Schouw/Spelers: Hadewych Minis

Hoe acteren Nederlandse filmacteurs? Deze maand een blik op Hadewych Minis, die vervreemdend en Brechtiaans spel durft te omarmen in haar filmrollen.

De manier waarop Hadewych Minis in Sam de Jongs Met mes (2022) acteert, was een van de redenen om met deze reeks te beginnen. Over Sam de Jongs gestileerde regie, Emo Weemhoffs speelse cinematografie, Myrte Beltmans retro production design en Nedda Nagels kleurrijke kostuums werd bij het uitkomen van de film genoeg geschreven. Maar het opmerkelijke spel van Minis en haar tegenspelers Gijs Naber en Shahine El-Hamus bleef grotendeels onopgemerkt. Terwijl het acteren misschien wel het interessantste onderdeel is van Met mes, een film die zelf constant speelt met beeldvorming en de rollen die we in de samenleving moeten aannemen.

Het acteren in Met mes is niks minder dan Brechtiaans. Vooral Minis’ acteerstijl als televisiepresentatrice Eveline is vervreemdend en artificieel. In de theatertraditie van Bertolt Brecht (1898-1956) wijst dit formalistische spel de toeschouwer erop dat onze omgangsvormen gedicteerd worden door kunstmatige constructies.

Dialogen rollen er in Met mes staccato en hoekig uit. De woorden dringen zich op, alsof de personages geleefd worden door de regels van hun milieus in plaats van dat ze hun eigen woorden kiezen. Eveline zit vast in de status quo, maar voelt dat dingen anders moeten: dat is haar verzet, de subversieve noot die Minis in haar spel legt. Ze probeert uit de haar toegewezen rol (de bekende presentator en vrouw die elke dag op televisie wordt bekeken) te breken, maar de mensen en systemen om haar heen lijken haar steeds terug te willen duwen in archetypische rolpatronen. Wat volgt is een complexe performance over performativiteit, over een rol spelen dus, waarin de emancipatie van Eveline uiteindelijk ten koste gaat van de vrijheid van Yousef (El-Hamus), die het slachtoffer wordt van haar leugen.

In hetzelfde jaar als Met mes speelde Minis ook de moeder van Jonas Smulders’ Richie in Forever Rich (2021). Dit is een Oedipale rol van een totaal andere intensiteit, waarin Minis moeder Els neerzet als een monster die haar zoon, een BN’er, verstikt met liefde. Hier is haar spel grotesk en bij vlagen weerzinwekkend. Haar beklemmende aanwezigheid en over the top affect is zowel een wapen als een tactisch schild dat haar eigen trauma beschermt. Wanneer Els in één ruimte met Richie is, trekt ze alle aandacht naar zich toe en zuigt ze zijn energie op. Ook hier speelt Minis met imago (de performance die men van een moeder verwacht) door een vrouw te creëren die zich niet aan de sociale regels houdt die haar omgeving haar dicteert. Dat ‘misplaatste’ benadrukt ook hoe Els en Richie inmiddels wel het geld hebben (‘nouveau riche’), maar het decorum van hun nieuwe status nog niet beheersen.

Minis is ook sterk in meer statige rollen, bijvoorbeeld als prinses Máxima in Majesteit (2010) en de soort-van-femme-fatale Eta Harich-Schneider in Tokyo Trial (2016). In Maren Ade’s briljante Toni Erdmann (2016) is ze juist weer onopvallend als een vriendin van Sandra Hüllers hoofdpersonage.

Welke andere Nederlandse acteur durft zulke risico’s te nemen, zulke extremen te laten zien? Minis durft te spelen met spel. Geen wonder dat ze doorbrak met Theatergroep Hollandia en later onderdeel was van Ivo van Hove’s baanbrekende ITA. Haar affiniteit met theatraal acteren zie je ook in Alex van Warmerdams home invasion-thriller Borgman (2013), waarvoor Minis terecht een Gouden Kalf won. Van Warmerdams semi-abstracte dialogen spreekt ze natuurlijk uit en zo weet ze dat Hollandse idee van normaliteit – gewoon blijven doen terwijl de boel in de fik staat – van binnenuit te ondermijnen. Geleidelijk verdwijnt dat oppervlakkige laagje fineer en wordt haar spel meer primair en fysiek. Ook hier kan de façade niet standhouden. Het is die neiging tot subversief en venijnig spel die van Minis een van de meest avontuurlijke, verfrissende en vernieuwende Nederlandse acteurs maakt.