Céline Sciamma over Naissance des pieuvres

De meisjeskleedkamer

Céline Sciamma (foto Angelique van Woerkom)

Debutante Céline Sciamma vertelde tijdens het Filmfestival Rotterdam hoe ze vooraf opzag tegen het regisseren van Naissance des pieuvres, dat toen “een shockerend plezier” vond, en zich ondertussen soms een klootzak voelde.

Er zijn niet veel films over meisjes. Wel over giechelende meisjes en over meisjes langs het sportveld. En over vreemde meisjes – The Virgin Suicides, Innocence – of over nog vreemdere meisjes – Heavenly Creatures. Maar er zijn niet veel films over gewone meisjes. Misschien Robert Bressons Mouchette, maar daarin moet Mouchette zo’n harde strijd voeren dat ze niet langer een gewoon meisje genoemd kan worden. Of misschien Erick Zonca’s La vie rêvée des anges dan, maar daarin zijn Isa en Marie eigenlijk vrouwen en geen meisjes meer.

Céline Sciamma wilde met Naissance des pieuvres (in het Engels: Water Lilies, en letterlijk: ‘geboorte van octopussen’) per se wél een verhaal over gewone meisjes maken. Over hoe ze verliefd worden, over de last van seksualiteit, over hoe wreed ze kunnen zijn, en over hoe ‘het’ dan uiteindelijk toch gebeurt. Ze castte drie meiden van vijftien – Marie, Anne en Floriane – en liet ze samenkomen rond het zwembad.

“Misschien de grootste verrassing bij het maken van deze film was de kick die ik kreeg van het regisseur-zijn. Voordat ik begon had ik geen flauw idee dat het zoveel plezier zou geven. Maar ik merkte dat ik hield van het managen, ik hield van de diplomatie, van het bespelen, van het verleiden. Want veel mensen denken dat alles op de set gebeurt maar een film ‘gebeurt’ al veel eerder. Als je klaar bent met schrijven begin je met de casting, dan verzamel je de crew om je heen, en dan ga je afspraken maken. Duizend afspraken. Al drie maanden voor het filmen nam ik elke dag beslissingen over de film en probeerde ik mensen te motiveren voor het verhaal dat ik wilde vertellen. Elke dag kwam de film dichterbij. Ik merkte dat ik sterke overtuigingen had, dat ik echt iets te zeggen had. Ik was op precies de goede plek.”

Gesloten deuren
“Ik heb veel nagedacht over de traditie van de tienerfilm. Want ik wilde per se geen Franse film voor de Fransen maken. Ik wilde een film die tussen de Franse en de Amerikaanse traditie in zou liggen. De Franse traditie loopt van Les quatre cents coups van Truffaut tot het recente Douches froides, als je dat kent. Altijd is het de tiener tegen de wereld, de tiener tegen de volwassenen. En het zijn vaak ‘sociale’ films. Maar ik wilde nou eens geen coming-of-age tegenover de wereld. Ik sta in die Franse traditie omdat ook ik heel precies hun gevoelens en hun angsten wilde laten zien. Maar ik wilde ook iets pakken uit de Amerikaanse tienerfilm, waarin de tieners een samenleving op zichzelf zijn met eigen regels en codes. En met een eigen sportteam. Die twee moesten samenkomen.”

“Mijn verhaal was nog niet op deze manier verteld, niet door de ogen van de meisjes. En het móest verteld worden. Ik word zo kwaad als ik films zie die van alles roepen maar eigenlijk helemaal niks zeggen. Waarom worden die gemaakt!? Mijn film moest heel precies laten zien wat er omgaat in het hoofd van een meisje en wat er omgaat in het lichaam van een meisje. Films mogen dan al meer dan honderd jaar ook over vrouwen gaan, het waren bijna altijd mannen die die verhalen vertelden. En ik wilde laten zien wat zij niet lieten zien. Zoals de liefdesverhouding tussen twee meisjes. Ik wilde laten zien wat er achter de gesloten deur gebeurt, ik wilde de kleedkamers van meisjes laten zien. En het moest toch herkenbaar zijn, iedereen in de zaal moest zich een vijftienjarig meisje voelen. Dus daarom moesten jongens en volwassenen uit de film blijven. Zodat iedereen mijn film, mijn reis, kan omarmen.”

“Ik wilde vrouwelijkheid op een grote schaal benaderen, daarom heb ik drie meisjes gekozen. En voor mij was het een manier om afstand te scheppen tussen mij en het verhaal. Had ik maar één personage gekozen dan was de verleiding groot geweest om haar op mezelf te laten lijken. Drie personages gaven me de kans om meer feiten, meer complexiteit in het verhaal te brengen. Ik wilde ook praten over verschillende problemen van meisjes: jezelf niet thuis voelen in je eigen lijf, verliefd worden op een meisje, te kinderachtig zijn voor je leeftijd of in ieder geval voor de jongens, lelijk zijn, niet gracieus zijn. En ik wilde het hebben over de tragiek van mooi-zijn. In films lijkt schoonheid bijna altijd iets fantastisch maar soms is het echt een tragedie: men behandelt je om hoe je eruit ziet, dus mooie jonge meiden blijven vastzitten aan dat idee van schoonheid.”

Eerste kus
Sciamma had geen moeite om de drie actrices over te halen om mee te doen. Hoewel er toch een paar intieme scènes in de film zitten. Je kunt ze tenslotte moeilijk hun eerste kus voor de camera laten geven.

“Oh? Niet?” [Ze lacht hard.] “Nee, ik heb niet gevraagd of ze hun eerste kus al hadden gehad. Omdat ik vond dat ze zelf verantwoordelijk waren voor hoe ver ze wilden gaan. Ik wilde niet de poppenspeler zijn die aan een touwtje trok. In de casting heb ik elk meisje het hele scenario verteld, dus ook die scène waarin het ene meisje het andere ontmaagdt. Je kunt niet zomaar tegen een meisje zeggen: ‘Als je naakt bent is dat jouw personage’. Nee, het is háár lichaam. Dus ik was altijd eerlijk. Ik heb gezegd dat ik hen niet zou verraden, dat ik niets van hen zou nemen, dat zij mij iets moesten geven. Uit zichzelf. Als ze mee wilden doen, wisten ze dus hoe ver ze moesten gaan. En het verraste me hoor, dat ze meteen enthousiast waren. Maar het verhaal ging dan ook echt over hen, ze voelden zich ermee verbonden. En die ouders waren net zo enthousiast. Die hebben me zelfs geholpen om te liegen tegen de overheid, want die had ik een gekuiste versie van het script gegeven om ze te overtuigen. En de ouders hebben dat verhaal gesteund.”

“Omdat het allemaal zo gevoelig lag, moest elke scène essentieel zijn. En er niet inzitten omdat die alleen voor mij belangrijk was of om het publiek op te winden. En ik wilde slímme meiden, omdat ze de controle moesten hebben. Want alle drie hadden ze minstens één moeilijke scène: een seksscène of een naaktscène. Als regisseur voel je je dan een klootzak, dat merkte ik wel. Toch was er het risico van exploitatie. Floriane moest ik glamoureus maken want het andere meisje moest verliefd op haar worden. En dus moest het publiek ook een beetje verliefd op haar worden. Dat zou je als exploitatie kunnen zien. Maar zij ís niet die schoonheid, ze is veel meer dan dat. Dat mensen alleen die schoonheid zien, dat is precies de tragedie, dat is precies wat ik wilde vertellen. Ik heb haar ook steeds anders voor de camera gebracht: zonder make-up, met weinig make-up, met veel make-up. Zo laat het personage zich op verschillende manieren bekijken.”

Naissance des pieuvres was het scenario waarmee ik afstudeerde. Door het succes van deze film kan ik me nu pas, drie jaar later, echt met schrijven bezighouden. Voor televisie, en hopelijk binnenkort voor andere regisseurs. Want ik wil niet nu al aan een tweede film werken. Ik wil absoluut een tweede speelfilm maken, geen misverstand. Maar ik wil het net zo eerlijk doen als ik dat met de eerste deed. Ik wil geen tweede film maken omdat dat nou eenmaal logisch is maar omdat ik iets krachtigs wil vertellen. En dat kost tijd. Ik ben tot nu toe alleen bezig geweest met mijn eerste film. Toeren langs festivals, de Franse release. Ik moet eerst de bladzijde omslaan om een lege bladzijde te vinden.”