Hokwerda’s kind

In Hokwerda’s kind gaat het om seks en macht, om stilte en intimiteit, en om het verleden dat altijd nagalmt.

“Die drive, waar komt die vandaan?” De vraag klinkt uit een onzichtbaar televisiescherm, ergens aan het begin van Hokwerda’s kind. De moeder van Lin wordt geïnterviewd over de fenomenale zwemprestaties van haar dochter, een vroege dertiger. Lin zelf besteedt geen aandacht aan de televisie, ze kijkt strak voor zich uit. Met haar moeder heeft ze al jaren een kille band. “Dat moet u aan haarzelf vragen”, zegt de moeder, terwijl Lin onbewogen blijft.

De implicatie is duidelijk: Lin is iemand van het zwijgende soort. In de sterke openingsscène van de film is haar jeugd al behendig onder spanning gezet; als klein meisje wordt Lin door haar vader eindeloos een sloot in gegooid, waarna ze terug naar de kade moet zwemmen. En nog een keer. En nog een keer. Tot ze niet meer kan, natuurlijk.

Hokwerda’s kind is een stijlvaste film over een eenling die zich probeert los te maken van haar komaf. Getergd en gemotiveerd komt ze de dagen door, ze excelleert in het zwemmen, zoekt haar pijngrens op. Een sociaal leven heeft ze amper, maar wel ontfermt een strenge coach zich over haar. Vanaf het begin van de film bereidt hij Lin voor op een naderende, zeer intensieve zwemwedstrijd die, afhankelijk van de wind, veertien uur kan duren.

Hoofdrolspeler Sanne Samina Hanssen maakt het gewicht van die onderneming knap voelbaar, ook door hoe gelauwerd regisseur Boudewijn Koole (Kauwboy, 2012; Beyond Sleep, 2016) haar in beeld brengt: de vele close-ups tonen haar strakke gelaat en indringende oogopslag. Uitleg wordt amper gegeven. Het verleden is er niet om in te wroeten, maar om te laten rusten. Althans, dat is Lins intentie.

Het verhaal komt voluit in beweging wanneer ze Henri (Kevin Janssens) ontmoet. Gespierde gestalte, ernstige blik. Ze raken aan de praat, gaan iets drinken, hebben seks – maar hoe geijkt dat verloop ook klinkt, er ontvouwt zich een allerminst voorspelbaar samenzijn. En gelijkwaardig is het evenmin. Lin en Henri worden naar elkaar toe gedreven door impulsen en instincten die ze zelf ook niet helemaal lijken te bevatten. Hun band is lichamelijk, inclusief veel stil spel en voortdurend verspringende machtsverhoudingen. Soms worden er bevelen uitgedeeld (“kleed je uit”) en vanaf het begin sluimert het geweld (een duw, een hand op een keel). Goede keuze van regisseur Koole, die Hokwerda’s kind sowieso met zorg in elkaar heeft gezet: de seksscènes zijn nergens zoet of gladgestreken, maar vrij expliciet. Deze twee lichamen proberen elkaar te beteugelen – en overmeesteren.

Wat af en toe minder goed werkt, is het aanhoudende zwijgen. De film is gebaseerd op de lijvige, gelijknamige en best mystieke roman van Oek de Jong. Dat er bepaalde verhaalelementen zijn geschrapt of ingedikt (of aangepast: in de roman wordt er gepingpongd en niet gezwommen), valt natuurlijk goed te begrijpen, maar daardoor voelen enkele ontwikkelingen tamelijk gehaast. Zo krijgt het goedaardige bijpersonage Alex amper reliëf, waardoor diens dramatische verhaallijn iets vlaks houdt.

Naarmate de plot vordert, wordt het sowieso soms lastig om helemaal mee te voelen wat de personages voortdrijft. Ja, oké, Hokwerda’s kind gaat natuurlijk ook over het troebele van motivaties, over seksuele spanning en dus ook over macht, en over het onverklaarbare van veel menselijk gedrag. Maar naarmate de teneur in de loop van het verhaal gewelddadiger wordt, wordt het zo nu en dan moeilijk om mee te leven met Lins gedrag.

Verlossing
Wat voelt ze als ze uiteindelijk verzaakt bij die belangrijke zwemwedstrijd? En waarom lijkt het haar zo weinig te doen? Ze is bezig met Henri, maar wat ziet ze in die toch ook niet zo charismatische verschijning? Op zeker moment neemt hij haar ongevraagd mee naar haar vader, die ze in geen decennia heeft gezien en die nu in een afgelegen garage werkt. Het is een fraaie scène, zoals er in Hokwerda’s kind veel fraaie scènes opduiken: Henri duwt Lin min of meer richting haar vader. Is dat nou behulpzaam of eerder grensoverschrijdend? “Kinderen vergeten snel”, zegt Hokwerda, die niet meer lijkt op de kwieke vader die zijn dochter in het water gooide, hij is oud en stug. “O ja?”, zegt Lin. Hij vraagt: “Niet dan?”

Het blijft stil, maar het antwoord is duidelijk: nee, kinderen vergeten niet snel, kinderen dragen soms juist een heel leven gaten en butsen met zich mee, en daar ligt de kiem van Lins karakter. Het verklaart deels waarom ze na dit gebeuren eerst boos wordt op Henri, maar dat ze twee minuten later, in de stilstaande auto nog, al seks hebben. Ze kunnen het incident niet uitpraten, maar fysiek contact brengt verlossing, in elk geval tijdelijk. Steeds opnieuw. Tot er dingen voorgoed sneuvelen en de verlossing uitblijft.