Gondola

Zonder een woord dialoog laat Veit Helmer in het aanstekelijke Gondola twee kabelbaanconducteurs elkaar versieren door steeds vreemdere capriolen met hun ‘bakkies’ uit te halen.

Het bijzondere aan Gondola is niet het verhaal, maar hoe dat verteld wordt. Namelijk: zwijgend. Of, preciezer: zonder dialoog – want geluid en vooral muziek spelen wel een belangrijke rol. Maar woorden niet; “dialoog is voor de radio”, stelde Veit Helmer in een interview.

Hij kan het weten, want hij maakte al een klein dozijn korte films zonder dialoog en ook al drie woordeloze speelfilms: Tuvalu (1999), Absurdistan (2008) en The Bra (2018). In interviews heeft Helmer herhaaldelijk zijn irritatie geuit over vertaalde films. Ofwel je hebt, zoals in zijn thuisland Duitsland, te maken met nasynchronisatie, waardoor het geluidsspoor wordt aangetast. Ofwel er is ondertiteling, wat het beeld in de weg zit. Alleen een dialoogloze film kan ‘in pure vorm’ overal ter wereld worden vertoond.

Bijkomend voordeel is dat je voor je casting niet gebonden bent aan een taalgebied. Zo werkte Helmer voor eerdere films al samen met het Franse filmicoon Denis Levant en de Spaanse Paz Vega. In Gondola staat de Georgische Nino Soselia tegenover de Franse Mathilde Irrmann. Zij spelen de ‘gondeliers’ die elkaar elk halfuur passeren in de cabines van een kabelbaan die twee bergen aan weerszijden van een dal verbindt.

Die kabelbaan, een prachtig staaltje Sovjet-ontwerp ergens in de wijnstreken van Georgië, vormde het startpunt voor de film. Helmer kreeg een foto ervan doorgestuurd van een van de Georgische producenten met wie hij al voor The Bra samenwerkte en zag direct die situatie voor zich; twee conducteurs die elk halfuur vluchtig oogcontact hebben en zo verliefd worden. Helmers intuïtie dat de kabelbaan een uiterst filmische locatie zou zijn, blijkt te kloppen. Bij het zien van Gondola vraag je je af waarom kabelbanen niet veel vaker in films voorkomen – die gouden combinatie van een beperkte ruimte en een zeer weids uitzicht.

Dat de filmmaker een verliefdheid tussen twee vrouwen voor ogen stond, zorgde voor nog een uitdaging, want in Georgië bestaat weinig tolerantie voor homoseksualiteit. Aan sommige officials werd Gondola dus gepresenteerd als een film over twee kabelbaanconducteurs die ruzie hebben met hun baas – een lijntje dat wel in de film zit, maar bijzaak is.

Sowieso is Gondola geen film die zich verliest in een overdaad aan verhaal. Helmer grijpt niet alleen terug op het dialoogloze van de vroege cinema, maar ook op de structuur ervan. Met name het werk van komieken als Charlie Chaplin en Buster Keaton, die hun typetjes voor elke nieuwe film in een andere situatie plaatsten en daarmee schijnbaar eindeloos konden variëren.

Elke nieuwe scène in Gondola is dus niet zozeer een volgende stap in een verhaal, maar een nieuw experiment, een nieuw spel: wat kunnen we nog meer met dit gevaarte uithalen? Dat spel speelt Helmer, en met hem zijn personages, met een voelbaar en aanstekelijk plezier.