Sweet Dreams

In haar tweede speelfilm Sweet Dreams kijkt Ena Sendijarević met vervreemding en gruwel en misschien ook wel compassie naar een stervend koloniaal systeem.

“Vreemde tijden houden nooit lang aan”, bezweert een priester ergens in Sweet Dreams. “Voor je het weet is alles weer… gewoon.” Hij bedoelt niet dat de dingen die voorheen gewoon waren weer terugkeren, maar dat de nieuwe dingen die in het begin vreemd aanvoelen snel zullen wennen: “Het blijft nooit lang vreemd.” Dat proces zit ook vervat in deze tweede film van Ena Sendijarević. Telkens schotelt ze ons plekken, ideeën, beelden voor die vreemd zijn. En dan wennen ze. En kan het dus nog vreemder. Zo raak je ook als kijker verstrikt in het morele moeras waarin de personages van haar laat-koloniale koortsdroom rondwaden.

Sweet Dreams schaart zich in een reeks min of meer recente kostuumdrama’s die het verleden resoluut door hedendaagse ogen bekijken, steeds met vervreemding en gruwel als resultaat – zie bijvoorbeeld Zama (Lucrecia Martel, 2017), The Favourite (Yorgos Lanthimos, 2018) of Corsage (Marie Kreutzer, 2020). Met een mix van satire en compassie laat Sendijarević een koloniaal systeem zien dat stervende is, maar dat niet wil accepteren.

Sweet Dreams speelt zich af ‘rond 1900’, als de Nederlandse koloniale bezetting tekenen van verval begint te vertonen. Een verval waar de personages moedwillig blind voor lijken te zijn. Wanneer een van de vriendinnen van matriarch Agathe (Renée Soutendijk) erop wijst dat het bestaan zoals zij dat hier kennen vroeg of laat voorbij zal gaan, briest Agathe: “Dit is nog maar het begin!”

Soutendijk won op het filmfestival van Locarno, waar Sweet Dreams in wereldpremière ging voordat het in eigen land het Nederlands Film Festival komt openen, de Prijs voor Beste Actrice voor haar rol. Agathe lijkt haar op het lijf geschreven. Als patriarch Jan (Hans Dagelet) plotseling sterft, lijken haar zoon Cornelis (Florian Myjer) en diens hoogzwangere vrouw Josefien (Lisa Zweerman) de postkoloniale bui al te zien hangen – zij willen de plantage zo snel mogelijk verkopen en terug naar Nederland. Agathe niet. Die houdt krampachtig vast aan het enige leven dat ze kent.

Dat geldt in zekere zin ook voor bediende Siti (Hayati Azis), bij wie Jan een buitenechtelijke zoon verwekte, Karel (Rio Kaj Den Haas). De film bekijkt de strijd om opvolging die ontstaat vervolgens vooral door Siti’s ogen. Al snel lopen mensen tussen het suikerriet schel lachend te zwaaien met geladen wapens. Maar tegen die tijd is de gekte die Sendijarević je voorschotelt allang zo vreemd niet meer.