Ernest Cole: Lost and Found

Ernest Cole werd in 1967 beroemd als chroniqueur van de apartheid. Hij verliet Zuid-Afrika, maar vond in Amerika nooit een nieuw thuis.

In 1967 publiceerde Ernest Cole vanuit de Verenigde Staten het fotoboek House of Bondage, waardoor een groot deel van de wereld voor het eerst kennismaakte met de terreur van apartheid in Zuid-Afrika. Cole was het jaar daarvoor noodgedwongen uit Zuid-Afrika vertrokken, omdat het racisme hem verstikte en omdat hij zijn foto’s nooit in eigen land gepubliceerd zou krijgen.

Voor die gekozen ballingschap, laat Raoul Peck zien in zijn documentaire Ernest Cole: Lost and Found, betaalde Cole in zekere zin met zijn leven. Na het succes van het boek – als in: kortstondige roem – raakte Cole, vreemdeling in een vreemd land, verlamd door heimwee. Later werd hij dakloos, in 1990 stierf hij aan alvleesklierkanker.

“Mijn witte collega’s in de VS zeggen dat mijn werk scherpte mist”, horen we Cole zeggen via de voice-over van acteur Lakeith Stanfield (uitstekend gecast, want Stanfield straalt als acteur altijd iets vermoeids uit en Cole was ontegenzeggelijk doodmoe van alles wat hij zag en meemaakte).

Die scherpte mis je soms ook in Pecks documentaire: de film raakt van alles even aan en gaat dan snel verder. Peck doet dat bewust: de film gaat over een heleboel – racisme, hypocrisie, de tol die de kunstenaar betaalt, de twijfel van de kunstenaar – maar vooral over Ernest Cole. Over het leven dat hij leidde tussen de publicatie van het boek en zijn overlijden. Over de tergende traagheid van veranderingen. Over de hypocrisie en onverschilligheid van de gevestigde orde.

Het is onvermijdelijk dat Peck de wreedheid van apartheid laat zien (en de ‘apartheid-lite’ die Cole in de VS aantreft), maar de verhouding tussen Cole’s gevoelsleven en zijn werk is de drijvende kracht achter de film. Daar kun je moeilijk iets tegenin brengen: Cole verdient die aandacht en de mens reduceren tot zijn werk doet hem tekort.

Maar er zit zoveel kracht en woede in dat werk, er is zoveel te zeggen over racisme, institutioneel en individueel, dat op basis van Cole’s oeuvre ook nog een hele andere film gemaakt moet worden. Dit verhaal is bij lange na niet af.