De 22ste Filmbonzen Top 20

In Utrecht begint 21 september 2022 de 42ste editie van het Nederlands Film Festival, waar de filmwereld bijeenkomt om te praten, te borrelen en af en toe een film te kijken. Maar wie bepalen nou eigenlijk wat er gebeurt in de Nederlandse filmwereld? Je leest het in de 22ste Filmbonzen Top 20.

1. Gunay Uslu
Staatssecretaris Cultuur en Media
Ze mag dan geen minister zijn, maar ‘slechts’ staatssecretaris, het is een verademing om ein-de-lijk iemand op Cultuur en Media te hebben die écht om kunst geeft. In mei presenteerde Uslu een omvangrijk herstelplan waarmee ze de sector weer wil laten bloeien en groeien; in juli lanceerde ze een wetsvoorstel om streamingdiensten te laten investeren in Nederlandse films, documentaires en series. Daags nadat ze het traditionele Voorjaarsoverleg in Het Ketelhuis had bezocht, twitterde ze (de staatssecretaris is zeer actief op sociale media): ‘Na twee moeilijke jaren kijkt de Nederlandse filmsector weer bevlogen vooruit. Ik kijk ernaar uit me in te zetten voor Nederlandse creativiteit en durf op het witte doek.’

2. Bero Beyer
Directeur Nederlands Filmfonds
Bero Beyer is sinds 2019 directeur van het Filmfonds, met een budget van inmiddels 79,1 miljoen euro verreweg de belangrijkste financier voor Nederlandse filmproducties en -activiteiten. Hij initieerde tal van nieuwe regelingen en fondsen, waaronder New Dawn, een internationaal fonds (gepresenteerd op het filmfestival van Cannes) gericht op een divers, gelijkwaardig en inclusief filmlandschap. Om nóg verder bij te dragen aan een inclusieve en diverse filmsector creëerde het Filmfonds Cypher Cinema, een nieuwe regeling voor autodidacten en makers uit de regio’s en de overzeese gebieden.

3. Doreen Boonekamp
Onafhankelijk consulent
Oud-Filmfonds-directeur Boonekamp, nu onafhankelijk consultant in de audiovisuele en creatieve sector, deed afgelopen jaar onderzoek naar de bouwstenen van een nieuw Sectorplan, waarover tijdens het NFF verder gesproken zal worden. Het zijn er vier: het vergroten van capaciteit, het optimaliseren van het productieproces, het verbeteren van de samenwerking van alle partijen die daarbij betrokken zijn en het beter zichtbaar maken van Nederlandse av-producties in binnen- en buitenland. Ook diversiteit en duurzaam filmmaken staan hoog op de agenda. Maar wel in de breedste zin: van gender en leeftijd tot sociale, culturele en regionale achtergrond.

4. Jacques Hoendervangers
Algemeen directeur Pathé Nederland
“De bioscoop is een ontmoetingsplek”, aldus de hoogste baas van de Nederlandse tak van bioscoopketen Pathé. Na de pandemische rampjaren 2020 en 2021 lanceerde hij samenwerkingen met streamingdiensten en het exclusieve Pathé Privé om mensen terug de bioscoop in te krijgen. Tegelijkertijd verenigden de kleinere filmhuizen zich in de nieuwe Vereniging Voor Filmhuizen (VVF) om zichtbaarder te worden binnen de Nederlandse Vereniging voor Bioscopen en Filmtheaters, die nu vooral de belangen van de grote bioscopen en filmtheaters behartigt.

5. Willem Pruijssers
Directeur Dutch FilmWorks
‘Being the fastest in changing all the time’, luidt de bedrijfsfilosofie van Dutch FilmWorks. Het heeft de distributeur geen windeieren gelegd: DFW grossiert in Nederlandse hitfilms – van Marokkaanse bruiloft, Zwanger & Co, Costa!!, De Bellinga’s: Huis op stelten (met het Zwolse gezin dat een begrip is op YouTube) en De piraten van hiernaast: De ninja’s van de overkant tot Soof 3, Anne+ en Louis, de documentaire over Louis van Gaal. Ook Zee van tijd, de openingsfilm van het NFF, wordt uitgebracht door DFW. Later dit jaar volgen onder meer Kwestie van geduld, De Club van Sinterklaas en de race tegen de klok (met Britt Dekker) en Faithfully Yours (met Bracha van Doesburgh en Elise Schaap). Onlangs nam het Franse StudioCanal een meerderheidsbelang in DFW.

6. KLEUR
Aanjager inclusiviteit en diversiteit
Twee jaar na de lancering van de aanjager KLEUR worden de eerste resultaten zichtbaar van de roep om een meer diverse en inclusieve sector. Het Filmfonds lanceerde Cypher Cinema, talentontwikkelingshub FilmForward organiseert voor de leden van de Dutch Academy For Film ‘positionality-trainingen’, die handvatten geven voor een mentaliteitsverandering die ruimte moet maken voor andere, ondergerepresenteerde verhalen. Samen met Filmfonds en DAFF neemt KLEUR deel aan een onderzoek van het ministerie van OCW dat de stand van zaken in de sector zichtbaar moet maken (een zogenaamde nulmeting). Meer diversiteit: ook de lancering van Stichting Vrouwen in Beeld droeg bij aan bewustwording van de nog steeds zwakkere positie van vrouwen in de audiovisuele sector.

7. Johan Nijenhuis
Regisseur/producent/scenarist
Johan Nijenhuis is ‘de koning van de romkom’, die als geen ander weet hoe hij zijn publiek kan behagen. Afgelopen zomer had hij weer twee films klaar: Zwanger & Co (‘een heel moeizame bevalling’, aldus AD) en Marokkaanse bruiloft (de Volkskrant: ‘schuwt geen cliché’). “Ik werk graag voor een breed publiek”, zei Nijenhuis in een verhelderend interview in Trouw. “Ik vind het leuk als vijftigplussers én veertienjarigen van mijn films kunnen genieten. Er zit voor iedereen iets in, mijn films zijn als spekkoek: zoet met heel veel laagjes.” Nijenhuis zou het leuk vinden als het begrip ‘filmcultuur’ een wat bredere betekenis zou krijgen. “Voor het Filmfonds telt vooral of een film het goed doet in Cannes, Venetië en Berlijn. Pas in tweede instantie of een film ook een publiek bereikt. Terwijl: met z’n allen lachen om Ma Flodder, zo’n Hollands archetype, dat is toch ook filmcultuur?”

8. Antoinette Beumer
Directeur Local Scripted Series Netflix Benelux
Antoinette Beumer verruilde Videoland voor Netflix Benelux, waar ze verantwoordelijk werd voor het scouten en produceren van scripted series. Wat betekent dat ze voorlopig stopt met regisseren (Mijn vader is een vliegtuig opende in 2021 nog het NFF). De streamingdienst investeerde in een nieuw seizoen van het Belgische Undercover en had succes met sekslijnserie Dirty Lines en de eerste Nederlandse Netflix-film Forever Rich van regisseur Shady El-Hamus. Op stapel staat onder meer een nieuwe serie van het Belgische duo Adil & Bilall, die ondertussen hun bijna voltooide Batgirl-film bij HBO in de ijskast zagen verdwijnen.

9. Halina Reijn
Acteur/producent/regisseur
In 2019 debuteerde acteur Halina Reijn als regisseur met de thriller Instinct, die ingezonden werd voor de Oscars. Met haar productiebedrijf Man Up produceerde ze samen met vriendin Carice van Houten de prostitutieserie Red Light, maar de kers op de taart was dat ze van de toonaangevende Amerikaanse indiepropducent A24 (Everything Everywhere All at Once; Midsommar; HBO’s Euphoria) groen licht kreeg voor de satirische Gen Z–horrorslasher Bodies Bodies Bodies. Volgens een enthousiaste New York Times: ‘Euphoria with knives.’

10. Pim Hermeling
Directeur September Film
Pim Hermeling is directeur van September Film, dat ‘maatschappelijk geëngageerde’ films uitbrengt, een belang heeft in het productiebedrijf KeyFilm en in het agentschap Henneman Agency, het Parool Film Fest (Paff) medeorganiseert en zijn eigen streamingdienst heeft, Cinemember. Vorig jaar won September Film op het NFF met De veroordeling de belangrijkste Gouden Kalveren: beste film, beste scenario en beste (genderneutrale) hoofdrol en bijrol. Deze editie gaan Narcosis van Martijn de Jong (met Thekla Reuten en Fedja van Huêt) en Bo van Joost van Ginkel (slotfilm, met Gaite Jansen) in Utrecht in première. Hermeling vindt dat er te veel films worden uitgebracht. “In andere sectoren zie je nog wel dat producties waarin al geïnvesteerd is, toch terzijde worden geschoven. Dat gebeurt heel weinig in de filmindustrie. Alles wordt afgemaakt en iedereen verwacht dat het in de bioscoop wordt vertoond. Dat is niet houdbaar.”

11. Frans van Gestel
Producent-directeur Topkapi Films
Frans van Gestel is producent en founding partner van Topkapi Films. Dit Amsterdamse productiehuis was op het afgelopen festival van Cannes present als coproducent van Close van het Vlaamse filmwonder Lukas Dhont. Vier jaar geleden was Topkapi ook al coproducent van Dhonts speelfilmdebuut Girl. “Lukas is een ware kunstenaar die dicht bij zichzelf blijft en doet waar hij in gelooft”, aldus Van Gestel. Topkapi is tevens producent van Happy Ending, een nieuwe Nederlandse Netflix-productie geschreven en geregisseerd door Joosje Duk, met hoofdrollen voor Gaite Jansen, Martijn Lakemeier en Joy Delima (in 2023 wereldwijd in pre­mière).

12. Vanja Kaludjercic
Artistiek directeur International Film Festival Rotterdam
Vanja Kaludjercic volgde in 2019 Bero Beyer op als directeur van het belangrijkste filmfestival van Nederland. Haar eerste twee edities, waaronder de vijftigste verjaardag van IFFR, werden vol getroffen door de pandemie. In de reorganisatie die volgde, werd stevig bezuinigd op personeelskosten. Alle vast aangestelde senior programmeurs zijn uit hun functie ontheven of kregen een andere rol in de organisatie, net als veel freelance programmeurs en andere mede­werkers. In een brandbrief spraken perso­neels­leden van een angstcultuur. De meeste kritiek richtte zich op artistiek directeur Kaludjercic, terwijl de verantwoordelijkheid van managing director Marjan van der Haar, de Raad van Toezicht en de ondernemings­raad buiten schot bleven. Het volgende evenement van de nieuwe organisatie is Return of the Tiger van 14 t/m 16 oktober 2022.

13. Picl, Anke van Diejen en Noortje van de Sande
Streamingplatform
Streamingplatform Picl – onderdeel van mediabedrijf Herrie Film & TV van Anke van Diejen en Noortje van de Sande – werkt sinds 2017 succesvol samen met veertig onafhankelijke filmtheaters. ‘Het filmtheater. Maar dan thuis’, voor €8,50 per premièrefilm. Dit jaar sloeg Picl zijn vleugels uit naar België. Nog meer succes: Vedette Film, hun distributiebedrijf, verwierf de rechten van Close van Lukas Dhont, op het afgelopen festival van Cannes bekroond met de Grand Prix.

14. Dutch Academy For Film (DAFF)
De Dutch Academy For Film werd ooit opgericht voor de organisatie van de stem­ming voor de belangrijkste Nederlandse filmprijzen de Gouden Kalveren, maar breidt zijn activiteiten steeds verder uit naar allerlei vormen van sectoroverleg. Nadat de achter­ban van ruim vijfhonderd Nederlandse makers (die doorgaans met diezelfde prijzen zijn bekroond) morde over het gender­neutraal maken van de acteerkalveren, neemt de DAFF nu deel aan de nulmeting op het gebied van diversiteit van de sector (zie nummer 6, aanjager KLEUR). Ondertussen gaan er ook stemmen op dat de DAFF zelf niet inclusief genoeg is: de ballotage is te streng (voor­dracht door drie leden), beroepsgroepen zijn niet evenredig vertegenwoordigd en het lidmaatschapsgeld is te hoog. Vanaf 2023 zijn overigens alleen leden nog stemgerechtigd.

15. Orwa Nyrabia
Artistiek directeur International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA)
Begin dit jaar werd het contract van de in Syrië geboren filmmaker en producent Orwa Nyrabia als IDFA-directeur met vier jaar verlengd. Hij maakte zijn team diverser en internationaler, organiseerde twee half door lockdowns geplaagde edities van het festival, was een belangrijke drijvende kracht achter het samen met IFFR en European Film Academy opgezette International Coalition for Filmmakers at Risk (ICFR), die extra urgent bleek na de inval van Rusland in Oekraïne en het (financieel) helpen van gevluchte filmmakers. Maar ook na het weer gevangen zetten van de Iraanse filmmakers Jafar Panahi en Mohammad Rasoulof ondernam de coalitie diplomatieke en publieke actie middels open brieven en het mobiliseren van de internationale filmgemeenschap. De 35ste editie van het documentairefestival vindt plaats van 9 t/m 20 november 2022.

16. Rachel van Bommel
CEO Millstreet Films
In 2009 richtte Rachel van Bommel Millstreet Films op en haar eerste drie producties – Loft, Gooische vrouwen en Soof – werden kaskrakers. Ook daarna bleef ze commer­ciële successen boeken, ook met televisieseries als Nieuwe buren en Anne+. Een week voor aanvang van het NFF komt het door Millstreet Films geproduceerde Soof 3 in de bioscopen, die ongetwijfeld ook een succes gaat worden. Het geheim? “Ik heb een gemiddelde smaak”, zei Van Bommel in EW. Welgeteld één Gouden Kalf won ze met die gemiddelde smaak en daar vindt Van Bommel wat van. “Voor mezelf maakt het niet uit. Ik vind een groot publiek belangrijker dan een prijs. Het lijkt mij niet leuk om vijf jaar aan een film te werken waar vijfduizend mensen naartoe gaan.”

17. Vanessa Henneman
Agent
Vanessa Henneman is manager en CEO bij en naamgever van Henneman Agency, dat onder andere acteurs, regisseurs en scenarioschrijvers vertegenwoordigt. Van Carice van Houten en Halina Reijn, Kim van Kooten en Jacob Derwig tot Ramsey Nasr, Barry Atsma en Georgina Verbaan, Joram Lürsen, David Verbeek en Ben Sombogaart; de halve Nederlandse filmwereld laat z’n belangen behartigen door Henneman en haar medewerkers. “Er zijn ook acteurs die het zonder doen, maar dat worden er steeds minder”, zei ze daarover in Het Parool. “Vroeger waren agenten de uitzondering. Nu is dat omgedraaid. Het is gewoon prettig, zo’n intermediair die voorkomt dat geld de inhoudelijke conversatie vertroebelt. Laat mij dat gesprek over geld en randvoorwaarden maar voeren, dan kunnen zij zich concentreren op de inhoud.”

18. Silvia van der Heiden
Directeur Nederlands Film Festival
NFF-directeur Silvia van der Heiden kwam rond de vorige editie in een stormpje terecht omdat ze de Gouden Kalveren genderneutraal had gemaakt – en alle prijzen vervolgens naar mannen gingen. Dit jaar zijn de Kalveren opnieuw genderneutraal: nieuwe ronde, nieuwe kansen. Als openingsfilm van de 42ste editie koos Van der Heiden voor Zee van tijd van de 72-jarige Theu Boermans, een ‘prachtig en aangrijpend’ drama met Sallie Harmsen, Elsie de Brauw, Reinout Scholten van Aschat en Gijs Scholten van Aschat in de hoofdrollen. Ook deze keuze zorgde voor kritiek, onder andere van producent Joram Willink, die een openingsfilm van een witte veteraan in strijd vond met de ambities van het festival. “Als je een – ongetwijfeld sterke – film kiest die spierwit is en niet inclusief en past in de lijn van decennia films dan is er geen enkele verandering ingezet. Dan zit je nog volledig in de oude werkelijkheid.”

19. Alex en Mark van Warmerdam
Scenarist-regisseur / producent
Nr. 10, de tiende speelfilm van Alex van Warmerdam, is een soort ‘best of van Van Warmerdams complete oeuvre’; een totaalkunstwerk, waarin het multitalent de grenzen slecht tussen film, theater, literatuur en beeldende kunst. Toch kwamen er na de première op de vorige editie van het NFF – Nr.10 stond als slotfilm geprogrammeerd – slechts 36.405 mensen kijken. Alsnog goed voor de 17de plek in de Top 30 van Nederlandse films in 2021, dat sowieso een historisch slecht jaar was voor bioscopen en filmtheaters. Nr. 10 bezorgde Alex (‘een uitzonderlijke filmmaker met een unieke stijl’) en zijn ‘al even getalenteerde broer Marc’ wel de Lifetime Achievement Award van het festival van Oostende, dat een retrospectief wijdde aan hun oeuvre.

20. Ido Abram
Directeur See NL en adjunct-directeur Eye Filmmuseum
Ido Abram noemt zichzelf ‘het kaasmeisje van de Nederlandse film’; als directeur van See NL promoot hij de Nederlandse film in het buitenland. See NL krijgt een paar keer per jaar van filmfestivals het verzoek om mee te werken aan een Nederlands filmprogramma. Een stuk ingewikkelder is het om Nederlandse films onder te brengen op de grootste filmfestivals; ze vallen altijd op het aller-allerlaatste moment af. “Het moet beter”, weet hij zelf ook. Abram is ook adjunct-directeur van Eye en krijgt in die hoedanigheid te maken met een nieuwe baas; na vijftien jaar vertrekt Sandra den Hamer dit najaar als directeur en bestuurder.