Mickey 17

Hoewel Bong Joon-ho het bij hoog en bij laag ontkent, is de populistische dictator in zijn sf-film Mickey 17 natuurlijk gebaseerd op Trump. Maar wat valt er nog meer te ontdekken in deze zeer onderhoudende artstream film?

Ik zit al een tijdje met een nieuwe naam in mijn hoofd voor een, voor zover ik weet, niet eerder benoemd genre. De artstream film.

Het gaat om cross-over films tussen arthouse en mainstream, waarvan de art niet aan het commerciële oppervlak ligt, maar vraagt om vaker kijken. Om streamen dus. Artstream.

Bong Joon-ho’s Parasite (2019) is zo’n film. Zeer genietbaar aan het oppervlak, maar in eerste instantie leek de hype me overdreven. Maar latere analyses, achtergrondinformatie en Parasite explained–video’s onthulden diepere politieke, culturele en cinefiele lagen. De manier waarop Bong de klassenstrijd verbeeldde, bleek preciezer en prikkelender dan gedacht.

Deze slipstream van de film is integraal onderdeel van het artstream-concept. Ook klachten dat bijvoorbeeld Barbie (2024) en Poor Things (2024) hun onderwerpen politiek te oppervlakkig behandelen, in artikelen en video’s die de beginnende feminist en marxist doorverwijzen naar diepere bronnen, horen er wat mij betreft bij: de artstream film als gateway drug.

Interessant zijn vooral de films met diepere politiek-maatschappelijke lagen – meer dan aan Nolans tijdpuzzelfilms moet je dan bijvoorbeeld denken aan Get Out (2017), Triangle of Sadness (2022), Blink Twice (2024) en The Substance (2024). Maar ook Avatar (2009), Nope (2022) en natuurlijk The Shining (1980).

Enigszins oranje
En zo komen we bij Mickey 17, Bongs langverwachte opvolger van Parasite. Eerste punt: als deze film slechts uit zijn oppervlak blijkt te bestaan – wat ik betwijfel – dan blijft het alsnog een zeer genietbare sciencefictionfilm met een sterk uitgangspunt (de eindeloos kloonbare wegwerparbeider die ‘dies for a living’ tijdens levensgevaarlijke opdrachten en laboratoriumonderzoek), originele, viezig-schattige aliens (die natuurlijk geen aliens zijn, want het is hun planeet), leuke filmverwijzingen (Alien, 1979; Starship Troopers, 1997), typische Bong-aspecten (CG-dierenmishandeling à la Okja, 2017, een ijskoude sf-wereld met harde klassenscheiding à la Snowpiercer, 2013) en fijne, komische rollen voor Naomi Ackie als (niet-irrelevante) geliefde, Robert Pattinson als Mickey (1 tot en met 18) en Mark Ruffalo als Trump in space.

Want ja, Ruffalo’s personage Kenneth Marshall is natuurlijk Trump – al ontkent Bong het tegen iedereen die het horen wil. Volgens hem is Marshall een amalgaam van allerlei dictators en populisten, maar niemand die nu aan de macht is.

Sure. Die remix van foute leiders uit het verleden kwam toevallig uit op een, in Bongs eigen woorden, “enigszins oranjegekleurde”, van Trumps onmiskenbare spreekstijl en maniertjes voorziene, seksistische Amerikaanse populist met aanhangers met rode petten, ondersteund door een ‘nationalistische kerk’, die hardop brainstormt met welke zelfverzonnen benaming hij zijn tegenstanders zal demoniseren.

Niemand gaat daar niet Trump in zien.

Kogel
Dat Bong dat desondanks bij hoog en bij laag ontkent, kan eenvoudige politieke redenen hebben. Maar het past ook bij het artstream-idee: juist omdat het niet gegeven is, gaan we het erover hebben. En als Marshall, hoewel het ontkend wordt, Trump is, wat valt er dan nog meer te ontdekken?

Te weinig, meenden sommige critici na de eerste vertoning. Maar dat is per definitie te vroeg geklaagd: de artstream film hoort niet alles al de eerste keer prijs te geven.

Een paar ideeën. Trump, ik bedoel Marshall, leidt zijn volgelingen naar de “pure” en “witte” planeet Niflheim (uit het oorspronkelijke boek Mickey7), waarvan de naam verwijst naar een soort hel in de Noorse mythologie. En Marshalls partner Ylfa (niet in het boek) betekent in diezelfde taal ‘wolvin’ – een Noors-mythologische influistering van de macht die aan nazisme doet denken.

Zei er iemand nazi’s? De vertrekhal van de ruimtevlucht naar Niflheim lijkt sterk op de koepel van de Reichstag. Tel daarbij op: het willen vergassen van hele rassen en het heffen van de rechterarm – nog voor Musk dat deed.

En hier wordt het een beetje raar. Want natuurlijk is de vijandige kogel die Marshalls hoofd slechts schampt, waarna die besluit de schram niet weg te schminken maar als martelaar te dragen een verwijzing naar de mislukte aanslag op Trump in 2024.

Behalve dat de opnames van Mickey 17 al afgerond waren in december 2022.

Zoals ik al eerder schreef: we gaan zo hard richting de afgrond dat near-future sciencefiction het niet meer kan bijbenen. Near-future, want waar het boek duizend jaar in de toekomst speelt, haalde Bong het naar voren tot 2054. En ook dat zegt wat – iets wat Bong niet hardop wil zeggen.

Moederschoot
Is er dan helemaal geen hoop meer? Toch wel: dit is in zekere zin zelfs Bongs meest optimistische film. Want de ultieme vorm van onderdrukt proletariaat – een eindeloos herprintbare arbeider zonder enige erkende waarde als individu – kan in opstand komen, als hij zich verenigt: met zichzelf, in dit komische geval, als Mickey 17 en 18.

Met als werkelijk zinvolle boodschap dat we beide, toch net andere versies nodig hebben: naast de softe 17 met hart voor Niflheims fauna ook de agressieve 18 die fysiek ten strijde trekt – het type traditionele Witte man, op de bodem van het kapitalistisch systeem, die links verloren is aan de Trumps van deze wereld en die Bong hier terugbrengt in de moederschoot van de heroïsche klassenstrijd.

Dat is in elk geval mijn bijdrage aan de slipstream van deze artstreamfilm. De rest volgt ongetwijfeld de komende weken en maanden.