Onder de blote hemel

Mama lacht en mama huilt

Onder de blote hemel

Hoe leef je als kind met je verstandelijk beperkte moeder? Onder de blote hemel kijkt vanuit het perspectief van een kind naar een ingewikkeld eenoudergezin. Problemen genoeg, maar de film is vooral een ode aan de veerkracht van kinderen.

Er zijn gezelliger kindersituaties denkbaar dan die in de openingsscène van Onder de blote hemel. De tienjarige Elvie (fijn naturel speelfilmdebuut van Ylse Ringeling) ligt ’s avonds chips wegkauwend in haar uppie op een bank in een caravan naar de tv te staren. We zien de tv niet, maar horen het geluid van een ruige actie- of oorlogsfilm. Als Elvie’s moeder Emma even later thuiskomt, heeft ze een nieuwe vriend bij zich, met wie ze snel het bed wil induiken. Ze stuurt Elvie naar bed, maar het ontgaat haar dat het kind naar buiten rent en de nacht doorbrengt in een boom.

De toon is gezet: we zien een moeder die niet in staat is om haar dochter op te voeden, waardoor het kind op zichzelf is aangewezen. Dat laatste is niet helemaal waar, want Elvie’s opa, de eigenaar van de knus rommelige camping waarop Emma en Elvie wonen, houdt een oogje in het zeil. Dankzij hem stort de kwetsbare, fragiele gezinssituatie van Emma en Elvie niet in.

Hoe ingewikkeld die situatie is, begrijpen we pas goed als duidelijk wordt dat Emma verstandelijk beperkt is. Ze wordt volledig geleid door haar emoties en is niet in staat om zich in te leven in anderen. Rifka Lodeizen speelt haar een tikkeltje te krampachtig als een groot kind, vol levenslust in het ene moment, huilend van verdriet in het andere. In feite zijn de rollen in de gezinsverhouding omgedraaid: Elvie is de volwassene, Emma het kind.

Het precaire evenwicht tussen Emma en Elvie wordt doorbroken als opa na een hartaanval overlijdt. (Tragisch toeval: de rol is de laatste van Johan Leysen, die begin dit jaar zelf stierf aan een hartstilstand.) Zonder steun van de zorgzame opa loopt het tussen Emma en Elvie flink uit de hand. Als Onder de blote hemel een rauw sociaal-realistisch drama was geweest, zou Elvie waarschijnlijk ten onder gaan aan de grillen van haar moeder. Maar zo’n film heeft scenarist en regisseur Lilian Sijbesma met haar speelfilmdebuut niet gemaakt.

Ook met haar eerdere werk – onder andere als coscenarist van de Emmy-winnende serie Kabam! (2021) – liet ze zien dat het haar om de veerkracht van kinderen is te doen. Zij stuurt kinderen niet gedeprimeerd naar buiten, maar steekt hun een hart onder de riem. Oudere kijkers zet de film aan tot nadenken over ouderschap en verstandelijke beperkingen. Hoe een veilige en stabiele situatie te creëren voor kinderen in zo’n situatie? Over Elvie hoeven we ons ondertussen geen zorgen te maken: dankzij haar levenslust en intelligentie komt het vast goed met haar.