24e Filmbonzen Top20

Vrijdag 20 september begon in Utrecht de 44e editie van het Nederlands Film Festival. In mineurstemming, want de kunsten en het festival zelf staan onder grote druk. Wie bepalen nu eigenlijk wat er gebeurt in de Nederlandse filmwereld? Je leest het in deze jaarlijkse Filmbonzen Top20.

Legenda
1 = positie 2024
[1] = positie 2023
1x = aantal keer in de lijst sinds 1999

1 [–] 16x Halina Reijn
scenarist/regisseur
Eind vorig jaar stopten Halina Reijn en Carice van Houten hun zakelijke samenwerking, omdat ze elkaar de ruimte wilden geven om hun “individuele identiteit verder vorm te geven”. Van Houten werd klimaatactivist, Reijn Nederlands meest succesvolle exportproduct op filmgebied. Dat werd ze door de regie van Babygirl, waarvoor ze zelf het scenario schreef. De erotische thriller met hoofdrollen voor Nicole Kidman, Harris Dickinson en Antonio Banderas – net als Bodies Bodies Bodies (2022) geproduceerd door de toonaangevende Amerikaanse indie-producent A24 – werd geselecteerd voor de Gouden Leeuw-competitie van het filmfestival van Venetië. Reijn hield daar een warm pleidooi voor het vrouwelijk orgasme (“De enóóóórme orgasmekloof bestaat nog steeds, mensen. Noteer dit.”), Kidman werd er onderscheiden als Beste Actrice. De Nederlandse filmpers jubelde: “Het is niet alleen voor Reijn zelf een geweldige stap in haar carrière, maar ook een goed uithangbord voor de Nederlandse filmindustrie, die op grote filmfestivals de laatste jaren veelal niet aanwezig is.”

2 [1] 23x Sandra den Hamer
directeur Filmfonds
Sandra den Hamer moest vorig jaar als ‘interim-bestuurder’ voor ‘bestuurlijke continuïteit en stabiliteit’ zorgen bij het Filmfonds, maar dat ‘interim’ is intussen geruisloos verdwenen uit haar functie-omschrijving op de site van het fonds. Den Hamer focuste de afgelopen maanden op de artistiek-inhoudelijke koers van het fonds en het nieuwe beleidsplan. De kern, volgens Den Hamer: “We kiezen voor kwaliteit boven kwantiteit, voor meer creatieve vrijheid voor de makers en meer aandacht voor het publiek.” Onder haar leiding introduceerde het fonds een ‘pitchpanel’ voor ideeën voor speelfilms, lange documentaires en lange animatiefilms. Doel is om te toetsen of het filmplan overtuigt als kansrijk idee voor een bioscoopfilm voordat een subsidieaanvraag voor scenario-ontwikkeling kan worden gedaan. Niet iedereen is enthousiast: “Goeie kunst valt niet te pitchen in twintig minuten, dat is iets voor commercials”, aldus filmmaker Bobbie Koek (Paradijs, 2024).

3 [2] 4x De streaminggiganten
leveranciers
Sinds 1 januari moeten streamingdiensten met een omzet van meer dan 10 miljoen euro 5 procent van hun Nederlandse jaaromzet investeren in Nederlandse producties. Minimaal 50 procent van de bestedingen moet worden aangewend voor speelfilms of dramaseries en documentaires, en minimaal 60 procent van de bestedingen moet ten goede komen aan onafhankelijke producties. Die laatste stipulatie moet voorkomen dat streamers vooral hun eigen producties spekken. Op het Nederlands Film Festival hebben series een nadrukkelijker plek gekregen. Naast premières van nieuwe series zijn er masterclasses en fandagen waarop serieliefhebbers cast en crew kunnen ontmoeten. Om deze uitbreiding mogelijk te maken hebben Netflix, Prime Video en Videoland zich als sponsor verbonden aan het festival. Voor wat hoort wat: makers van series hebben nu kans op vijf Gouden Kalveren: Beste Dramaserie, Regie, Scenario, Hoofdrol en Bijrol.

4 [4] 6x Jacques Hoendervangers
ceo Pathé Nederland
Pathé Theatres BV is met dertig filmcomplexen en 253 zalen de grootste bioscoopketen van Nederland. De focus in de multiplexen ligt niet op de pareltjes van het Filmfonds, maar op de Bon Bini’s, De Tatta’s, De Bellinga’s en de Sinterklaasfilms. Ook Loverboy: emoties uit, Cyriel Guds’ in eigen beheer gemaakte mix van Mocro maffia en een voorlichtingsfilm, trok volle zalen bij Pathé. Hoendervangers vreest de streamingdiensten niet. “Als branche zijn we wel vaker doodverklaard. Toen de televisie kwam, bijvoorbeeld, of de videoband en later streaming”, zei hij in AD. “Thuis op de eigen bank met een joggingpak aan of van een film echt een uitje maken; het zit elkaar niet meer zo in de weg.”

5 [–] 1x Eppo Bruins
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Naast wandelen en fietsen is pianospelen een van de hobby’s van Eppo Bruins; de NSC’er zou dus enige affiniteit met het tweede van de drie lemma’s van zijn ministerie moeten hebben. Probleem: hij is minister in een kabinet dat in een ijzeren greep wordt gehouden door de PVV, die in zijn verkiezingsprogramma meldde álle kunstsubsidies af te gaan schaffen. Zover is het nog niet, maar een van de eerste maatregelen-met-een-signaalfunctie was de aangekondigde verhoging van de btw op kunst en cultuur. Een geluk voor de filmsector is dat bioscopen, net als pretparken, vooralsnog buiten schot blijven, maar het totale pakket aan maatregelen van het kabinet-Schoof heeft een grotere impact dan de botte bijl van Halbe Zijlstra, becijferde de cultuursector. Bruins is daarom opgeroepen ‘regie te nemen’ om zijn collega-ministers op andere gedachten te brengen en een ‘kaalslag’ te voorkomen.

6 [3] 23x Doreen Boonekamp
onafhankelijk consulent
Doreen Boonekamp probeert als zelfstandig adviseur de sector vol tegengestelde belangen te verbinden op onderwerpen waarover ze het wél eens kunnen worden. Ze is onder meer voorzitter van de ‘Platform ACCT Ketentafel Film/AV-productie en de Ketentafel Filmfestivals’ en werkt aan het verbeteren van de werkvoorwaarden en -omstandigheden voor zelfstandige professionals. Op instigatie van het ministerie van OCW bracht ze vanuit de hele sector input samen voor de evaluatie van de wettelijke investeringsverplichting voor streamers als Netflix. Tijdens CineSud is ze benoemd tot ‘Filmburger van Verdienste’ vanwege haar verdiensten voor de Limburgse en Nederlandse film.

7 [9] 11x Pim Hermeling
directeur September Film
Pim Hermeling is directeur van September Film, ‘the Home of Great Cinema’. Hij heeft een belang in Henneman Agency en in Dokter Script, het ‘laboratorium’ voor schrijvers van Jan Eilander en Daniel Samkalden. Ook heeft hij zijn eigen streamingdienst Cinemember en is hij medeorganisator van het Parool Film Fest, dat dit najaar zijn achtste editie beleeft. Hermeling is alleen nog naarstig op zoek naar een eigen bioscoop. Het aantal September-premières op het NFF is beperkt: Het boek van alle dingen en de slotfilm Paradijs van debutant Bobbie Koek. Later dit jaar volgen onder meer de animatiefilm Victor Vleermuis (opening Cinekid) en Tegendraads van Ben Sombogaart. Joe Speedboot laat vanwege productionele problemen nog wat langer op zich wachten. 

8 [15] 4x Hein van Joolen
directeur Gusto Entertainment
Op de vorige editie van het NFF waren er 23 (!) Gouden Kalf-nominaties voor films die door Gusto Entertainment in de Nederlandse filmtheaters zijn uitgebracht; Ena Sendijarević’ laat-koloniale koortsdroom Sweet Dreams won maar liefst zes Kalveren. Deze editie heeft Gusto opnieuw de nodige ijzers in het vuur: naast de openingsfilm Witte Flits, het speelfilmdebuut van Laura Hermanides, gaan Trip-tych van Kevin Boitelle en Torch Song van Jeroen Houben in Utrecht in première. Ook Melk van Stefanie Kolk, die vorig jaar in wereldpremière ging in Venetië, Bijt van Guido Coppis en de fictie-documentaire Future Me van Vincent Boy Kars dingen mee naar de Kalveren.

9 [13] 6x Orwa Nyrabia
artistiek directeur IDFA
Orwa Nyrabia, artistiek directeur van het Amsterdamse documentairefestival IDFA, kwam onder vuur te liggen toen activisten tijdens de opening van de vorige editie naast hem op het podium kwamen staan met een spandoek met de beladen leus ‘From the river to the sea, Palestine will be free’. Er volgden meerdere statements met als rode draad dat IDFA een “open en inclusieve ruimte is voor vrijheid van expressie en moeilijke gesprekken”. Afgelopen maand organiseerde IDFA een symposium over het vraagstuk hoe festivals het beste kunnen omgaan met dergelijke protesten en activisten. Dit voorjaar opende IDFA in het Vondelpark het Documentaire Paviljoen, een ‘culturele huiskamer’ met kleine, regelmatig wisselende programma’s voor publiek, film- en nieuwe mediaprofessionals, talenten en scholieren. Probleem: IDFA krijgt daarvoor geen extra financiering.

10 [7] 7x Willem Pruijssers
directeur Dutch FilmWorks
Distributeur Dutch FilmWorks grossiert in Nederlandse romkoms en Sinterklaasfilms. De vuurlinie, De gestrande stoomboot, Happy Single, Alles is nog steeds zoals het zou moeten zijn, Neem me mee, Verliefd op Bali, De terugreis (ook de Nederlandse Oscar-inzending voor beste internationale speelfilm) en De Bellinga’s: pretpark op stelten werden het afgelopen jaar allemaal onderscheiden met een Gouden Film omdat ze meer dan honderdduizend bezoekers naar de Nederlandse bioscopen trokken. En de volgende kassuccessen dienen zich alweer aan: De Break-Up Club (met Holly Mae Brood en Juvat Westendorp) werd vlak voor het NFF uitgebracht, De Club van Sinterklaas film: het grote sneeuwavontuur volgt kort erna.

11 [8] 2x Bregtje van der Haak
directeur Eye Filmmuseum
Vorig voorjaar nam documentairemaker en oud-VPRO-hoofdredacteur Bregtje van der Haak het stokje over van Sandra den Hamer als leidinggevende van het museum waarvan ze naar eigen zeggen al haar hele leven fan is. Sindsdien heeft ze vooral veel geleerd, vertelde ze in Filmkrant. “Eye is een grote organisatie met twee gebouwen en een combinatie van functies en activiteiten. Die zie je deels ook bij het British Film Institute of La Cinémathèque française, maar nergens zo volledig als hier. Het is groots en meeslepend, dus zet ik punten op de horizon en beweeg ik met mijn omgeving mee. Zoals een documentairemaker werkt.”

12 [17] 4x Rachel van Bommel
ceo Millstreet Films
Millstreet Films maakt “kwalitatief, toegankelijk drama, met de focus op sterke vrouwelijke leads, vrouwelijke makers of gericht op een vrouwelijk publiek”. Een goed voorbeeld daarvan is de zesdelige Videoland Original high-end dramaserie Máxima, over de ontluikende liefde tussen de Argentijnse Máxima Zorreguieta en toenmalig prins Willem-Alexander. Máxima beleefde zijn wereldpremière op het prestigieuze Canneseries, de televisietegenhanger van het filmfestival van Cannes, en werd verkocht aan Duitsland, België, Spanje, Oostenrijk, Denemarken, Italië, Monaco, San Marino, Vaticaanstad, Letland en heel Latijns-Amerika. Nog voor er één aflevering te zien was geweest op RTL 4 of Videoland werd er al een tweede seizoen aangekondigd. “Een droomscenario”, aldus Van Bommel.

13 [12] 16x Frans van Gestel
producent/directeur Topkapi Films
Frans van Gestel is producent en founding partner van het Amsterdamse productiehuis Topkapi Films. Op het afgelopen festival van Cannes was Van Gestel op zoek naar potentiële coproducenten voor de verfilming van Roxane van Iperens bestseller ’t Hooge Nest – een samenwerking tussen Topkapi en Man Up, het productiebedrijf van Halina Reijn. De verfilming van Tobi Lakmakers bestsellende debuutroman De geschiedenis van mijn seksualiteit – eveneens een samenwerking tussen Topkapi en Man Up – moet ook nog gefinancierd worden. Wat de rol van Reijn is, is nog onduidelijk. Na de boedelscheiding met Carice van Houten (die inmiddels haar eigen productiebedrijf Bird Cat heeft) zei ze dat ze ‘vol passie’ verder werkt aan beide boekverfilmingen, maar dat was vóór haar grote internationale doorbraak.

14 [11] 5x Vanja Kaludjercic
artistiek directeur International Film Festival Rotterdam
De Kroatische Vanja Kaludjercic vormt samen met de Australische Clare Stewart de directie van het International Film Festival Rotterdam. Dat kreeg afgelopen zomer een draai om de oren van de Raad voor Cultuur: het ingediende plan voor 2025-2028 werd “teleurstellend” genoemd. De Raad adviseerde daarom de subsidie aan het festival vast te stellen op het niveau van 2023 (1.987.389 euro), maar dan moest er nog wel een nieuw strategisch plan worden geschreven. De afgelopen editie was er geen Nederlandse film opgenomen in de Tiger Competition; Kaludjercic ruimde elders wel plek in voor Krazy House van New Kids-makers Steffen en Flip. “Hun film toont precies waar het festival voor staat: het is bijna een avant-gardeonderzoek naar wat cinema kan zijn, maar verpakt in de vorm van populaire cinema.”

15 [15] 1x Ido Abram en Marjolijn Bronkhuyzen
directie Nederlands Film Festival
Ido Abram volgde per 1 juli Silvia van der Heiden op als artistiek directeur-bestuurder van het Nederlands Film Festival. Toen was net bekend geworden dat het festival, dat zichzelf afficheert als ‘voorvechter van de Nederlandse film’, in de volgende kunstenplanperiode geen subsidie meer krijgt van de gemeente Utrecht. “We zijn stomverbaasd en zagen dit totaal niet aankomen”, was de reactie van zakelijk directeur Marjolijn Bronkhuyzen; een brandbrief van filmmaker Jean van de Velde mocht ook niet baten. Voor de komende editie heeft de beslissing geen gevolgen. Zoals altijd wordt er op de slotavond een karrenvracht aan prijzen uitgereikt, waaronder het recordaantal van 24 (!) Gouden Kalveren, met inbegrip van het allereerste Gouden Kalf van het Publiek voor Lange Documentaire (voor Human Forever). Mocht er nog een omroep interesse hebben om het prijzengala uit te zenden, dan is het nu helemaal zeker dat het 10 uur-journaal wat later begint.

16 [–] 1x Jandino Asporaat
acteur, comedian, presentator en ondernemer
Vergeet Barry Atsma en Carice van Houten; acteur, comedian, presentator en FC Kip-restauranthouder Jandino Asporaat is de grootste publiekstrekker in de Nederlandse bioscopen. Na Bon Bini Holland (2017), Bon Bini Holland 2 (2019), Bon Bini: Judeska in da House (2021) en Bon Bini Holland 3 (2022) is ook Bon Bini: Bangkok Nights bekroond met het Gouden Kalf van het Publiek, de prijs voor de Nederlandse speelfilm die het afgelopen jaar de meeste bioscoopbezoekers trok. Toen Jandino Asporaat in 2015 met het plan voor Bon Bini Holland kwam, werd hij nog gewaarschuwd: dit gaat mislukken, hooguit 80 duizend bezoekers… Het volgende succes dient zich alweer aan: Asporaat speelt de hoofdrol in de buddy cop-film Bad Boa’s, die volgend jaar op Netflix te zien is.

17 [19] 1x Jenny Booms
directeur Dutch Academy For Film
Jenny Booms is directeur van de Dutch Academy For Film, waarin meer dan zevenhonderd makers uit alle disciplines zijn verenigd – van Bobby Boermans (regie) en Ashar Medina (scenario) tot Jacob Derwig (acteren), Floor Onrust (productie) en Picl’s Anke van Diejen en Noortje van de Sande (industry). Samen zetten ze zich niet alleen in voor een sterke filmsector, de Daff-leden selecteren, nomineren en bepalen ook de winnaars van de Gouden Kalveren in de categorieën Speelfilm en Lange documentaire. 

18 [–] 1x Jan Doense
directeur Film by the Sea
Jan Doense – voormalig directeur van het Fantastic Film Festival en voormalig zakelijk leider van (toen nog: de) Filmkrant – is sinds 2019 directeur van Film by the Sea. Dat festival mag zich dan afspelen in het ‘verre’ Vlissingen, steeds vaker kiezen distributeurs ervoor hun film op het “Cannes aan de Noordzee” (dixit René Mioch) in première te laten gaan in plaats van op het Nederlands Film Festival in Utrecht. Zo opende de afgelopen editie met Michiel van Erps ambitieuze bestsellerverfilming Een schitterend gebrek en waren ook Boudewijn Koole’s Hokwerda’s kind en de documentaire De wilde Noordzee in Vlissingen en niet in Utrecht te zien. Doense wordt ook programmeur van Cinema The Pulse, de bioscoop van vier Amsterdamse filmondernemers aan de Zuidas. 

19 [–] 2x Will Koopman
creative producer/regisseur
In 2022 kreeg ze het Gouden Kalf voor de Filmcultuur, in 2023 won ze een Gouden Televizier-Ring en eerder dit jaar werd Will Koopman onderscheiden met de Media Oeuvre Award, waardoor ze mocht aanschuiven bij de uitblinkerslunch bij koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Het is terechte lof voor het brein achter de BNNVARA-hitserie Oogappels, de Videoland-serie Patty en de Gooische vrouwen-films en -series. Tussendoor maakte Koopman ook de senioren-tragikomedie Neem me mee met Jeroen Krabbé en Renée Soutendijk, die goed was voor een Gouden Film.

20 [–] 1x Frank Hoeve
directeur/producent Baldr Film
De Amsterdamse producent Frank Hoeve timmert steeds harder aan de weg. Zijn bedrijf BALDR Film is coproducent van All We Imagine as Light, het speelfilmdebuut van de Indiase Payal Kapadia dat op het afgelopen festival van Cannes werd onderscheiden met de Grote Prijs, de belangrijkste prijs na de Gouden Palm. De BALDR-coproductie Alpha. werd onderscheiden als Beste Europese Film van de Giornate degli Autori in Venetië. Hoeve is tevens producent van Joe Speedboot, Sam de Jongs verfilming van Tommy Wieringa’s doorbraakroman uit 2005. Die film laat nog even op zich wachten; de opnames zijn stilgelegd omdat hoofdrolspeler Daan Buringa zijn arm brak tijdens een potje armworstelen. “Het leven imiteert de kunst”, noteerde Wieringa.

---

Het Nederlands Film Festival vindt plaats van 20 t/m 27 september 2024.