Home Game

Met de beelden die Lidija Zelovic maakte van haar leven in Amsterdam sinds de jaren negentig, tekent zij een scherp portret van politieke verharding in Nederland.

Wat is thuis? De plek waar iedereen je moedertaal spreekt, of die waar je kind is opgegroeid? Waar je beste jeugdherinneringen liggen, of waar je veiligheid vond? Het zijn vragen waarmee filmmaker Lidija Zelovic rondloopt in dit portret van zichzelf, haar familie en het land waar ze in 1993 als twintiger vanuit Sarajevo naartoe vluchtte: Nederland.

Zelovic maakte eerder persoonlijke documentaires voor televisie, waaronder My Friends (2008) en My Own Private War (2016); en ze moet materiaal hebben voor nog veel meer films, want uit Home Game blijkt dat ze zo ongeveer opstaat en naar bed gaat met de camera. Dit vlot gemonteerde verslag van haar leven becommentarieert ze in deze film in de derde persoon. Dat voelt wat kunstmatig, maar het went.

In het materiaal dat ze samenbrengt is dat persoonlijke leven sterk verweven met ontwikkelingen die de eigenlijke kern vormen van deze film: hoe Nederland, in de drie decennia sinds Zelovic zich in Amsterdam vestigde, ingrijpend veranderde.

Het rechtse populisme, dat zich met Pim Fortuyn een plaats in het politieke bestel verwerft en geleidelijk wordt opgenomen in de mainstream, maakt haar bezorgd en onrustig. Niet alleen omdat ze als iemand met een buitenlandse naam en twee paspoorten een potentieel doelwit is, maar ook omdat ze de dynamiek herkent: ze heeft tenslotte al eens eerder meegemaakt hoe een zeer multiculturele samenleving in de greep kan raken van polarisatie. En ze weet waar dat toe kan leiden. Onder beelden van het uitbrekende geweld in Bosnië, brengt ze het commentaar van haar oma in herinnering: “Zo gaat het altijd. Er is vrede totdat er een schot wordt gelost. Maar zodra het schot gelost is, realiseer je je dat de oorlog al veel eerder begon. Alleen is het dan te laat.”

Een terugkerend gespreksonderwerp in de familie Zelovic is voetbal – waar de meerduidige filmtitel óók aan refereert. Waarbij het haar vader, broer en zoon vooral om het spelletje lijkt te gaan en Lidija dat eerder beschouwt als graadmeter van de stemming van het volk, zoals al eens tot uiting kwam in de beruchte wedstrijd tussen Dinamo Zagreb en Rode Ster Belgrado die in 1990 een voorafspiegeling bleek van de oorlog tussen en binnen de Joegoslavische deelrepublieken.

Toen Home Game dit najaar tijdens IDFA zijn première beleefde, was Amsterdam nog aan het bijkomen van de rellen rond de wedstrijd Ajax-Maccabi en de politieke reactie daarop; een context die zorgelijk goed paste bij de wijze waarop de filmmaker haar blik op Nederland kadreert. Vijf maanden later is die blik er niet minder urgent op geworden.