Schouw/Spelers: Joes Brauers

Hoe acteren Nederlandse filmacteurs? Deze maand Joes Brauers, het nieuwe acteerkanon van de Nederlandse film.

Dat het spel van Joes Brauers seismische verschuivingen kan vertonen, is te zien als je het begin van Shariff Korvers Do Not Hesitate (2021) naast het einde legt. Het militaire drama opent met Erik (Brauers), die zich uitleeft op het drumstel. Met jongensachtig plezier gaat hij los op de percussie, zijn laatste verzetje voordat hij op vredesmissie wordt gestuurd in een onbenoemd land, dat duidelijk moet lijken op Afghanistan.

‘Jongensachtig’ is hier het sleutelwoord, want in Korvers speelfilm zie je hoe de jeugd uit jongeren gesloopt kan worden. Zo ook uit Erik, die met zijn kameraden zo’n gruwelijke oorlogsmisdaad begaat dat zijn onschuld definitief verloren is.

Brauers speelt dat alsof zijn ziel uit zijn lichaam is getreden. De glinstering is uit zijn ogen verdwenen. Een glazige blik blijft over. Wanneer Erik aan het einde van de film opnieuw de drumstokjes oppakt om dat oude gevoel van vreugde terug te vinden, zie je alleen de wanhoop, in de vorm van puur en ongecontroleerd verdriet.

Er zitten een paar geweldige expressieve shots in deze film, waarin Brauers totaal geïsoleerd van de rest in close-up wordt gefilmd. Door zijn kale kop en de gestoorde blik in zijn ogen lijkt hij dan op een kolonel Kurtz in het klein.

Kringverjaardag
Bij Brauers kun je altijd zien hoe de bom bijna barst. In de laatste scène van Do Not Hesitate probeert Erik al zijn trauma en pijn eruit te dansen in een nachtclub. De losgeslagen emoties stuiteren alle kanten op. Dat is dan ook waar de meeste rollen van Brauers over gaan: hoe onderdrukte gevoelens een uitweg zoeken.

Neem een van zijn vroegste korte films, Fucking Cola (2018) van Sophie van de Pol, waarin Brauers een jongen speelt die stottert. De film toont hoe deze jongen een schrijnende kringverjaardag overleeft, waarin iedereen hem de hele tijd woorden in de mond legt. Je leest de opborrelende frustratie van Brauers’ gefronste gezicht. En dan komt de eruptie, de waterval van woorden en emotie. Het is de combinatie van die opgekropte gevoelens en de onvermijdelijke uitbarsting die Brauers een fascinerende acteur maken om naar te kijken.

Trillende vuist
Misschien komt het door het enigszins strakke en strenge gezicht van Brauers dat hij vaak wordt gecast in een militaire setting. Juist omdat hij ook nog zichtbaar een jongeman is, levert dat een spannend contrast op. Dat voel je in Jasmila Žbanić’ Quo vadis, Aida? (2020), waarin Brauers een Dutchbat-militair vertolkt op de VN-compound die door de Serviërs wordt ingenomen. Die hele film is als een snelkookpan waarin een humanitaire crisis uitgroeit tot genocide.

Wanneer Brauers’ personage als relatief groentje op de compound in een confrontatie met Servische soldaten terechtkomt, voel je gelijk zijn paniek. Je ziet dat hij een trillende vuist amper in bedwang kan houden wanneer hij aangesproken wordt. Later, wanneer de abjecte horror van het moment pijnlijk voelbaar wordt, probeert de jonge soldaat met de moed der wanhoop nog in te grijpen. Al zijn geschreeuw en gehuil is natuurlijk tevergeefs. Wat kan een jongen als hij nog doen aan een situatie zo groot als deze?

Regisseur en scenarist Jim Taihuttu maakt het beste gebruik van de dualiteit in Brauers’ uitstraling. Zowel in De Oost (2020) als in Hardcore Never Dies (2023) cast hij de acteur als een goedgelovige jongen die zich gemakkelijk laat inpalmen door mannen die machtiger en meer uitgesproken zijn dan hij.

In De Oost wordt zo’n figuur belichaamd door Marwan Kenzari als koloniaal terreurfiguur. In Hardcore Never Dies speelt Jim Deddes een door de samenleving uitgekotste gabber in het Rotterdam van de jaren negentig. Beiden sleuren ze Brauers’ personages mee in moreel en emotioneel verval. Een explosie is onvermijdelijk, de vraag is alleen hoe die eruit gaat zien. Door de manier waarop Brauers het speelt, weet je bij zijn personages nooit of het een manier is om zichzelf te redden uit, of juist te verliezen in de neerwaartse spiraal.