Lukas Dhont over Girl

Spitzen als metafoor voor het keurslijf

Lukas Dhont. Foto: Johan Jacobs

Met het wervelende Girl maakt de Vlaamse regisseur Lukas Dhont een debuut waarmee hij ook zichzelf overdonderde. ‘Ik wilde een transgender centraal stellen, maar tegelijkertijd juist focussen op alles behálve het feit dat ze transgender is.’

Door Joost Broeren-Huitenga

Een dag na de wereldpremière op het festival van Cannes afgelopen mei is de jonge Vlaamse debutant nog wat overdonderd. Zijn film Girl, over de vijftienjarige Lara die werd geboren als jongen maar leeft als meisje en nu ballerina wil worden, is met een overweldigend enthousiasme onthaald.

Girl is losjes gebaseerd op het leven van Nora Monsecour, een jonge Belgische transgender die in 2009 in het nieuws kwam omdat haar dansschool haar niet als ballerina verder wilde laten studeren. “Haar verhaal had mij geraakt, daarom had ik er zoveel jaar van mijn leven aan besteed, en het was zeer emotionerend voor me om te voelen dat het eindresultaat ook anderen raakt”, vertelt Dhont. “Ik denk dat Lara ons iets toont waar we op dit moment behoefte aan hebben. Er is een beweging gaande die een stem geeft aan mensen die heel lang niet konden spreken of niet werden gehoord.”

Girl is de juiste film op het juiste moment – een aangrijpend en intiem portret dat handen en voeten geeft aan een onderwerp dat maatschappelijk leeft. Dat bewijst ook de zegetocht die op die première volgde – de film won niet alleen de Fipresci-prijs van de internationale filmpers en de prijs voor beste acteerprestatie in het programma Un Certain Regard, de tweede competitie van Cannes, maar ook de Camera d’Or voor beste debuut van het festival. In het halfjaar dat volgde is Girl wereldwijd warm onthaald, recent won hij nog de publieksprijs op het filmfestival van het Spaanse San Sebastian.

Onvoorwaardelijk
“Wat me interesseerde is een personage dat vraagtekens zet bij het klassieke idee van wat mannelijkheid en vrouwelijkheid betekenen”, vertelt Dhont. “Het is vloeibaarder; elk mens heeft zowel masculiene als feminiene eigenschappen, en ook het directe verband dat men maar al te vaak legt tussen je sekse en je seksualiteit klopt niet. In mijn jeugd voelde ik me vaak meer vrouwelijk dan mannelijk. Dat was soms verwarrend, omdat ik om me heen alleen maar mensen zag die zich aanpasten aan de norm. Dus het is belangrijk voor me om personages voor het voetlicht te brengen die dat hokjesdenken doorbreken.”

In de afgelopen jaren heeft Dhont de zichtbaarheid van transgender personages flink zien groeien. “Wat ik eraan toe wilde voegen is een film waarin het drama niet van buitenaf komt. Lara’s familie ondersteunt haar onvoorwaardelijk. Ze hoeft niet te vechten met de buitenwereld, en dat betekent dat ze volledig zichzelf kan zijn, in al haar complexiteit, en haar eigen fouten kan maken. Ik wilde een transgender centraal stellen, maar tegelijkertijd juist focussen op alles behálve het feit dat ze transgender is. In het verhaal, in de beelden, in de structuur van het geheel.”

Die aanpak bleek allesbehalve vanzelfsprekend. Bij de onvoorwaardelijke steun die Lara van met name haar vader Mathias (Arieh Worthalter) krijgt, werden door veel adviseurs en dramaturgen vraagtekens gezet, vertelt Dhont. “Het was echt opvallend dat iedereen die het scenario las, daar in eerste instantie over viel. Ze zeiden: ‘Je laat een mogelijkheid voor conflict liggen, daar zit prachtig drama in’. Maar ik wilde daar juist geen drama. De vader staat voor onvoorwaardelijke liefde.”

Precies daarom koos Dhont ervoor om Lara het kind van een alleenstaande vader te maken. “Veel mensen denken toch dat een vader de keuze die Lara heeft gemaakt moeilijker zal accepteren, en ik wilde laten zien dat dat niet zo hoeft te zijn. Daarnaast ontstaat door de afwezigheid van een moeder ruimte voor Lara om de vrouwelijke rol in de familie op zich te nemen. Niet alleen als moederfiguur voor haar broertje, maar ook als partner naast haar vader. Dat maakte de dynamiek tussen hen complexer.”

Icarus
Lara’s dansen staat centraal in Girl, maar toch is het moeilijk een dansfilm te noemen. De vaak woeste scènes waarin we Lara zien trainen, zijn vooral expressionistische momenten, waarin ze de emoties die ze opkropt eindelijk naar het oppervlak kan laten komen. “Wat ik wilde tonen is het effect dat dansen heeft op het lichaam, wat het eist om op dat punt te komen. Daar heb ik het ook heel uitgebreid over gehad met de choreograaf: hij wist dat zijn choreografie niet echt in beeld zou komen, dat ik heel dicht op haar zou blijven. Zijn opdracht was om bewegingen te creëren die ook in dat kader interessant zijn.”

Dhont greep terug op een verhaal uit de klassieke oudheid als sturend element. “In het scenario gebruikte ik de Icarus-mythe steeds als model voor die dansscènes: iemand die wil vliegen, steeds hoger en hoger, tot ze zich brandt. De dansscènes komen op de momenten dat ik die spanning in haar lichaam wilde tonen.”

Girl wordt gedragen door de jonge acteur en danser Victor Polster. Dhont ontdekt Polster als vijftienjarige dansstudent aan de Koninklijke Balletschool Antwerpen, en in de voorbereidingen voor de rol doorliep hij voor een deel hetzelfde traject als zijn personage. “Omdat Lara ballerina wil worden, moet ze op spitzen dansen – een fantastische metafoor voor het proberen jezelf in een keurslijf te persen. Victor had zelf ook nooit op spitzen gedanst, hij heeft drie maanden keihard moeten trainen om dat te kunnen.”

Dhont prijst de ijzeren discipline van zijn jonge hoofdrolspeler. “Hij is een perfectionist, ook in het acteren wilde hij heel goed zijn. Dat betekende dat hij dingen écht moest voelen. Dus bij emotionele scènes was het vaak mijn verantwoordelijkheid om hem juist af te remmen – hij had verder willen gaan dan ik verantwoord vond. De haarextensions die hij droeg, heeft hij de hele draaiperiode ingehouden; hij is écht een meisje voor ons geworden. Dat was iets heel bijzonders.”