IFFR 2025: Fabrice du Welz over Maldoror

'De zaak-Dutroux schudde mijn naïeve wereldbeeld door elkaar'

Fabrice du Welz. Foto: Bas Devos

De Brusselse filmmaker Fabrice du Welz blijft uitblinken in grimmige genrefilms. Met Maldoror waagt hij zich voor het eerst aan een echt Belgisch maatschappelijk trauma: de gruwelzaak-Dutroux. “Het was leuk om films te maken over mijn eigen angsten en obsessies, maar nu wil ik dat overstijgen.”

De Belgische cineast Fabrice du Welz maakte met Calvaire (2004), Vinyan (2008), Alléluia (2014) en Adoration (2019) een reeks bloedmooie nachtmerries en zoektochten. Met Inexorable (2021) leek hij genrecinema af te zweren, maar zijn flirt met mainstream werd slecht onthaald. Hij had het kunnen weten, bekent Du Welz wanneer we hem in Gent spreken: “Mensen hadden geen zin in een erotisch getint verhaal over een zestiger en een meisje.”

Gelukkig was hij al bezig met een nieuwe tocht naar het hart van het kwaad en de waanzin, een frontale confrontatie met een van de donkerste kanten van de Belgische geschiedenis. Maldoror inspireert zich op het verhaal van kinderontvoerder en -moordenaar Marc Dutroux. Een gefictionaliseerde duik in de jaren negentig en een blijvend nationaal trauma. Het resultaat is een keerpunt in de carrière van Du Welz én zijn beste film tot nu toe.

Maldoror. Still: Sofie Gheysens

Met de rood gekleurde begingeneriek én de filmtitel zelf lijkt u een signaal te willen geven. “We kruipen meteen in de geest van de impulsieve jonge agent Paul Chartier [Anthony Bajon]. Zijn door inwendige woede gekleurde blik weerspiegelt het gevoel van machteloosheid van de ouders van slachtoffers, en de frustratie van een volk met een falend, absurd rechtssysteem dat heerste toen de zaak-Dutroux in 1995 losbarstte. Ik koos Maldoror, als naam van de politie-operatie in de film én als filmtitel, omwille van zijn literaire associatie. Het is een verwijzing naar Les chantes de Maldoror van de Franse graaf Lautréamont, een lang gedicht uit 1869 over het kwaad.”

Waarom stelt u een agent centraal, en niet de slachtoffers of familieleden? “Omdat de zaak zo traumatisch was voor België wou ik ze frontaal maar sereen benaderen. Zonder sensatiezucht of polariserende provocatie. Door de onderzoeksprocedures te volgen, kunnen we begrijpen waarom alles ontspoorde. Ik raakte gefascineerd door René Michaux, de gendarme die Dutrouxs kelder bezocht en niets hoorde; daarom wilde ik het verhaal vanuit het standpunt van een speurder vertellen. Chartier is een jonge idealist die een gezin en toekomst wil opbouwen maar het gewicht van het onderzoek niet kan torsen. Hij wil de wereld rechtvaardiger maken maar wordt geconfronteerd met tegenwerking en een gruwelijke werkelijkheid. Ik wou ook de streek Charleroi en Marcinelle tonen [waar het huis van Dutroux zich bevond; IDK], een streek die diep getraumatiseerd is door de affaire en de neerbuigende reacties van de rest van het land.”

Chartiers zoektocht wordt steeds obsessiever. “Ik begon bij twee essentiële vragen. Ten eerste: wat kan een eerlijk man doen in een samenleving waar justitie faalt? Hoe kan het gevoel van gerechtigheid teruggevonden worden? En ten tweede de vraag van het kwaad. Wat is het kwaad? Is het een gedegenereerde man die afschuwelijke dingen doet met kinderen in een kelder? Of de informatie die door de politieoorlog wordt achtergehouden? Het gerecht dat zijn werk niet doet? Corruptie? Ik wil geen antwoorden suggereren maar Chartier plaatsen in een wereld waar het kwaad zich verspreidt.”

Chartiers huwelijk, dat met zijn vreugde-net-voor-lijden doet denken aan The Deer Hunter, vormt een dramatisch keerpunt. “Het is een ode aan een Henegouwse gemeenschap die veel meer geleden heeft onder de affaire dan Vlaanderen en Brussel. Ik ben Brusselaar en tijdens de research ging ik de regio beter begrijpen. Daarom integreerde ik de mensen van Italiaans-Siciliaanse afkomst in het verhaal. Met het huwelijk belanden we in het hart van de film. De belofte die nooit waargemaakt gaat worden, Pauls door de schaduw van het kwaad gebroken liefde. De nachtmerrie wenkt maar de vreugdevolle uitbundigheid waarmee het huwelijk gevierd wordt, houdt hoop levendig. De zaak-Dutroux schudde mijn naïeve wereldbeeld door elkaar. Voordien was ik me wel bewust van het bestaan van het kwaad maar ging ik ervanuit dat de volwassen wereld alle middelen inzette om het te bestrijden.”

Maldoror

Het feest wordt verstoord door Rita, gespeeld door Béatrice Dalle, de moeder van wie Paul vervreemd is. “Paul heeft iets te verbergen: zijn moeder is een ex-prostituée en hij komt uit een kansarm milieu. Door gendarme te worden trok hij een streep onder een verleden, maar het is de kiem van al zijn woede, frustraties en schuldgevoelens. Het opduiken van zijn moeder is een ongewenste terugkeer van een verleden dat zelfs zijn vrouw niet kent. Paul is een gebroken man die via een gezin en een kruistocht voor gerechtigheid wil genezen. Maar zijn inwendige woede groeit tot de explosie dreigt. De vraag is welke tools hij dan zal kiezen: die van het rechtssysteem of die van zijn afkomst. Een cruciale keuze. In het slotdeel wordt Paul een vleesgeworden wraakmachine die achter de moordenaar van de meisjes aangaat. Hij is kapitein Ahab die jaagt op Moby Dick.”

Naast die wraakfantasie zijn er ook feiten. “Mijn co-scenarist Domenico La Porta en ik verzamelden veel informatie. Het was belangrijk om feiten te verwerken in de fictie maar ook de veschillende theorieën mee te nemen – die van de lone wolf kindermisbruiker en die van het netwerk. Onze opzet is een onderhoudende, karakter-gedreven film die onderzoekt hoe het kwaad aan de ziel vreet en een gemeenschap traumatiseert. De feiten leren ons dat er minstens een netwerk van drie personen bestond, maar hoe ver het reikte weten we nog altijd niet. Ik ben geen rechter of advocaat, maar een filmmaker die vond dat het tijd was om een film te maken over dit onderwerp en te streven naar heling.”

In de Belgische zwijgcultuur was het koloniale verleden lang taboe en de zaak-Dutroux dreigt nu diezelfde weg op te gaan. “Ik hoop een trilogie van Belgische trauma’s te maken. Na deze film over Dutroux volgen Rex, over collaborerende Belgen die tijdens de Tweede Wereldoorlog aan Duitse zijde vochten aan het Oostfront, en Rubber over een barbaarse episode in de geschiedenis van Belgisch-Congo. De scenario’s zijn geschreven. Voor mij wordt het opnieuw een onderzoek naar mijn identiteit, want wie ik ben is verbonden met wat er overblijft van mijn land. Het was leuk om films te maken over mijn eigen angsten, frustraties, obsessies en bekommernissen, maar nu wil ik zaken opzoeken die dit overstijgen. Traumatische, maatschappelijk relevante gebeurtenissen.”

Maldoror eindigt hallucinant. “Met de ontsnapping wou ik ook een omslag maken naar iets anders dan een realistisch drama. Een fantasie die ons bevraagt. Wat doe je wanneer het gerecht faalt? Ik ben helemaal niet voor de doodstraf, maar ik wil Paul voor de keuze stellen: zijn wapen neerleggen of niet? Ik hoop dat de kijker zich identificeert met hem en zichzelf de vraag stelt: wat zou ik doen?”

En ook: wat is de impact van mijn keuze? “Inderdaad. Op het einde is hij niet langer die impulsieve, dromerige idealist. Hij is volwassen geworden en maakt de keuze van een man. Hij aanvaardt daarvoor de gevolgen. Paul verliest alles, op zijn integriteit na. Op dat vlak staat hij symbool voor alle Belgen. De affaire heeft ons beroofd van onze illusies en vertrouwen. Zonder de waardigheid van de ouders van de meisjes die tijdens de Witte Mars opriepen tot kalmte had het slecht kunnen aflopen. Het land kon omslaan in chaos en geweld.”

Sergi López speelt uw Dutroux-variant Marcel Dedieu als een natuurkracht, een monster uit een horrorverhaal. “Omdat hij de banaliteit van het kwaad is wou ik hem zo gewoon mogelijk maken. Maar het is iemand zonder moreel kompas. Hij ziet geen verschil tussen auto’s en kinderen verhandelen. Dedieu heeft ook geen greintje empathie. Voor mij komen de gedegenereerde mensen in Maldoror uit het universum van The Texas Chain Saw Massacre.”

Filmmaker Karyn Kusama stelde in de documentaire Chain Reactions dat Tobe Hooper met die film een statement maakt: ‘America is a madness and I want you to look at it’.Yes! In die geest maakte ik Maldoror. Mensen doen kijken naar waanzin, naar het kwaad dat een land en een tijdsgewricht in zijn greep houdt. Het fascineert me hoe het kwaad evolueert, zich verspreidt, mensen besmet. Omdat ik het niet begrijp wil ik zoeken naar verklaringen.”

Is het publiek klaar voor Maldoror? “Ik hoop en denk het. We zijn toe aan heling. Daarvoor moet je trauma’s willen zien. Ik was gechoqueerd toen een gerenommeerde journalist me vroeg waarom ik een film wilde maken over de zaak-Dutroux terwijl iedereen die juist wil vergeten. Vergeten? Juist niet natuurlijk. Vergeten is onderdrukken en het onderdrukte keert altijd terug. Dat weet elke horrorfan.”


Maldoror is te zien op IFFR 2025 en draait vanaf 17 april 2025 in de bioscoop.