De 23ste Filmbonzen Top20

Filminstellingen moeten plannen maken terwijl het kabinet demissionair is, streamers zorgen voor nieuwe geldstromen en nieuwe zorgen, er wordt gestaakt in Hollywood en een nieuwe generatie dringt zich op. Hoogste tijd voor de 23ste Filmbonzen Top20, aan de vooravond van het NFF. Wie bepaalt wat er draait, wat er wordt gemaakt en naar welke films het publiek komt kijken?

1. (–) Sandra den Hamer (22x)
interim-directeur Filmfonds
Rond de jaarwisseling deden de wildste geruchten de ronde over Bero Beyer: de directeur van het Filmfonds, met afstand de grootste, maar volstrekt overvraagde subsidiënt van de Nederlandse filmsector was spoorloos. Toen de Raad van Toezicht eind januari met een verklaring kwam, bleek het te gaan om ‘een post-corona-burnout’. Toen zijn ‘persoonlijke pas op de plaats’ langer bleek te duren dan voorzien, werd eerst Peter Schrurs als interim-bestuurder aangesteld, en daarna Sandra den Hamer – ad-interim op parttime basis. Den Hamer was beschikbaar, hoewel ze na haar vertrek bij Eye (en haar exit uit de Filmbonzenlijst) eigenlijk een tijdje niks had willen doen. Maar “‘”film en filmcultuur in Nederland gaan mij aan het hart. Ik spring er graag voor in de bres”, aldus Den Hamer. Zij blijft langer dan aanvankelijk haar bedoeling was, want Beyer heeft besloten om na zijn “periode van ziekte en herstel” niet terug te keren bij het Filmfonds.

2. (8) De streaminggiganten (3x)
grote betaalzenders
Vroeger was televisie not done, tegenwoordig gaan filmmakers vanwege de ruime(re) budgetten met graagte aan de slag voor de grote betaalzenders. Films of series, het maakt niet uit. Tim Oliehoek, die het afgelopen jaar een hit scoorde met de Nederlands-Vlaamse sciencefictionserie Arcadia, regisseert een film voor Disney+, De ballonvaarder die uit de lucht kwam vallen. Amazon liet een in Amsterdam gesitueerde bewerking maken van hun serie Modern Love. Videoland blijft scoren met Mocro maffia en produceert de ‘original’ Máxima. Netflix produceerde onder meer Forever Rich, van Gouden Kalf-winnaar Shady El-Hamus en Happy Ending van Joosje Duk (de winnaar van de Netflix’ New Voices Contest 2021) en werkt aan een comedyserie met Elise Schaap en een nieuwe film van Shady El-Hamus. Vanaf 3 november keert Frank Lammers terug als Ferry Bouman in Ferry: De serie. De zorgen van hun stakende Amerikaanse collega’s over slechte betalingen, rechten en de komst van AI zijn nog niet naar de Nederlandse acteurs en schrijvers overgewaaid.

3. (3) Doreen Boonekamp (22x)
onafhankelijk consulent
Boonekamp, voormalig directeur van het Filmfonds en het Nederlands Film Festival, is het oliemannetje van de Nederlandse film; tegen de klippen op probeert ze de belangen van de hopeloos verdeelde filmsector voor het voetlicht te brengen bij de politiek. Zo maakte ze zich het afgelopen jaar sterk voor een investeringsverplichting voor streamers (die in de Tweede Kamer door tal van amendementen fors werd afgezwakt), de regionale filmtalenthubs, waarmee de ontwikkeling van het productieklimaat buiten de Randstad moet worden geïntensiveerd, en talentontwikkelinstelling FilmForward, die na de start-upfase nu wordt geleid door ex-IFFR-Pro-baas Marit van den Elshout. Ook werkt Boonekamp aan concretisering van de Fair Practice Code en ontwikkelt ze op instigatie van de Amsterdamse filmcoördinator Boris Nienhuis een nieuw protocol voor makers die een film of fotoshoot in de stad willen opnemen.

4. (4) Jacques Hoendervangers (5x)
algemeen directeur Pathé Nederland
Om de schuldenlast op orde te krijgen verkocht Pathé eind vorig jaar een aantal bioscooppanden – om ze vervolgens direct weer terug te huren. “Je doet dit niet uit luxe”, zei managing director Jacques Hoendervangers daarover. Inmiddels gaat het een stuk beter met het bioscoopbezoek; dat steeg vorig jaar met 75 procent ten opzichte van 2021. Afgelopen juli beleefde Pathé ‘de beste week ooit’, niet dankzij blockbusters van vaderlandse bodem, maar met dank aan Barbie en Oppenheimer.

5. (1) Gunay Uslu (2x)
staatssecretaris Cultuur en Media
Gunay Uslu, demissionair staatssecretaris Cultuur en Media namens D66, onderstreepte anderhalf jaar lang waar ze maar kon het belang van film en de kunsten in het algemeen. De kans dat ze terugkeert na de vervroegde Tweede Kamerverkiezing in november lijkt helaas niet groot. Of zij voor die tijd nog veel gedaan krijgt voor de filmsector moet ook worden betwijfeld. Uslu zat erbij en keek ernaar toen haar wetsvoorstel om streamingdiensten te verplichten om 4,5 procent van hun nationale jaaromzet in Nederlandse speelfilms, documentaires en series te investeren door het ene na het andere amendement werd afgezwakt.

6. (6) Manoushka Zeegelaar Breeveld (2x)
aanjager inclusiviteit en diversiteit
Het project Kleur van acteur Manoushka Zeegelaar Breeveld, dat in mei het ontluisterende rapport Je kunt niet zijn wat je niet kunt zien deed verschijnen, werd onderscheiden met de &Awards Projectprijs van Code Diversiteit & Inclusie. ‘Een echte aanjager in de Nederlandse film- en televisiewereld, zowel voor als achter de camera’, aldus de jury. Zeegelaar Breeveld, die ook te zien was in de met een Gouden Film bekroonde komedie All Inclusive, was zelf genomineerd voor de &Award Persoonsprijs, omdat zij ‘representatie van diverse groepen, maar ook het bereiken ervan op een integere manier voor elkaar heeft gekregen’. Er is overigens nog voldoende werk te verrichten: toen het Filmfonds eind vorig jaar een aantal consulenten van kleur aanstelde, schreeuwde een Wit deel van de sector moord en brand.

7. (5) Willem Pruijssers (6x)
directeur Dutch FilmWorks
Distributeur Dutch FilmWorks (‘Being the fastest in changing all the time’, luidt de bedrijfsfilosofie) grossiert in (Nederlandse) hitfilms: De Bellinga’s – Vakantie op stelten, Toen ik je zag, Faithfully Yours, Hotel Sinestra en De club van Sinterklaas en de race tegen de klok werden het afgelopen jaar allemaal onderscheiden met een Gouden Film omdat ze meer dan honderdduizend bezoekers naar de Nederlandse bioscopen trokken. Of Candy & Bonita, Juf Roos: Op reis naar de regenboog en Only You het even goed gaan doen, mag worden betwijfeld, maar met Roel Reiné’s De vuurlinie – met Waldemar Torenstra als Marco Kroon – lijkt succes dan weer wel verzekerd.

8. (–) Bregtje van der Haak (1x)
directeur Eye Filmmuseum
Documentairemaker en oud-VPRO-hoofdredacteur Bregtje van der Haak werd dit voorjaar enigszins verrassend aangesteld als directeur van Eye Filmmuseum, als opvolger van de schier onvervangbare Sandra den Hamer. Ze wil van de ‘oester aan het IJ’ een plek maken waar mensen actief participeren en waar dialoog wordt bevorderd. Ze moet ook op zoek naar een opvolger van Ido Abram, die aan het eind van dit jaar vertrekt als adjunct-directeur van Eye én directeur van SEE NL, de organisatie die verantwoordelijk is voor de internationale promotie van de Nederlandse film. Zijn lobbywerk hielp het afgelopen jaar een groot aantal Nederlandse producties naar A-festivals. Zo was Fiona Tans Dearest Fiona te zien in Berlijn, Steve McQueens Occupied City in Cannes, Sweet Dreams van Ena Sendijarević in Locarno en Toronto en Melk, het speelfilmdebuut van Stefanie Kolk, is geselecteerd voor Giornate degli Autori, een nevenprogramma van het festival van Venetië.

9. (10) Pim Hermeling (10x)
directeur September Film
Pim Hermeling is directeur van September Film, ‘the Home of Great Cinema’, heeft een belang in Henneman Agency (zie nummer 20) en in Dokter Script (het laboratorium voor schrijvers van Jan Eilander en Daniel Samkalden), een eigen streamingdienst (Cinemember) en is medeorganisator van het Parool Film Fest (Paff), dat dit najaar alweer zijn zevende editie beleeft. De September-titels worden keurig verdeeld over de vaderlandse festivals: Guido van Driels graphic novel-verfilming Toen wij van de Duitsers verloren was recent te zien op Film by the Sea, Zomervacht van Joren Molter is de slotfilm van het Nederlands Film Festival, Occupied City gaat naar het Amsterdamse documentairefestival IDFA.

10. (18) Silvia van der Heiden (5x)
directeur Nederlands Film Festival
Sweet Dreams, de tweede speelfilm van Ena Sendijarević na het alom bejubelde Take Me Somewhere Nice, opent vrijdagavond 22 september de 43ste editie van het Nederlands Film Festival. “Een absurdistische duik in een pijnlijk verleden”, aldus directeur Silvia van der Heiden. “Sweet Dreams blijft nog lang nagonzen.” Sweet Dreams dingt deze editie mee naar het Gouden Kalf, net als Zee van tijd, de openingsfilm van de vorige editie. De selectie daarvan wordt, net als de nominaties en winnaars, bepaald via het Academy-systeem, dat is ontwikkeld samen met de Dutch Academy for Film (zie nummer 19). Wat de organisatie dan wel weer zelf bepaalt, is de winnaar van het Gouden Kalf voor de Filmcultuur; dat gaat deze editie naar Digna Sinke, die inmiddels alweer vijftig jaar films maakt.

11. (12) Vanja Kaludjercic (4x)
directeur International Film Festival Rotterdam
Met het vertrek van zakelijk directeur Marjan van der Haar per 1 augustus 2023 is de paleisrevolutie van het International Film Festival Rotterdam voltooid; nu vormt festivaldirecteur Vanja Kaludjercic de tweekoppige directie met de Australische Clare Stewart, die – pikant! – de Raad van Bestuur adviseerde in de eerste fase van de reorganisatie en internationaal bekendstaat als een visionaire maar nietsontziende interim-directeur. Hoewel al sinds 2019 in dienst, beleefde Kaludjercic pas begin dit jaar na twee door corona in het water gevallen edities haar eerste échte festival. De reacties waren gematigd positief. ‘IFFR is nog niet hersteld van de pandemie, maar wel onderweg’, aldus NRC. De Volkskrant (hoofdsponsor): ‘Wat deze editie bovenal tekende was het voelbare enthousiasme van het teruggekeerde publiek, dat weigert te voldoen aan een dwarsdoorsnede: Rotterdam trekt filmliefhebbers in alle soorten en maten.’

12. (11) Frans van Gestel (15x)
producent-directeur Topkapi Films
Frans van Gestel is producent en founding partner van Topkapi Films. Dit Amsterdamse productiehuis is onder meer coproducent van Holly van de Vlaamse Fien Troch, die op het festival van Venetië meedingt naar de Gouden Leeuw. Op het Nederlands Film Festival zijn naast Dana Nechushtans veronachtzaamde dansfilm Piece of My Heart drie Topkapi-series te zien: Santos (van Giancarlo Sánchez, Chris Westendorp en Ashar Medina), Bodem (Eva Crutzen) en het veelgeprezen, voor de officiële competitie van Cannes Series geselecteerde De droom van de jeugd (Idse Grotenhuis, Marnie Blok, Bram Schouw, Simone van Dusseldorp). In de pijplijn zitten nog de Netflix-productie Happy Ending, met Gaite Jansen, Martijn Lakemeier en Joy Delima, en de dramaserie Elixer met Hanna Verboom. Om de slagkracht verder te vergroten, is Topkapi een ‘strategische samenwerking’ aangegaan met Banijay Benelux (‘De meest complete contentproducent’).

13. (15) Orwa Nyrabia (5x)
artistiek directeur International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA)
Orwa Nyrabia geeft samen met Cees van ’t Hullenaar leiding aan het International Documentary Film Festival Amsterdam. Dat is na twee jaar onderhandelen verhuisd van het Frederiksplein naar het Amsterdamse Vondelpark. In het najaar wil IDFA de eerste proefvoorstellingen organiseren in VondelCS, in november is het een van de festivallocaties. Op de komende editie staan in ieder geval de Nederlandse premières van Steve McQueens monumentale Occupied City en Fiona Tans Dearest Fiona op het programma. Op IDFA zijn ook documentaires te zien waar Nyrabia zelf minder mee heeft, want, zo benadrukt hij, hij bepaalt niet alles, maar werkt met een team. De opmerkelijke openingsfilms van de afgelopen twee edities, van de relatief onbekende Chinees-Nederlandse Louis Hothothot en de Iraans-Nederlandse Niki Padidar, kwamen wél uit zijn koker.

14. (13) Anke van Diejen en Noortje van de Sande (4x)
managing directors Herrie Film & TV en streamingplatform Picl
Van Diejen en Van de Sande houden zich bezig met strategie, publieksbereik en marketing van arthousefilms, zowel Nederlandse als internationale. Met Herrie Film & TV werken ze samen met producenten, distributeurs, festivals, omroepen en exploitanten. Met het platform Picl brengen ze filmtheaters en onafhankelijke distributeurs samen. Ook zijn ze mede-eigenaar van filmdistributeur Vedette. Het afgelopen jaar traden Van Diejen en Van de Sande toe tot het bestuur van de Dutch Academy for Film. Hun credo: “We kunnen allemaal wat van elkaar leren als we meer over de schutting kijken.”

15. (–) Hein van Joolen (3x)
directeur Gusto Entertainment
Hein van Joolen is oprichter en eigenaar van Gusto Entertainment, een onafhankelijke filmdistributeur die meer mensen naar de (Nederlandse) film in de bioscoop wil krijgen. Een jaar geleden was de door Gusto gedistribueerde stop-motionanimatiefilm Knor met drie Gouden Kalveren de grote winnaar op het Slotgala van het Neder­lands Film Festival. Deze editie dingt een karrenvracht aan fijne Gusto-titels mee: van Die middag (Nafiss Nia), El houb (Shariff Nasr), De man uit Rome (Jaap van Heusen), Kiddo (Zara Dwinger), Beraber (Mete Gümürhan), Onder de blote hemel (het speelfilmdebuut van Lilian Sijbesma met Rifka Lodeizen en de laatste rol van Johan Leysen) en ook openingsfilm Sweet Dreams. Mascotte (Remy van Heugten) en Goodbye Stranger (Aaron Rookus), die afgelopen IFFR in première gingen, doen daarentegen niet mee.

16. (–) Floor Onrust (1x)
directeur Family Affair
Floor Onrust is directeur van het Amsterdamse productiebedrijf Family Affair Films. Dat produceerde het 4,5 uur durende documentaire-essay Occupied City van de Britse Amsterdammer Steve McQueen, de enige Nederlandse productie die was geselecteerd voor het hoofdprogramma van het afgelopen festival van Cannes. Occupied City, gebaseerd op Atlas van een bezette stad – Amsterdam 1940-1945 van McQueens partner, journalist Bianca Stigter, beleeft zijn Nederlandse première op het komende IDFA. Op het Nederlands Film Festival is de Family Affair-productie Zomervacht van Joren Molter uitverkoren als slotfilm en ook Guido van Driels Toen wij van de Duitsers verloren dingt in Utrecht mee naar de Gouden Kalveren. Onrust zit namens de Nederlandse producenten in het bestuur van de Dutch Academy for Film.

17. (16) Rachel van Bommel (2x)
ceo Millstreet Films
In 2009 richtte Rachel van Bommel Millstreet Films op en haar eerste drie producties – Loft, Gooische vrouwen en Soof – werden kaskrakers. Ook Soof 3, die kort voor de vorige editie van het NFF werd uitgebracht, trok meer dan vierhonderdduizend bezoekers – goed voor een Platina Film (een publicitaire prijs die moet benadrukken dat Nederlandse films wel degelijk worden bezocht). Van Bommel, die deel uitmaakt van de Raad van Toezicht van de Stichting Nederlands Film Festival, vindt een groot publiek belangrijker dan een prijs en dat is maar goed ook, want Soof 3 is door haar vakbroeders van de DAFF niet geselecteerd voor de Gouden Kalveren-competitie. Momenteel werkt Millstreet Films aan de Videoland Original Máxima, met de Argentijnse Delfina Chaves in de titelrol, Martijn Lakemeier als Wim-Lex en Elsie de Brauw en de Duitse acteur Sebastian Koch als koningin Beatrix en prins Claus.

18. (–) Leontine Petit (1x)
directeur Lemming Film
Leontine Petit, directeur van het Amsterdamse productiebedrijf Lemming Film, werd door The Hollywood Reporter opgenomen in een lijst met ‘40 Most Influential Women in International Film’. Het Amerikaanse vakblad prijst met name haar verdiensten op het gebied van internationale samenwerking, ergo coproducties. Zo ging op het afgelopen festival van Cannes Perdidos en la noche van de Mexicaanse regisseur Amat Escalante in wereldpremière. Petit heeft ook een goede neus voor Nederlands talent: Lemming produceerde zowel Ena Sendijarević’ Sweet Dreams, waarvoor Renée Soutendijk op het filmfestival van Locarno het Gouden Luipaard voor de beste acteerprestatie ontving, als Melk, het speelfilmdebuut van Stefanie Kolk dat geselecteerd is voor het festival van Venetië.

19. (14) Dutch Academy For Film (7x)
De Nederlandse Academie voor Film
De Dutch Academy For Film verenigt 685 makers uit alle disciplines. Samen zetten zij zich in voor ‘een sterke filmsector’. De DAFF organiseert sinds 2015 ook de stemming voor de Gouden Kalveren. Dat is niet onomstreden. Filmmaker Walter Stokman, die zijn lidmaatschap uit protest heeft opgezegd, kreeg veel bijval toen hij op Facebook stelde dat ‘een bijzondere filmprijs is verkwanseld aan een absurd populistisch stemsysteem’ en dat zijn collega’s ‘stemmen op films waar de meeste recente reuring over was’. Vóór 2015, toen jury’s de Kalveren verdeelden, was er overigens ook altijd kritiek. Zo riposteerde NRC-filmjournalist Coen van Zwol: ‘Iedereen kent iedereen in de Nederlandse filmwereld. Dus of vriendjespolitiek of jury’s gaan amechtig iedereen te vriend houden.’

20. (17) Vanessa Henneman (2x)
directeur Henneman Agency
Vanessa Henneman staat aan het hoofd van Henneman Agency, dat de halve Nederlandse filmwereld vertegenwoordigt en daarmee een sleutelrol vervult bij de verdeling van rollen en rolletjes. Henneman, getrouwd met acteur Daniël Boissevain, startte ook BrandTalent.nl, om de positie van regisseurs en ander filmtalent in de reclamebusiness te verbeteren. Een logische volgende stap, aldus Henneman. “Als agent behartigen we de belangen van veel bekende acteurs, actrices, regisseurs en ander talent. We worden steeds vaker gebeld door de reclamewereld of ze kunnen samenwerken met onze mensen.”

---

De 43ste editie van het Nederlands Film Festival vindt plaats van 22 t/m 29 september 2023 in Utrecht.