorlog maar ook geen vrede van de overheid op de mat valt. Still processing.”
11. Bugonia (Yorgos Lanthimos)
Als hekkensluiter een nummer 11, omdat het sowieso een gek filmjaar en een gek jaar tout court was. Omdat de vriend terugschreef: “Hoogstinteressant weer dat de mannen dit jaar allemaal met VistaVision in de weer gingen, terwijl dan bijvoorbeeld Lynne Ramsay gewoon voor het Academy-formaat koos. En hier helemaal, dat ze uitgerekend zo’n grote clunky camera hebben gebruikt voor wat grotendeels een Kammerspiel is. Maar ja, uiteindelijk gaat het dan toch weer over (het belang van) CINEMA.” En bijen.

P.S. Veel te veel níet gezien. Twee series waarvan ik zou willen dat ik tijd had om ze terug te kijken, Andor en Silo. En toch nog maar weer eens gekeken naar The Man in the High Castle. Tijdens het lesgeven met de studenten Moonlight uitgeplozen. En Lynne Ramsay’s Gasman zonder geluid bekeken. En het geweldige Postcards from the End of the World. Dank jullie dat jullie me elk jaar weer leren om vanzelfsprekendheden aan nieuwe vragen te onderwerpen. Maar vooral wil ik Celine Daemens interactieve immersieve kijkkast Nothing to See Here noemen. Die de filmgeschiedenis weer terugknoopt aan de rafelige veter die mediaproductie nu soms lijkt. En een speciale shout out voor milieuactivist, een Yanomami vrouw uit het Amazone-gebied die in Richard Mosse’s Broken Spectre recht in de camera kijkt en hem, en ons, aanspreekt: “Sta daar niet alleen maar met je camera. Ik heb me niet voor niets in vol ornaat uitgedost. Doe iets met wat ik zeg. Breng mijn boodschap naar de wereld.”

Adrian Martin
Gelijkwaardig, op alfabetische volgorde:
– D Is for Distance (Emma Matthews & Chris Petit)
– Honey, Don’t! (Ethan Coen)
– A Letter to David (Tom Shoval)
– Maldoror (Fabrice du Welz)
– Miséricorde (Alain Guiraudie)
– The Other Way Around (Jonás Trueba)
– Reflet dans un diamant mort (Hélène Cattet & Bruno Forzani)
– The Secret Agent (Kleber Mendonça Filho)
– Le tableau volée (Pascal Bonitzer)
– Wishing on a Star (Peter Kerekes)

Alex Mazereeuw
1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
Van hitsig anarchisme naar zielige stonerkomedie naar hedendaags familieverzet. Paul Thomas Anderson kookte op een manier waar zelfs de grootste sterrenchefs jaloers op zouden zijn. Scènes, quotes en loopjes voor de eeuwigheid, daar drinken we a few small beers op. Viva la revolucion! 
2. Sinners (Ryan Coogler)
Overdonderend, deze inhoudelijk rijke en tegelijkertijd bloedgeile vampierenmusical. Godzijdank zag de bioscoopbezoeker dat ook, en bleek er zowaar weer eens een enorme markt te zijn voor volstrekt originele films van originele filmmakers. 
3. Drie dagen vis (Peter Hoogendoorn)
Herkenbaar voor eenieder met een moeizame relatie met een ouder, dit bloedmooie zwart-witdrama over een moeilijk communicerende vader en zoon (prachtrollen van Ton Kas en Guido Pollemans) die een paar dagen door Rotterdam slenteren. Een van de mooiste slotscènes van het jaar.  
4. 28 Years Later (Danny Boyle)
Een schitterend gemaakte zombiefilm die zowaar behoorlijk wist te verrassen. Alles werkt, van de ijzingwekkende vader-zoon-odyssee in het eerste deel tot de verrassend humanistische slotakte. Speciale vermelding voor Ralph Fiennes en zijn, jawel, schedeltempel.
5. Weapons (Zach Cregger)
We gaan hier natuurlijk niet spreken van een moderne spookvariant op Magnolia, maar dit heerlijke horrormozaïek van Barbarian-regisseur Zach Gregger kwam verdomd dicht in de buurt. Bij vlagen doodeng, maar toch vooral een van de grappigste films van het jaar. 
6. Nickel Boys (RaMell Ross)
7. Good One (India Donaldson)
8. Sing Sing (Greg Kwedar)
9. Voor de meisjes (Mike van Diem)
10. Materialists (Celine Song)

Ronald Rovers
1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
Dit woord mag ik één keer per zes maanden gebruiken: meesterlijk. Ritme/montage/camera/dialoog. Alles voelt nieuw. Viva la revolucion!
2. Miséricorde (Alain Guiraudie)
Onmogelijk even snel samen te vatten wat deze zo goed maakt. Labyrintisch. Goddelijke komedie. Ik verwijs naar mijn recensie. Zo. Opgelost.
3. Black Dog (Guan Hu)
Een man, een hond, een vervallen Chinees stadje in een woestijn. Een melancholische western – of eastern – over alles wat in China opzij wordt gezet voor de vooruitgang.
4. The Mastermind (Kelly Reichardt)
Een man met een plan is James. Een man die vol van zichzelf is. Een man ook die zo ongeveer elk cruciaal detail in zijn omgeving mist. Tamelijk briljante deconstructie van de heistfilm en van de held.
5. Grand Tour (Miguel Gomes)
Niet Gomes’ beste film over kolonialisme, de verbeelding van  heden en verleden en een dromerige liefde voor het medium film – dat is Tabu. Toch is die liefde opnieuw sterk voelbaar tijdens de reis die de film met je maakt.
6. Alpha (Julia Ducournau)
De vorm is de inhoud in Ducournau’s rusteloze first person-beleving van het dodelijke eerste decennium van de aids-epidemie. 
7. Frankenstein (Guillermo del Toro)
Fantastisch ambachtelijk en groots en meeslepend gothic filmmaken. Nuff said.
8. Swamp Dogg Gets His Pool Painted (Isaac Gale & Ryan Olson)
Zo pak je een biografische film aan: een leven laten zien als een doolhof van grote en kleine verrassingen. Als je geluk hebt als maker komt daaruit die ene mens tevoorschijn.
9. 28 Years Later (Danny Boyle)
Je kunt een zombiefilm – elke film, in feite – een hele andere kant op sturen.  
10. L’histoire de Souleymane (Boris Lojkine)
De rusteloosheid en bestaansonzekerheid zijn tastbaar. Zoals Sorry We Missed You, maar zonder verblijfsvergunning.

Guus Schulting
1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
2. Sorry, Baby (Eva Victor)
3. Rietland (Sven Bresser)
4. Hard Truths (Mike Leigh)
5. Black Dog (Guan Hu)
6. Sing Sing (Greg Kwedar)
7. Drie dagen vis (Peter Hoogendoorn)
8. A Real Pain (Jesse Eisenberg)
9. Sinners (Ryan Coogler)
10. Babygirl (Halina Reijn)

Devi Smits
1. The Brutalist (Brady Corbet)
Vanaf de onvergetelijke opening was ik helemaal ondergedompeld in deze ware filmervaring.
2. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
Een groots verhaal over het Amerika van nu, verteld als kat-en-muis-spel. Met de meest hypnotiserende auto-achtervolging van deze eeuw.
3. I’m Still Here (Walter Salles)
Een buitengewoon warme film over het leven in een dictatuur. Dreunde bij mij nog even na.
4. Bugonia (Yorgos Lanthimos)
Emma Stone en Jesse Plemons spelen op de toppen van hun kunnen in deze achtbaan van een complotdenkers-alien-invasion-imkers-film.
5. Weapons (Zach Cregger)
Wederom levert Cregger, na Barbarian, een steengoede horrorfilm af die subliem met je verwachtingen speelt.
6. Babygirl (Halina Reijn)
Eindelijk eens een grote Hollywood-film die seks en kink met open vizier benadert.
7. Fabula (Michiel ten Horn)
Fedja van Huêt als Limburgse pechcrimineel blijkt een schot in de roos. Doet denken aan de misdaadkomedies van Anders Thomas Jensen.
8. Eighty Plus (Želimir Žilnik)
Hilarische en troostrijke oude-mensen-klucht in Servië.
9. Hoard (Luna Carmoon)
Het meest eigenzinnige debuut kwam dit jaar van de Britse Carmoon. Een vunzig sprookje that had to grow on me.
10. Rietland (Sven Bresser)
De Nederlandse film beleefde een uitstekend jaar. Bresser zet zichzelf met dit sferische debuut op de kaart. Zelden heb ik het Nederlandse platteland zo overtuigend op beeld gevat gezien.

André Waardenburg
1. One Battle After Another (Paul Thomas Anderson)
2. A House of Dynamite (Kathryn Bigalow)
3. Drømmer (Dag Johan Haugerud)
4. Good One (India Donaldson)
5. Miséricorde (Alain Guiraudie)
6. Vermiglio (Maura Delpero)
7. I’m Still Here (Walter Salles)
8. Mary and Max (Adam Elliot)
9. The North (Bart Schrijver)
10. Sorry, Baby (Eva Victor)

Alexander Zwart
1. Loveable (Lilja Ingolfsdottir)
1. The Girl with the Needle (Magnus von Horn)
Gedeelde nummer 1 van Scandinavische tegenpolen en meteen een oproep om The Girl with the Needle (2024) eindelijk een Nederlandse release te geven.
3. Urchin (Harris Dickinson)
4. Babygirl (Halina Reijn)
Op 3 en 4 nog twee tegenpolen, in de vorm van twee gedaantes van Harris Dickinson: als regisseur van fris kitchen sink realism en acterend als verleider van Nicole Kidman.
5. No Other Land (Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham & Rachel Szor)
De nummer 1 als het om hoognodig activisme gaat.
6. April (Déa Kulumbegashvili)
In een alternatieve lijst op 2 na No Other Land, maar dan qua naar binnen gekeerd humanisme.
7. When the Light Breaks (Rúnar Rúnarsson)
Nog meer Scandinavië met dit intieme IJslandse rouwdrama.
8. It Was Just an Accident (Jafar Panahi)
8.  The Seed of the Sacred Fig (Mohammed Rasoulof)
10. Super Happy Forever (Kohei Igarashi)