De veroordeling

Journalistieke handenarbeid in de Deventer moordzaak

De veroordeling

Zo stelde ik het me voor: dat tijdens het maken van De veroordeling ergens along the way, achter de camera of in een montagekamertje, zachtjes gevloekt werd. De podcast De Deventer mediazaak werd immers een onverwachts groot succes en friste de beruchte Deventer moordzaak vakkundig op in het geheugen van tienduizenden luisteraars.

Maar die podcast blijkt geïnitieerd door de producent die ook achter deze speelfilm zit, en die dit verhaal dus op zo veel mogelijk manieren naar buiten lijkt te willen brengen. En dat verhaal komt weer deels voort uit het boek dat onderzoeksjournalist Bas Haan jaren terug over de moord schreef – en Haan is tevens de hoofdpersoon uit De veroordeling.

Het is allemaal dus duidelijk verbonden, maar waarom dacht ik dan dat er gevloekt zou zijn? Omdat de podcast de verrassende angel enigszins uit het verhaal van deze film haalt. De veroordeling draait hoofdzakelijk om onderzoeksjournalistiek en om onrecht – en allebei die werelden komen gelukkig heel effectief tot leven, onder aanvoering van een uitstekende Fedja van Huêt (als Bas Haan). Alleen overrompelen of een nieuw perspectief belichten, nee, dát doet De veroordeling niet, de film is vooral een overtuigende weergave van het door Haan gevoerde onderzoek naar de zaak.

Zo was Haan degene die na de moord op mevrouw Wittenberg – na wurging en diverse messteken in september 1999 – als een van de eersten publiekelijk de vraag stelde of de opgepakte ‘boekhouder’ Ernest Louwes eigenlijk wel schuldig was.

Later, toen Maurice de Hond zijn groteske, ronduit kwaadaardige klopjacht op ‘klusjesman’ Michaël de Jong begon en hem resoluut aanwees als dader, raakte Haan juist overtuigd van de schuld van Louwes. Er was immers nagekomen dna-bewijs opgedoken en De Hond zette al zijn mediacontacten in om naar De Jong te wijzen zonder dat daar ook maar een snipper bewijs voor was. Zo ontvouwde zich een intrigerend en tegelijkertijd beschamend spektakel rondom een gruwelijke daad. Voer voor psychologen, internetdetectives, journalisten en logischerwijs dus ook voor filmmakers.

Waar het accent van veel recente aandacht rondom de moordzaak lag op de rol van De Hond, draait het in De veroordeling vooral om de journalistieke handenarbeid. Een prettige invalshoek, want de film blijft zo ver vandaan bij elke zweem van sensatiezucht. Uiteraard, de plot is niet zo baanbrekend als wanneer er een onbelichte, onbekende zaak centraal had gestaan, maar het onderhoudende tempo en de onopgesmukte regiestijl maken veel goed.

In strak gemonteerde scènes zien we hoe Haan zich in de zaak vastbijt. Hoe hij op de redactie van televisieprogramma Netwerk dag in dag uit bezig is met dossiers en interviews, hoe hij gaandeweg iemand gaat verdenken die eerst juist onschuldig lijkt. Hoe hij intussen met zijn meerdere overlegt over deadlines, naderende uitzendingen, juridische uitspraken – en vooral: hoe hij moet vechten tegen die opdringerige, onvermijdelijke bemoeienis van De Hond.

Zo bezien gaat De veroordeling over meer dan alleen deze ene moord, of over wat er exact gebeurde op die ene septemberdag meer dan twintig jaar geleden. De film draait ook om het belang van gedegen waarheidsvinding tegenover vage rondgepompte theorieën. En over hoe onrechtvaardig de wereld eruit zou zien als de mensen die het meeste geluid produceren automatisch gelijk zouden krijgen.