Schouw/Spelers: Jonas Smulders

In een nieuwe reeks kijken Hugo Emmerzael en fotograaf André Bakker naar de acteerstijlen van Nederlandse filmacteurs. Deze maand de blik van Jonas Smulders die inzicht geeft in zijn fragiele, complexe personages.

Forever Rich (2021) van Shady El-Hamus is een Nederlandse film van Shakespeariaanse allure. Het is Macbeth in Noord-Holland, een verhaal over rapper Richie die zich koning waant in zijn domein, totdat hij gedurende een chaotische nacht alles verliest.

Het is een film over gezichtsverlies. Over een ster van wie het masker met geweld wordt afgerukt, waardoor een kwetsbare jongeman verschijnt. De dure sieraden om zijn hals, de diamanten op zijn gebit, de tatoeages, het horloge om zijn pols dat gestolen wordt en de plot van de film in gang zet: het zijn de oppervlakkige lagen die Richie’s diepste zelf verbergen, de duisternis achter het schitterende niks.

Het spannende aan Forever Rich is zien hoe de door Jonas Smulders gespeelde Richie zich lang verzet tegen zijn emoties, maar op een overweldigend moment niet anders kan dan ze toelaten. Als een acteur de rol speelt van iemand die een rol speelt, wordt het al snel ingewikkeld. Want hoe laat je de gelaagdheid van dat dubbele spel zien zonder af te doen aan de geloofwaardigheid van het personage?

Bij Smulders moet je kijken naar zijn ogen, naar de manier waarop zijn blik hint naar diepere emoties en complexere gevoelens. Meestal zijn die emoties angstaanjagend, ook voor Richie, die altijd controle wil houden. In de meest intense scène van de film overmeestert Richie een van de belagers die zijn horloge hebben gestolen. Let op Smulders’ blik en de woede die hij uitstraalt wanneer hij voor het eerst in lange tijd die controle weer even lijkt terug te nemen. Zie hoe zijn blik verschuift omdat hij een slachtoffer van deze dader heeft gemaakt. Er verschijnt schuldgevoel in Richie’s melancholische blik.

In Forever Rich krijgt die melancholie reliëf wanneer Richie over zijn ouders praat en door het spel van Smulders duidelijk wordt dat hij zich realiseert dat hij eigenlijk een ongewenst kind is. Het is een kwetsbaarheid die Smulders vaker in zijn rollen legt. In Broers van Bram Schouw uit 2017 kijkt zijn personage Lukas op tegen een oudere broer en realiseert hij zich gaandeweg dat hij ook zijn eigen pad kan volgen. Diezelfde kneedbaarheid heeft zijn personage Mattias in Jim Taihuttu’s De Oost (2020), waarin jonge soldaten zichzelf verliezen in de duisternis van het kolonialisme.

Misschien vanwege zijn jonge leeftijd speelt Smulders vaak personages die nog bezig zijn hun identiteit te vormen. Ze verkeren in een fragiele toestand, waarin veel verkeerd kan gaan. Je ziet hoe Smulders’ precaire blik de omgeving met alle bijhorende indrukken in zich opneemt. Achter die ogen gist en kookt het. In Geen koningen in ons bloed (2015) en Paradise Drifters (2020), beide van Mees Peijnenburg, volgt dan een explosie. Een oerschreeuw, een kreet van wanhoop en woede.

In Forever Rich gaat Smulders nog een stap verder: zijn gevallen koning Richie krijgt een paniekaanval – het moment waarop hij alle controle verliest. Hier zie je wat het lichamelijke effect is van al dat zwijgen, al dat opkroppen, al dat doen alsof. Smulders en regisseur El-Hamus laten het lijken op sterven, op oplossen in je omgeving en verdwijnen. Wat het interessant maakt is dat het eng is, maar ook bevrijdend. Al die kunstmatige lagen zijn als gebroken ketens eindelijk afgeworpen. Kortstondig zie je dat ook in Richie’s ogen: voor het eerst in lange tijd is hij zichzelf.