Barbie

In Greta Gerwigs grappige en slimme Barbie worden de feministische ideeën niet verstopt in knipogen en side gags, maar worden ze nadrukkelijk uitgedragen. Dat is niet alleen verfrissend, maar welhaast baanbrekend.

Hoe ziet Barbie Land eruit? Het moet de eerste vraag zijn geweest die filmmaker Greta Gerwig (Lady Bird, Little Women) zichzelf stelde toen ze aan Barbie begon.

Mattel, de producent van het immens populaire stuk speelgoed, heeft altijd uitgesproken ideeën gehad over de wereld waar Barbie in leeft: roze, plastic en vol inventieve spullen. Maar zou je meekijken over de schouders van de kinderen die daadwerkelijk met Barbies spelen, dan zou je waarschijnlijk een heel andere wereld zien – één vol chaos en willekeur. In het universum dat Mattel ons voorspiegelt, een glamoreuze versie van de onze, vinden volwassen activiteiten plaats, zoals koken, skiën en het bezoeken van gala’s. Maar in het universum van het kinderspel is Barbie bevriend met een teddybeer, doet ze boodschappen zonder broek of verandert haar scooter in een straaljager.

Gerwig koos voor de Mattel-versie van Barbie Land: roze en plastic. Hier worden alle Barbies lachend wakker en vallen ze lachend in slaap. Ze maken ontbijt dat ze niet eten, drinken melk uit lege glazen en douchen zonder water. Zwevend door de lucht belandt Barbie (Margot Robbie) van de eerste verdieping van haar Droomhuis achter het stuur van haar Pink Corvette, want tenslotte is dat hoe kinderen met poppen spelen: aan traplopen doen ze niet. Toch blijven de verwijzingen naar het kinderspel beperkt, want daar is het Gerwig niet om te doen. Wat Barbie ons laat zien, en waar de film zich uiteindelijk tegen afzet, is het ideaal dat het kapitalisme verkoopt.

Na die eerste vraag stelde Gerwig zichzelf een tweede: wat is de betekenis van een rolmodel? In Barbie Land loopt Rechter Barbie rond, net als Dokter Barbie, Schrijver Barbie, Natuurkundige Barbie, President Barbie. Voordat Mattel Barbie in 1959 op de markt bracht, speelden meisjes moedertje met babypoppen. Maar Barbie, die een volwassen vrouw verbeeldt, was er om je aan te spiegelen. Daarmee kwam er een grote verantwoordelijkheid te liggen op Barbie’s ranke schouders. Want welk voorbeeld willen we eigenlijk aan meisjes geven?

In Barbie Land wonen een paar Kens, een zwangere Midge en een Allan. Maar het zijn de Barbies die de boel runnen, want dit is hun wereld. Terwijl het dagelijkse leven wordt begeleid door vrolijke liedjes geven de Barbies elkaar complimenten. Goed bezig, Barbie! Nee, jij dan, Barbie! De ene Barbie reikt een prijs uit aan de andere. Journalist Barbie vraagt President Barbie hoe het toch kan dat ze zo awesome is. “Geen commentaar!”, lacht Barbie. Barbie Land is een walhalla van solidariteit, positiviteit en zelfvertrouwen. Maar zo zelfverzekerd als Barbie is, zo onzeker is Ken (Ryan Gosling). Zij is perfect en hij is feilbaar. Zij is misschien het rolmodel, maar hij is degene met wie je je identificeert. Want dat is het probleem met rolmodellen: ze staan zo ver van ons af. Iedere avond is het feest in Barbie Land. Eerst dansen de Barbies en Kens synchroon op Dua Lipa, daarna is het girl’s night in het Droomhuis. Terwijl op de achtergrond de synthesizers klinken van ‘Girls Just Wanna Have Fun’ pruilt Ken tegen Barbie: “Moet het nou echt élke avond girl’s night zijn?”

Maar dan begint Barbies perfecte leven scheurtjes te vertonen. Het ontbijt brandt aan, de melk blijkt zuur. Gedachten aan de dood dringen zich zelfs op de dansvloer op. Een mogelijke oplossing bevindt zich in wat de Real World heet: het al te echte Los Angeles, waar het meisje woont dat met deze Barbie speelt. Op neonkleurige skeelers rijden Barbie en Ken onze wereld binnen, zoals Alice via een konijnenhol in Wonderland belandde. Venice Beach blijkt minstens zo absurdistisch. Voor het eerst in haar leven voelt Barbie zich geseksualiseerd, terwijl Ken zich juist verbaast over het respect waarmee hij wordt benaderd. Welkom in de echte wereld, Barbie! Welkom in het patriarchaat!

En zo stuit Gerwig op nog een vraag: wat is de betekenis van Barbie in een veranderende wereld? Ooit vervulde ze een feministische functie. Spelend met poppen die beroepen uitoefenden – Dokter Barbie, Schrijver Barbie, President Barbie – konden meisjes zich een toekomst voorstellen waarin ze zelf een carrière hadden. Barbie was een rolmodel, in de meest letterlijke zin van het woord. Maar in de Real World, oftewel ons heden, schiet Barbie tekort. In heel haar traditionele vrouw-zijn vertegenwoordigt ze een patriarchaal ideaal. Tot aan haar permanente tiptoes aan toe, die zo makkelijk in hakken glijden, is Barbie gemaakt om te behagen. Toen Barbie naar de Real World kwam, dacht ze met open armen te worden ontvangen. In plaats daarvan wordt ze uitgescholden voor ‘bimbo’ en ‘fascist’ door politiek bewuste tieners. En intussen begint Ken zich een voorstelling te maken van een wereld waarin hij op waarde wordt geschat – als man.

Barbie is grappig en slim. Het is een musical met maar één echt shownummer en een avontuur dat nergens heen gaat. Het is een kinderfilm voor volwassenen, idioot in zijn premisse maar serieus in zijn thematiek. Greta Gerwig en medescenarist Noah Baumbach namen al hun observaties over onze hedendaagse samenleving en projecteren ze op het abstracte idee van Barbie en de abstracte wereld waarin zij leeft. Zo wordt Barbie Land een soort hyperrealiteit, een echokamer waarin al hun ideeën over mannen en vrouwen, het ene nog scherper dan het andere, eindeloos weerkaatsen. En die ideeën zitten niet verstopt in knipogen en side gags, nee, ze worden heel letterlijk geventileerd, doorlopend en nadrukkelijk. Ergens blijft Barbie daardoor wat plat en hypothetisch, waardoor de boel net niet helemaal tot leven komt. Maar tegelijkertijd maakt het Barbie ook uitgesproken feministisch, en voor een mainstreamfilm van dit kaliber is dat niet alleen verfrissend, maar welhaast baanbrekend.

Wat is de betekenis van een rolmodel? Ons is altijd het ideaal verkocht – de perfecte maten, de perfecte lach, de perfecte blonde lokken. Met Barbie wil Gerwig die lat wat lager leggen. Ze maakt Barbie zachter, normaler, gelaagder. Ze zadelt haar op met gecompliceerde gevoelens en menselijke imperfecties. Het rolmodel, wil ze maar zeggen, is meer dan een plaatje. Is het ironisch dat ze daarmee en passant van zichzelf een rolmodel maakt?