Instinct

Ballet tussen jager en prooi

Instinct

Een cast van wereldklasse, een debuterend sterregisseur en eigentijdse thematiek met ballen: sexyer gaat het niet worden in de Nederlandse film. Instinct is een psychologische thriller over een psychiater en haar cliënt, een charismatische zedendelinquent die zijn behandelaar tot waanzin drijft.

Waar ligt de scheidslijn tussen allesoverdonderende lust en ongewenst fysiek contact? En wat heeft liefde daarmee te maken? Nicoline, gespeeld door Carice van Houten, tast het af in de eerste speelfilm van haar sinds kort regisserende vriendin Halina Reijn, tevens het debuut van hun kersverse eigen productiehuis met de goed gekozen naam: Man Up.

Nicoline is een eigenwijze, ietwat gehavende vrouw die ogenschijnlijk niet klaar is voor de klus die ze aanneemt als gevangenispsychiater in een tbs-kliniek. Marwan Kenzari zet als Idris een intelligente charmeur tegenover haar. Een manipulatieve bad boy die de regie in handen lijkt te hebben in de kliniek waar hij bijna uit mag. Is het nu Idris die Nicoline bespeelt of is het Nicoline die Idris tot het uiterste drijft? Instinct is een anderhalf uur durend ballet tussen jager en prooi, met choreografie van Halina Reijn. Het is alsof je kijkt naar beesten die aan elkaar ruiken, om elkaar heen draaien, instinctief dichterbij willen komen, beesten die geborgenheid zoeken bij het vuur dat ze ook tot op het bot kan vergruizen als ze te ver gaan.

Nicoline heeft als taak Idris te bestuderen, om te overzien of hij klaar is voor het gewone leven. Beetje bij beetje mag hij daar alvast deel aan nemen. Nicoline’s functie lijkt een luttele formaliteit. Maar haar missie is een andere. In de zuinige scènes met haar familie lijkt haar moeder te verdrinken in medeleven met haar dochter. Op een gegeven moment slaapt Nicoline nog in haar armen. Ze is duidelijk beschadigd door een eerdere ervaring. Maar naar wat er precies is gebeurd, wordt alleen maar gehint. Heeft het iets te maken met haar afwezige vader? Het is een subtiele lijn. Misschien te subtiel, misschien precies subtiel genoeg. En het is ook niet het belangrijkste, want er is genoeg om naar te kijken in het spel van aantrekken en afstoten tussen Idris en Nicoline. Is Nicoline de sterke vrouw die haar moeder in haar probeert te zien?

Pingpongen
Kenzari en Van Houten zetten hun personages neer op topniveau. Het genot waarmee de acteurs deze pingpongwedstrijd spannend houden, spat van het scherm. Je voelt bijna hoe dat er in de repetities aan toe moet zijn gegaan. Ongetwijfeld is die uitgebalanceerde dynamiek ook de verdienste van Halina Reijn, die misschien nog niet zo lang werkt als regisseur, maar alles weet van acteren, van hoe dat pingpongen de kijker blijft boeien.

De cinematografie van Jasper Wolf, recentelijk ook geprezen om zijn werk voor de Colombiaanse parel Monos (Alejandro Landes, 2019), verdient ook de nodige aandacht. Let maar eens op het grootse shot waarin Idris in zijn eentje aan de kustlijn staat als hij voor een paar uur aan de vrijheid mag ruiken. Of de benauwende close-ups in het heetst van de jacht.

Met Instinct is heel vernuftig een beeldend ruw, eenzaam hedendaags Nederland geconstrueerd. Toch voelt het soms alsof die wereld een beetje wordt opgerekt om te passen tussen buitenlandse films. Alsof Amsterdam een kopie wordt van New York. Met de betonnen muren van de kliniek waar een trein langs raast, de high rise-wijk waar Nicoline woont. Het kan zo zijn allemaal, maar het is soms te veel op schoonheid gekozen. Het geeft de film iets hautains. Maar dat zal de meeste kijkers waarschijnlijk weinig kunnen schelen. Die zitten ademloos in afwachting van het antwoord op die ene vraag: is Nicoline de prooi, of is zij de jager?