Schouw/Spelers: Florian Myjer

Hoe acteren Nederlandse filmacteurs? Deze maand het formidabele filmdebuut van theateracteur Florian Myjer in Ena Sendijarević’ Sweet Dreams.

De meeste acteurs die we in deze serie bespraken, hebben al een groot filmoeuvre. Dat maakt het mogelijk om de vroege rollen naast de late leggen, verschuivingen te zien in speelstijl of ontwikkelingen te spotten op het gebied van gevoel, gebaar en sentiment.

In het geval van Florian Myjer kunnen we ons enkel baseren op Sweet Dreams (Ena Sendijarević, 2023), de enige film waarin Myjer tot nu toe een grote rol speelde. Gelukkig is die rol opmerkelijk genoeg om al een stuk aan te wijden: Myjer won er vorig jaar terecht het Gouden Kalf voor de beste bijrol mee op het Nederlands Film Festival, een van de zes Gouden Kalveren die Sweet Dreams binnenhaalde.

Sweet Dreams is een haast Brechtiaanse verbeelding van Nederlands kolonialisme, die de groteske uitwassen van het uitbuitende, patriarchale en nationalistische systeem in Indonesië op puur psychologisch niveau in kaart weet te brengen. Het is ook een film die het moment probeert te vangen waarop de scheuren in dat systeem zichtbaar beginnen te worden, ‘ergens in 1900’.

De koloniale machine begint te piepen en kraken, weerspiegeld door de zware machines in de suikerfabriek van de Nederlandse familie waar het Indische personeel een staking heeft ingezet. En dan sterft de patriarch. Hij laat een vacuüm achter van morele en psychologische onzekerheid, en zadelt zijn familie op met prangende vragen: hoe volg je hem op? Wat doe je met zijn nalatenschap?

Onder die omstandigheden doet Myjer zijn intrede als Cornelis, de zoon die naar Nederland was vertrokken (misschien om afstand te nemen van zijn familie?) en na de dood van zijn vader geacht wordt orde op zaken te stellen. Met zijn ingevette, gekamde haren en nette kostuums straalt hij aan het oppervlak een zekere autoriteit uit, maar het venijnige Sweet Dreams gunt hem de machtspositie van zijn vader niet meer.

De eerste keer dat we Cornelis zien, zit hij bijna letterlijk in de shit: hij duwt tegen de koets waar zijn zwangere vrouw in zit in een poging om het voertuig uit de modder te manoeuvreren. Het wil hem niet lukken. In ruststand staat Cornelis met een kleine bochel in zijn rug, alsof het gewicht van zijn familie (en zijn vader) nog steeds op hem drukt en heeft ingewerkt op zijn lichaam. Dit is de zoveelste vernedering die hij moet incasseren.

Binnen de koloniale constellatie van Sweet Dreams is Cornelis zeker niet het grootste slachtoffer, maar een tragisch figuur is hij wel als de zoon die er niet slaagt zich de autoriteit van zijn vader aan te meten. Myjer is een sterke theateracteur en weet dat via lichaamstaal allemaal over te brengen.

Een van zijn sterkere scènes is een moment alleen in het statige landhuis, met een pistool uit zijn vaders wapenkabinet in zijn handen. Eventjes is hij een jongetje die met de verboden spullen van zijn papa speelt. Hij zakt weg in zijn gedachten, kijkt diep in de loop van het vuurwapen, en schrikt dan op. Misschien betrapt hij zich op gedachten die duisterder zijn dan hij had verwacht. Gelijk daarna richt hij het pistool in ieder geval weg van zichzelf, naar een van de opgezette aapjes aan de muur, een jachttrofee van zijn dode vader.

Dat pistool wordt bijna zijn moordwapen. In de afbrokkelende kolonie gaat Cornelis namelijk door een koortsachtige trip van afgunst en paranoia. Er is niemand in de film die zo worstelt tussen wat van hem wordt verwacht en wat hij diep van binnen lijkt te voelen. Het drijft hem letterlijk tot waanzin. In die zin verbeeldt Myjer de deconstructie van deze familie van binnenuit: iets in hem moet sterven om te kunnen overleven in deze omgeving. Het is een cynische transformatie, die Myjer op pijnlijk accurate wijze weet uit te drukken met zijn wankelende, onzekere lichaamstaal: hij kan zijn zwaktes alleen maar compenseren door te proberen de macht over te nemen en een geveinsde autoriteit uit te oefenen.