Mission: Impossible – The Final Reckoning

Met The Final Reckoning komt er na acht films een eind aan de Mission: Impossible-reeks. Waarin onderscheiden de films, met Tom Cruise als het centrale spektakel, zich van andere actiethrillers? Drie lenzen om Mission: Impossible door te bekijken.

Mission: Imposssible als circusact
Tom Cruise kan erg goed rennnen. We zien het hem doen in The Firm, Minority Report, Vanilla Sky, The Mummy. GQ vraagt zich af: “Is er iemand beter in rennen in films dan Tom Cruise?” The Guardian kopt: “Als hij niet rent, waarom zouden we dan nog kijken?” We zien hem rennen in de talloze supercuts die van zijn renscènes zijn gemaakt en in de lijstjes die deze scènes rangschikken van goed naar allerbest. Maar bovenal zien we Cruise rennen in de acht films tellende Mission: Impossible-serie die nu wordt afgesloten met The Final Reckoning.

Als meesterspion Ethan Hunt kan hij niet alleen goed rennen, maar ook springen (zeg, uit een vliegtuig). Hij kan vallen (van daken), glijden (over daken) en hangen (aan daken). Hij is een meester in het ontwijken van objecten (zoals een piano) en kan zich enorm goed vasthouden (aan een wolkenkrabber, een bergwand, een vliegtuig).

In de M:I-films redden Hunt en zijn team de wereld keer op keer van een onnoemelijk kwaad, daartoe ingehuurd door IMF, een dienst die zo geheim is dat het grootste deel van de regering er geen weet van heeft. Draaide de eerste film (Brian De Palma, 1996) nog vooral om intrige, net als de tv-serie (1966-1973 en 1988-1990) waarop de reeks werd gebaseerd; gaandeweg kwamen de stunts van Cruise steeds meer centraal te staan. Is dat egotripperij van Cruise, die tevens optreedt als producent? Eerder lijkt het te maken te hebben met een behoefte aan ouderwets entertainment. De M:I-reeks is niet zomaar een circusact, maar het hele circus bij elkaar: de acrobaten, de clows, de goochelaars. Het is Houdini, MacGyver en Buster Keaton ineen.

De M:I-films doen me aan nog iets anders denken: de golden age van de Hollywood-musical. Geen heel gekke gedachte aangezien ook actiescènes zijn gebaseerd op een choreografie. Maar waarom doen specifiek deze films me denken aan de musical? Kijk ik naar de scène uit Dead Reckoning (Christopher McQuarrie, 2023) waarin Ethan en Grace (Hayley Atwell) proberen te ontsnappen uit een treinstel dat aan een klif hangt, of naar de vechtscène in het herentoilet in Fallout (McQuarrie, 2018), of naar de iconische inbraak uit De Palma’s film, dan zie ik geen actie maar dans. Ik zie Donald O’Connors totale controle over zijn lichaam, in Singin’ in the Rain. Ik zie Gene Kelly die zo sterk en licht tegelijk is in An American in Paris. Ik zie Fred Astaire die in Royal Wedding zo verliefd is dat hij tegen de muren op loopt en danst op het plafond.

In The Final Reckoning is er een pas de deux met een dubbeldekkervliegtuigje en een ballet van torpedo’s op de bodem van de oceaan. Op zeker moment klinkt ‘Cheek to Cheek’ uit de radio, het beroemde nummer uit Fred Astaire’s Top Hat, alsof de makers zelf ook een analogie zien met de musical. Als ik de operascène zie uit Rogue Nation (McQuarrie, 2015), waarin Hunt in de nok van het theater met een schurk vecht om een klarinet, realiseer ik me waarom de filmreeks me zo aan de musical doet denken: ook Mission: Impossible is high camp.

Mission: Imposssible als parallelle werkelijkheid
In The Final Reckoning wordt het kwaad net als in voorganger Dead Reckoning vertegenwoordigd door The Entity, een losgeslagen AI die uit is op totaalheerschappij, of op totale vernietiging. “Is dit echt?”, vraagt Hunt na een onderonsje met deze superschurk. “Is dit de realiteit?” Het is een veelzeggend moment, net als de keren dat Hunt met nadruk wordt gewekt: “Wordt wakker, Ethan!” In de M:I-films bewegen Hunt en zijn mensen zich in de schaduwen, draait het allemaal om een organisatie die opereert in het grootste geheim, gaat het steeds over een realiteit die parallel loopt met die van ons – en precies daarin schuilt de overeenkomst met musicals en camp.

Bij camp wordt een alternatief verhaal verteld door een andere betekenis te geven aan bepaalde woorden of beelden, als een code die alleen door een selecte groep wordt begrepen. Ook in musicals bestaan twee realiteiten naast elkaar: enerzijds een alledaagse en anderzijds een fantastische, waarin gevoelens en verlangens worden verbeeld door zang en dans. Met het idee van twee verschillende realiteiten kun je in principe alle kanten op. Je kunt het uitleggen als absurdistisch of angstaanjagend, als paranoïde of lynchiaans. Maar je kunt er ook iets vrolijk vervreemdends van maken – en dat is wat camp en musicals gemeen hebben met de Mission: Impossible-reeks.

Het beste voorbeeld daarvan is de treinscène uit Dead Reckoning. De setting is alledaags: er is een keuken, een foyer, een restaurant met gedekte tafels. Maar deze realiteit is een slag gedraaid, waardoor alles anders is. Paprika’s rollen over de vloer, borden vliegen door de lucht. Via de wanden klimmen Ethan en Grace omhoog naar veiligheid. De wereld die we zo goed kennen staat hier heel letterlijk op zijn kop.

Mission: Imposssible als uitdager van het lot
The Final Reckoning is pas een kwartier bezig als een in smoking geklede Ethan Hunt acte de présence geeft op een prestigieus evenement. Het is precies het soort glamourmoment dat we van eerdere M:I-films kennen, maar deze keer heeft Hunt amper een voet op de rode loper gezet of hij wordt overmeesterd en uitgeschakeld, om wakker te worden in een kelder waar de martelwerktuigen al zijn uitgestald. Deze aflevering, begrijpen we, zal serieuzer zijn dan de vorige – minder luchtig, minder geestig, minder camp. De toon is somber, de kleuren zijn grauw. In plaats van in het volle daglicht bewegen we ons in de schemer, onder de grond of onder water. De drukke steden maken plaats voor uitgestorven locaties, alsof het einde der tijden al aangebroken is.

“Het staat geschreven”, wordt ons steeds opnieuw verteld. The Entity zou het lot van de mensheid bezegeld hebben, maar de kijker weet wel beter. Ethan Hunt heeft er een handje van om de zaken naar zijn hand te zetten – om natuurwetten te breken, piano’s te ontwijken, te doen wat onmogelijk wordt geacht. In de wereld van M:I gaan maskers af om een andere identiteit te onthullen, gaan spionnen rogue of lopen ze over. Plotwending na plotwending blijkt de realiteit anders in elkaar te steken dan we dachten. Hunt bespeelt niet alleen zijn publiek, hij bespeelt het lot zelf. Het staat geschreven? Welnee.

Hoe moeten we Ethan Hunt duiden? Als een superheld met bovennatuurlijke krachten? Als een god op aarde die ons komt verlossen? The Final Reckoning neigt naar dat laatste – en toch is Hunt op zijn best als hij gewoon een steengoede goochelaar mag zijn – licht op zijn voeten en sterk in zijn benen. Iemand die niet rent maar danst.