Francis Ford Coppola over The Godfather part III

Als een van de weinige groten van de Amerikaanse cinema was Francis Ford Coppola wel aanwezig op het filmfestival van Berlijn, waar The Godfather part III zijn Europese première beleefde. Hij werd zelfs vergezeld door zijn vader Carmine, die samen met Nino Rota de muziek voor de Godfather-films schreef, en zijn dochter Sofia, die in deel III de dochter van Michael Corleone speelt. Een dag na de afgeladen persconferentie stond Coppola in een suite in het Intercontinental Hotel keurig samengestelde groepjes van vijf critici te woord. Vriendelijk en geïnteresseerd beantwoordde hij telkens bijna een uur lang vragen over het verhaal van The Godfather part III, de veel bekritiseerde rol van zijn dochter Sofia, zijn filmcarrière en achtergronden en de situatie bij zijn eigen maatschappij American Zoetrope. Ongevraagd doet hij kond van zijn grenzeloos optimisme waar het de toekomst van de wereld betreft.

“Zoals u weet had ik nooit meer dan één Godfather-film gepland. De meeste originaliteit en energie zat in de eerste film. Ik wist dat iedereen belangstelling had voor een derde film, maar ik wist eerst niet hoe ik het weer moest doen.”

“Ik richtte me op Al Pacino als de belangrijkste figuur. Michael Corleone is het belangrijkste personage in al de Godfather-films, maar ik wilde nu iets zeer emotioneels en tragisch doen en zodoende keek ik naar Shakespeare als inspiratiebron. Uit King Lear haalde ik het gegeven van een man die terugblikt, de bastaardzoon, de dochter.”

“Ik denk dat de grote schrijvers uit het verleden als Shakespeare, Ibsen en Goethe willen dat wij hun werk gebruiken. Ik voel me niet slecht om me te wenden tot mensen die zoveel groter zijn dan ik. Door hen te imiteren vinden we onze eigen stem. Ik heb naar Shakespeare gekeken, zoals Goethe met Wilhelm Meister deed. En ik heb ook gekeken naar het Vaticaan, het Ambrosiano-schandaal.”

“Wat autobiografische elementen in mijn werk betreft hoor ik de ene keer: jij bent Tucker, de ander keer: jij bent Kurtz uit Apocalypse Now. Natuurlijk, iedere acteur of iedere schrijver gebruikt zijn eigen emoties. Uiteindelijk betekent filmmaken leven creëren en dat kun je alleen uit het leven zelf, dus maak ik gebruik van mijn eigen gevoelens. In de derde Godfather probeer ik persoonlijker te zijn dan in de eerste twee.”

“Ik stel me zo voor dat Michael in de laatste zeventien jaar in Lake Tahoe verbleef met zijn zuster Connie en de kleine kinderen en ik dacht dat hij een zeer geïsoleerd mens was, aangeschoten zoals Nixon in de jaren na Watergate, nursing his bleeding soul. En ik denk dat Connie pogingen deed om de kinderen weer bij hun moeder te brengen, desnoods in het geheim, en dat zij hem uiteindelijk gezegd heeft dat hij verantwoordelijk was voor de ondergang van de kinderen. Daarom is hij, nu ze ouder zijn, ermee akkoord gegaan dat ze meer in de lijn van de moeder opgroeien, en heeft hij ze naar scholen aan de Oostkust gestuurd. Hij is een tijdje alleen geweest en kreeg toen weer belangstelling voor zaken. Hij wilde op legale wijze werken door zijn geld op de aandelenbeurs te beleggen. Hij verdiende er meer mee dan ooit tevoren en ging toen via zijn ‘broer’ Tom Hagen geld aan de kerk geven voor liefdadigheid. Nu zien we dat hij weer verlangt naar een herstel van de verhouding met zijn familie.”

“Ik beschouw Michael Corleone als een misdadiger in de zin dat een misdadiger iemand is die misdaden bedrijft. Maar zijn instinct is van jongsaf geweest dat hij legaal wilde zijn. Zijn tragiek is dat hij eigenlijk ‘goed’ wil zijn.”

“Ik zie in Michael een parallel met de geschiedenis van mijn eigen land. Michael is het product van een overgeplante Europeaan. Amerika is een kind van Europa, geboren met een nieuw idealisme, heel puur. Maar langzaam wordt hij corrupt, zoals Amerika, en uiteindelijk wordt hij paranoïde en eigengerechtigd. Hij praat over zijn goedheid en vrijheid en democratie, terwijl hij op hetzelfde moment misdaden begaat. Aan het eind van deel II is hij als een Nixonian American, zeer eenzaam en duister, paranoïde. In deel III krijgt Michael een meer belijdende toon, hij wil verlost worden. Zoals Bush nu zegt: ‘Ja, we hebben de Arabische volken meer dan tachtig jaar genaaid, we begrijpen dat met de Arabische cultuur en aspiraties niet op eerlijke wijze is omgegaan. Saddam Hussein is veroordeeld door de VN, maar we willen deelnemen in die regio, samen en in harmonie.’ Dit is de derde fase van liet personage dat ik in mijn film probeer tot uitdrukking te brengen.”

Religieuze film
“De gevoelens in de familie Corleone zijn die van de opera. Aan het eind van deel III wilde ik de familie bijeenbrengen en een opera van hen maken. Ze zijn daar als koningen en koninginnen, als een koninklijke familie en wat je op het toneel ziet, de Siciliaanse boeren, is ook wat zij zijn. Ik zag de opera Cavalleria rusticana al als kind, toen mijn vader die dirigeerde. Voor Godfather I en II was ik al beïnvloed door het verhaal van Sicilianen en maakte ik gebruik van de stijl. Ik zei ook tegen Nino Rota de score te laten lijken op Cavalleria rusticana. Je hoort de invloeden daarvan ook in I en II. Het zat altijd in mijn gedachten.”

“De Godfather-films hebben een zekere traditie. Ze zijn duister. Je hebt een familie, daartegenover het geweld en aan het eind is er altijd een parallel-structuur. Ik voelde dat als het publiek Godfather-films wil ik min of meer moet voldoen aan hun verwachtingen. Ik heb bewust geprobeerd dezelfde motto’s en stijl te hanteren.”

“Voor een epische film zoek je doorgaans een historisch fenomeen, één dat je kan helpen met je thema. De notie dat het Vaticaan corrupt is, was een zeer bruikbaar thema voor mijn verhaal over een crimineel die verlossing zoekt. Je hebt een man die gezondigd heeft en die de kerk zoekt om zich te zuiveren en dan zie je dat de kerk ook zondigt. Tot nu toe is er door de pers niet gereageerd op de verbanden die in The Godfather part III gelegd worden met het Vaticaan. Er was een interessante reactie in een katholieke krant in New York. Die schreef dat het een Hollywood-film was, die het Vaticaan-schandaal op een typische manier gebruikte. Die krant noemt het een heel religieuze film, door de manier waarop hij omgaat met de absolutie, dat er slechte priesters zijn maar ook goede.”

“Ik hou het meest van de eerste fases van een film, research en schrijven, en dan van de montage. De productie maakt je erg nerveus en bang omdat daar zoveel geld mee gemoeid is. Iedere dag is het zweten, want de zon gaat weg, of een acteur is er niet. Mijn films worden gemaakt bij het schrijven en in de montage. Maar ik hou veel van acteurs. Ik stimuleer ze zich vrij te voelen en met nieuw dingen te komen. Ik hou ervan met mensen samen te werken. Ik sta erom bekend als regisseur heel dicht bij de acteurs te staan. Je hoort nooit van mij dat ik ruzie heb met een acteur of ver van iemand af sta. Gewoonlijk zijn de acteerprestaties in mijn films behoorlijk goed.”

“Toen ik het verhaal ging schrijven liet ik Michaels dochter op die van mij lijken en de jongen op mijn zoon. Sofia is meer geïnteresseerd in kostuum-ontwerpen. Ik heb aanvankelijk nooit gedacht om haar te casten en koos Wynona Ryder, omdat ze negentien is, zoals Sofia, en omdat ze een schitterende actrice is. Ze doet me denken aan mijn dochter. Maar toen zij afviel, zei ik: ‘Okee, God wil dat ik Sofia neem.’ Alle andere actrices waren veel ouder. En omdat Andy Garcia zo’n geweldige acteur is, wilde iedereen een actrice met een glamour-uitstraling. Ik vond dat het verhaal daardoor anders zou worden. Sofia was het hart van de film, heel onschuldig en ik wilde geen oudere actrices. Ik hou van de kwaliteiten die Sofia inbrengt. Ze heeft al voor verschillende van mijn films kostuums ontworpen. Ik hou ervan met mijn kinderen creatief samen te werken. Maar ik wil niet per se dat ze acteert. Ik zie haar liever als ontwerper, regisseur, schrijver.”

Flops
“Ik ben heel sterk een product van het theater, hoewel ik mijn hele leven in de film gewerkt heb. Mijn upleiding en traditie komen van het theater. Ik heb er altijd van gehouden hoe mensen samen komen, de manier waarop het werk een groot feest is. Dat is niet alleen een sterke kant van filmmaken en theater, maar het is een traditie in alle landen. In Japan, Duitsland… overal bestaat de traditie van een familie die theater maakt. Je werkt met je dochter, met je zoon; ze zijn bij je en je wilt allemaal eten. En je trekt de kleine meid een pakje aan en stuurt haar het podium op. Dat is mooi. Wilhelm Meister van Goethe gaat daar helemaal over.”

“Ik probeer altijd de films te maken die ik wil en ik stel dat steeds uit om geld te verdienen, schulden af te betalen om de films te maken die ik wil. Ik heb bijna twintig films gemaakt, veel interessante. Mensen praten graag over mijn carrière in termen van ups en downs. Mijn echte flops – een flop is een film die of geen geld heeft opgebracht of die op geen enkele wijze werd toegejuicht of onderscheiden – zijn er maar vier: Rumble Fish, The Cotton Club, One from the Heart en Gardens of Stone. Maar ik denk dat deze tot de meer interessante flops gerekend kunnen worden. Ik ben er trots op, want ze waren ongebruikelijk en ik probeerde er interessante dingen in te doen.”

“Ik ben altijd heel geïnteresseerd geweest in talenten, in jonge internationale talenten. Hoe sterker en rijker ik was, des te gemakkelijker kon ik jonge talenten ondersteunen. In de laatste tien jaar heb ik voor mezelf moeten vechten en was het moeilijker. Ik heb in het verleden gewerkt met veel Duitse regisseurs als Wim Wenders, bij wie ik hier in Berlijn net een zes uur lange versie van Till the End of the World heb gezien, Werner Herzog, Syberberg, Fassbinder. Na One from the Heart maakte onze firma Zoetrope een dodelijke val. En als je zwak bent, probeert iedereen je te vermoorden. Dus heb ik tien jaar lang niet zo actief kunnen zijn bij het helpen van andere filmmakers als ik zou willen zijn. Ik heb me meer moeten bezighouden met zelf overleven. Ik heb het gevoel dat we erin geslaagd zijn die crisis te boven te komen. American Zoetrope is op dit moment sterker dan ooit. Het wordt goed geleid. Ik ben een soort artistiek directeur, maar ik run de firma niet.”

Culturen
“Ik ben zeer geïnteresseerd in moderne technologie. Zoetrope is altijd een pionier geweest. Als kind was ik al goed in electronica. Nu combineer ik interesse in theater en drama met interesse in electronica en wetenschap. Ik kan invloed uitoefenen op het samenbrengen van kunst en wetenschap, want ik hou van beide. Stel je voor dat de live technieken die CNN nu gebruikt voor verslaggeving over de Golfoorlog gebruikt gaan worden voor artistieke doeleinden, waar de hele wereld live aan kan deelnemen.”

“Ik sta hier veel positiever tegenover dan iedereen die ik ontmoet. Ik zie dit echt als het begin van een wereldstaat en voel dat we meer in de richting gaan van verschillende culturen in plaats van naties. Naties zijn volgens mij slecht, culturen zijn goed. De Verenigde Naties zijn op weg naar die wereldstaat, waarbij conflicten worden opgelost door wetten en diplomatie. Televisie promoot een gevoel van liefde en belangstelling in andere culturen. Ik ervoer dat heel sterk bij de live beelden van de protesterende Chinese studenten, bijna twee jaar geleden.”

“De wereld zal nooit meer hetzelfde zijn, we zijn de toekomst binnengestapt door het fenomeen van live satellite television. De toekomst is buitengewoon positief voor een verenigde wereld, waarin de energie en krachtbronnen besteed worden waar ze aan besteed dienen te worden: aan de jeugd, aan opleiding, aan cultuur, aan de vooruitgang van volken. Ik zeg dat niet als Francis Ford Coppola filmregisseur, maar ook als burger van deze wereld die belangstelling heeft voor de grote vraagstukken.”