De 19e Filmbonzen Top 20

Welke bobo’s, acteurs en filmmakers zijn de smaakmakers van de Nederlandse filmindustrie? De selectie van Het Parool en de Filmkrant.

Legenda
∞1 = positie 2019
↑ = stijger ten opzichte van 2018
↔ = onveranderd ten opzichte van 2018
↓ = daler ten opzichte van 2018
•1 = positie 2018
◊ = nieuw
± = aantal keer in de lijst sinds 1999

1. Bero Beyer ↑ •5 ±5
Directeur International Film Festival Rotterdam
Afgelopen zomer werd bekend dat Bero Beyer per 1 maart 2020 Doreen Boonekamp opvolgt als directeur-bestuurder van het Nederlands Filmfonds, met een budget van 48,9 miljoen euro de belangrijkste financier van de Nederlandse cinema. Dat was verrassend nieuws: Beyer is nu nog directeur van het International Film Festival Rotterdam en vliegt in die hoedanigheid de wereld rond om buitenlandse filmmakers naar de komende, 49ste editie te halen, de laatste nog onder zijn leiding. Daarna verkast Beyer dus naar Amsterdam om het dagelijkse aanspreekpunt te worden voor een paar honderd ontevreden Nederlandse regisseurs, scenaristen en producenten. Zijn antwoord op de vraag of hij uitkijkt naar de première van Kruimeltje 2 was diplomatiek: “Weet je wat belangrijk is? Dat je met hart en ziel een goede film wilt maken. Hoe beter je je best doet een goede film te maken, hoe groter de kans dat er ook een publiek voor te vinden is. Of het nu Kruimeltje is, of Brimstone of Dirty God; als je er energie en passie in legt, krijg je iets bijzonders.”

2. Ingrid van Engelshoven ↑ •3 ±2
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Geen opening, debat of première of cultuurminister Ingrid van Engelshoven (D66) is erbij – ze was onder meer bij de opening van Cinekid, op Film by the Sea en bij de wereldpremière van Sacha Polaks Dirty God op het IFFR. De brief met uitgangspunten voor het cultuurbeleid in de periode 2021-2024 die de minister afgelopen zomer naar de Tweede Kamer stuurde werd door de sector positief ontvangen, met name vanwege enkele maatregelen op het gebied van talent-ontwikkeling en filmeducatie. Maar de omroepen hangen draconische kortingen boven het hoofd – met alle gevolgen van dien voor hun investeringen in de Nederlandse film. “Het is een goed begin”, zei scheidend Filmfonds-­directeur Doreen Boonekamp dan ook. “Maar het is absoluut niet afdoende, omdat het aanbod van eigen bodem steeds meer in de verdrukking komt en de tijd dringt.”

3. Sandra den Hamer ↓ •1 ±11
Directeur Eye Filmmuseum
Tien jaar na de fusie van het Nederlands Filmmuseum, Holland Film, het Nederlands Instituut voor Filmeducatie en de Filmbank staat het in 2012 geopende Eye als een huis. Onder de bezielende leiding van Sandra den Hamer groeide de aandacht voor erfgoed en internationalisering, terwijl de tentoonstellingen onverminderd veel publiek blijven trekken. Met de benoeming van adjunct Ido Abram als hoofd van het nieuw vorm te geven See NL gaat Eye bovendien een nieuwe fase in, waarin niet slechts de internationale promotie van Nederlandse films maar die van de gehele Nederlandse filmcultuur centraal moet staan. Den Hamer slaagt er keer op keer in buitenlandse gasten van naam en faam naar Eye te halen, onder meer voor de jaarlijkse Eye Art & Film Prize (dit jaar de Marokkaanse videokunstenaar Meriem Bennani). Helaas schitterde Isabelle Huppert door afwezigheid op het aan haar gewijde zomerretrospectief.

4. Paul Verhoeven ↑ •6 ±15
Filmmaker
Hij was even uit de running vanwege een ziekenhuisopname, maar inmiddels legt Paul Verhoeven (81) samen met editor Job ter Burg de laatste hand aan Benedetta, een Frans-­Nederlandse coproductie over de zeventiende-eeuwse lesbische non Benedetta Carlini. De wereldpremière wordt volgend jaar mei verwacht op het festival van Cannes – nu echt! Voor het zover is duikt Verhoeven op in de tweedelige documentaire 50 jaar Turks Fruit, waarin Arnon Grunberg een halve eeuw na dato de erfenis van Jan Wolkers’ controversiële klassieker bespreekt.

5. Carice van Houten ↑ •15 ±12
Actrice en producent
In Instinct van regisseur, medeproducent én hartsvriendin Halina Reijn schittert Carice van Houten als therapeute in een tbs-kliniek, die ondanks zichzelf valt voor een door Marwan Kenzari gespeelde psychopaat. Op een eventueel zesde Gouden Kalf moet ze echter nog een jaar wachten; Instinct kan in 2020 pas meedingen. Van Houten greep net naast de Emmy voor beste gastrol in een dramaserie, waarvoor ze was genomineerd voor haar rol als Melisandre in Game of Thrones. Samen met echtgenoot Guy Pearce is Van Houten momenteel te zien in Brian De Palma’s europudding Domino, binnenkort duikt ze op in de serie Red Light die ze samen met Reijn initieerde, en in de Zweedse thriller I Am Not a Bird speelt ze ‘een vrouw die heeft geaccepteerd dat haar jonge jaren als model en feestbeest voorbij zijn en naar huis wil’.

6. Jacques Hoendervangers ↑ ◊ ±1
Directeur Pathé Nederland
Een jaar nadat hij noodgedwongen terugkeerde als directeur van Pathé Nederland droeg Lauge Nielsen in oktober 2018 het stokje alsnog over, aan Jacques Hoendervangers – voormalig algemeen directeur Air Miles en Director Commercial Services & Media van de Schiphol Group. Zo keerde de rust weer bij de grootste bioscoopketen van Nederland. Nielsen houdt als adviseur en commissaris nog wel een oogje in het zeil bij Pathé, dat ondanks de crisis blijft bouwen. Zo moet in Leeuwarden, tussen de Stadsschouwburg en het Gerechtshof, een complex met zeven zalen en duizend stoelen verrijzen.

7. Alex en Marc van Warmerdam ↔ •7 ±7
Scenarist/regisseur en producent
In Alex van Warmerdams oorspronkelijke planning had zijn tiende film al in Cannes gedraaid moeten hebben, maar vanwege problemen met de financiering kan de Amsterdamse sales agent Nine Film vooralsnog weinig meer doen dan ‘awareness’ creëren. Voorlopig moeten we het doen met Van Warmerdams re-edit van Grimm, zijn inktzwarte, deels in Spanje opgenomen variatie op het sprookje Broer en zus met Jacob Derwig en Halina Reijn. De afgelopen jaren werkte hij ‘te hooi en te gras’ aan het project met editor Job ter Burg. “Het is nu een veel betere film?!”, zei Matthijs van Nieuwkerk in DWDD – zonder ’m gezien te hebben. Ook broer en producent Marc van Warmerdam is druk; hij moet niet alleen de financiën voor ‘Nr. 10’ zien rond te krijgen, maar ook de toekomst van zijn muziektheatergezelschap Orkater veiligstellen.

8. Willem Pruijssers ↔ •8 ±2
CEO Dutch FilmWorks
De bedrijfsfilosofie ‘Being the fastest in changing all the time’ heeft Dutch FilmWorks de afgelopen jaren gemaakt tot ‘de grootste onafhankelijke filmdistributeur in de Benelux op gebied van bioscoop, home entertainment, Video on Demand en Pay TV’. De meest recente hits All You Need Is Love en Zwaar verliefd! deden het weliswaar minder goed dan het kassucces Bankier van het verzet, waarvan de wereldwijde streamingrechten aan Netflix werden verkocht. Maar de vooruitzichten zijn goed, met films als Penoza, de verfilming van Daphne Deckers bestseller Alles is zoals het zou moeten zijn, en de eerste Nederlandse bioscoopfilm over Anne Frank, geregisseerd door Ate de Jong. Ook op de rol: De piraten van hiernaast (de eerste in een gehoopte reeks verfilmingen van de gelijknamige boekenreeks van Reggie Naus), Waar is het grote boek van Sinterklaas? met Carlo Boszhard en Irene Moors, en Onze jongens in Miami van Johan Nijenhuis.

9. Jules van den Steenhoven en Sytze van der Laan ↔ •9 ±3
Initiatiefnemers/bestuurders Dutch Academy For Film
Omdat er altijd gedoe was met eigenzinnige jury’s rond de nominaties en winnaars van de Gouden Kalveren voor speelfilms en lange documentaires, maakten Van den Steenhoven en Van der Laan zich hard voor het ‘Academy-model’, waarbij een groep van 669 vakgenoten oordeelt over de jaaroogst. Dat kwam er in 2015, maar er is nog altijd gedoe, nu weer over ‘Nu verandert er langzaam iets’ van mint film office. De documentaire werd op het IDFA bekroond als beste Nederlandse documentaire, maar kreeg van de vakgenoten niet genoeg stemmen voor een Gouden Kalf-nominatie. Het veroorzaakte een stormpje op sociale media: “Hoe kan het dat wij, collega’s, de winnaar van IDFA links laten liggen? Dit doet me twijfelen aan de nominatieprocedure via de DAFF. Terug naar een jury?”, schreef documentairemaker Walter Stokman op Facebook. Het eerste probleem voor Floor Onrust en Guido van Gennep, de opvolgers van Van den Steenhoven en Van der Laan, die onlangs bekendmaakten dat ze aftreden als DAFF-bestuursleden.

10. Pim Hermeling ↑ •11 ±6
Directeur September Film
In een rondetafelgesprek met Het Parool zei Pim Hermeling deze zomer dat hij zich zorgen maakt over de levensvatbaarheid van Nederlandse publieksfilms: “Op dit moment zijn de bezoekersaantallen van succesvolle Nederlandse films van rond de 650.000 gezakt naar 250.000. Dan verdien je je investeringen niet terug.” Toch blijft zijn September Film zich profileren met Nederlands product. Het internationale succes van Halina Reijns debuutfilm Instinct trapt het nieuwe filmseizoen af, daarna volgen onder meer De liefhebbers van Anna van der Heide (de openingsfilm van het Parool Film Fest, waarvan September een van de organisatoren is), De beentjes van Sint-Hildergard van Johan Nijenhuis en Slag om de Schelde van Matthijs van Heijningen jr. Hermeling gokt overigens nooit op één paard; zijn bedrijf heeft een sales-tak (Nine Film) en hij investeerde in het streamingplatform Cinemember, dat met titels uit de eigen catalogus de concurrentie aangaat met Picl, Cinetree en giganten als Netflix, Disney+ en Pathé Thuis.

11. Frans van Gestel ↓ •10 ±11
Producent-directeur Topkapi Films
Frans van Gestel is directeur van Topkapi films, dat films, series en non-fictie (co)produceert (de documentairetak wordt geleid door Robert Oey, de man van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema). Topkapi verzorgde onder meer het Nederlandse aandeel aan de BBC-hitserie Killing Eve toen dat in het tweede seizoen even in Amsterdam neerstreek, en produceerde Halina Reijns speelfilmdebuut Instinct. Het Amsterdamse bedrijf is tevens coproducent van Paul Verhoevens Benedetta en van Lukas Dhonts transgenderfilm Girl, die eerder deze maand werd bekroond met acht Ensors, de Vlaamse Gouden Kalveren. Op het komende Nederlands Film Festival is Mijke de Jongs God Only Knows de belangrijkste troef van Topkapi: vier nominaties, voor beste film en de drie hoofdrolspelers. Mijke de Jong, de regisseur die daarvoor verantwoordelijk is, werd dan weer niet genomineerd.

12. Halina Reijn ↑ ◊ ±1
Actrice, regisseur en producent
Instinct, het regiedebuut van Halina Reijn, is niet alleen uitverkoren als openingsfilm van het Nederlands Film Festival, maar opent een dag later ook het Forum van de Regisseurs, het Utrechtse programmaonderdeel voor de auteursfilm. Instinct werd bij zijn wereldpremière op het festival van Locarno bekroond met de Variety Piazza Grande Award en een speciale vermelding van de debuutcompetitiejury, en draait ook op festivals in Londen, Toronto en Chicago. Als klap op de vuurpijl wordt de psychologische thriller namens Nederland ingestuurd voor de Oscar voor Beste Niet-Engelstalige Film. “Dat is hartstikke leuk, maar we relativeren al die gouden bergen enorm”, aldus Reijn, die met haar (samen met Carice van Houten opgerichte) productiebedrijf Man Up de filmrechten kocht van Roxane van Iperens veelgeprezen boek ’t Hooge Nest.

13. Martin Koolhoven ↓ •12 ±7
Regisseur, scenarist en producent
Regisseur en cinefiel Martin Koolhoven werkt gestaag door aan de opvolger van Brimstone. The Emerald Butterfly moet een spannende, sexy thriller worden, met femmes fatales, duivelse verraders, corrupte politie en imperfecte helden. Ondertussen nam hij een tweede seizoen op van het fijne VPRO-programma De kijk van Koolhoven, waarin hij dankzij speciale effecten te zien is in de films die hij bespreekt, en organiseert hij onder de noemer ‘De keuze van Koolhoven’ filmavondjes in Eye, waarin hij vertelt over alles wat film de moeite waard maakt. Koolhoven praat sowieso veel en graag. In een rondetafelgesprek over het filmbeleid van minister Van Engelshoven zei hij ‘dat het ambitieniveau hier wel wat omhoog mag.’ “We zouden eens wat beter naar onszelf moeten kijken. Denk je nu echt dat ze bij het Filmfonds een la vol briljante scenario’s hebben die ze tegenhouden omdat ze liever eenheidsworst willen? Wat de bioscopen haalt, is een afspiegeling van wat de Nederlandse filmmakers willen maken.”

14. Silvia van der Heiden ↑ •17 ±2
Directeur Nederlands Film Festival
Silvia van der Heiden zei voor de editie van vorig jaar, toen ze net in functie was, dat ze wilde dat premièretitels op haar festival zouden kunnen meedingen naar de Gouden Kalveren van dat jaar. Haar wens is nog niet vervuld; de nominatieprocedure is weliswaar aangepast, maar Instinct en alle andere premièrefilms op het komende NFF maken pas volgend jaar kans op een Gouden Kalf. De grootste kanshebber dit jaar is de openingsfilm van vorig jaar: Niemand in de stad van Michiel van Erp. Daar heeft distributeur September Film dus niks aan qua publiciteit; de film is al lang en breed uit de bioscoop verdwenen en dvd’s worden er nauwelijks nog verkocht.

15. Ido Abram ↑ ◊ ±1
Directeur SEE NL
Ido Abram, sinds 2010 de rechterhand van Eye-directeur Sandra den Hamer, volgt per 25 september Marten Rabarts op als directeur van SEE NL (voorheen Eye International), het overkoepelend orgaan voor de internationale promotie van de Nederlandse film en filmcultuur. Dat Abram een netwerker en verbinder is, blijkt uit het persbericht over zijn benoeming: “Ik kijk er enorm naar uit om met Team SEE NL en in samenwerking met het Filmfonds, de Film Commission, de festivals, de Nederlandse filmmakers, EFP, internationale sales agenten en festivalprogrammeurs, bij te dragen aan de internationale positionering van de Nederlandse film en filmindustrie.”

16. Will Koopman ↑ ◊ ±1
Regisseur
Will Koopman regisseerde onder meer de hitseries Divorce, Vrouwenvleugel en Familie Kruys en kaskrakers als de twee Gooische vrouwen-films en All You Need Is Love. Die romkom trok binnen vier dagen meer dan 100.000 bezoekers en werd dus bekroond met een Gouden Film. Dat was echter niet genoeg voor een nominatie voor het Gouden Kalf van het Publiek – de film werd voorbijgestreefd door Bon Bini Holland 2 (Jon Karthaus), Doris (Albert Jan van Rees) en Verliefd op Cuba (Johan Nijenhuis). Dat was Koopmans enige kans op een Kalf, want de vakgenoten die de nominaties voor alle andere Kalveren bepalen, kiezen nu eenmaal zelden of nooit voor populair vermaak. Koopmans volgende film, April, May en June, wordt met Kerst in de bioscoop verwacht. De tragikomedie met Linda de Mol (April), Elise Schaap (May) en Tjitske Reidinga (June) zou dit voorjaar al in première gaan, maar de postproductie nam meer tijd in beslag.

17. Orwa Nyrabia ↑ •18 ±2
Directeur International Documentary Film Festival Amsterdam
De in Syrië geboren Orwa Nyrabia, sinds vorig jaar directeur van het IDFA, wil zijn festival diverser maken en ongemakkelijke debatten aangaan. Inclusiviteit staat hoog in het vaandel, zowel wat betreft gender (IDFA sloot zich als een van de eerste festivals aan bij de beweging 5050×2020, die zich inzet voor gendergelijkheid in de filmindustrie) als landen van herkomst van filmmakers. Nyrabia heeft ook oog voor de Nederlandse documentaire; als openingsfilm op zijn eerste festival koos hij vorig jaar Kabul, City in the Wind, de eerste lange documentaire van de Afghaans-Nederlandse debutant Aboozar Amini.

18. Barry Atsma ↓ •14 ±3
Acteur
In 2019 kwam eindelijk ook de internationale carrière van Barry Atsma van de grond. Na Komt een vrouw bij de dokter (2009) werd hij tegelijk met Carice van Houten opgepikt door het Engelse agentschap Troika Talent, en schreef ook hij zich in bij het Duitse Above the Line. Toch werd hij over de grens pas écht serieus genomen toen hij in 2018 een Duitse acteerprijs won voor de serie Bad Banks. Het is hard werken, vertelde Atsma aan de Volkskrant, terwijl hij in de Telegraaf deed voorkomen dat hij vooral een geluksvogel is: “Dat is eigenlijk natuurlijk zo gelopen.” Geluk of berekening, Atsma was weer te zien in twee fijne series: in de paranormale thriller The Rook en in The Split (seizoen 2 komt eraan). Eind september maakt hij kans op de Televizier-Ster acteur/ ­actrice 2019 voor zijn rol in KLEM.

19. Hein van Joolen ↑ ◊ ±1
Directeur Gusto Entertainment
Hein van Joolen had een bijbaantje bij Pathé en werkte op de marketing- en salesafdeling bij verschillende distributeurs voordat hij in 2014 zijn eigen bedrijf Gusto Entertainment begon. Het doel van de onderneming: meer mensen naar de (Nederlandse) film in de bioscoop krijgen. Dat doet Van Joolen niet alleen door al in een zo vroeg mogelijk stadium een publiek op te bouwen met behulp van sociale media, hij schroomt ook niet om advies te geven over hoe met een paar kleine aanpassingen aan bijvoorbeeld script of casting de kans op het bereiken van een breder en vooral groter publiek kan worden vergroot. Op het Nederlands Film Festival dingt Gusto met Take Me Somewhere Nice, De libi en Nocturne mee naar de Gouden Kalveren, maar Retrospekt en Freek werden nergens voor genomineerd.

20. Matthijs van Nieuwkerk ↓ •19 ±13
Presentator De Wereld Draait Door
Ja, je kunt tegenwoordig ook terecht bij Beau, Eva en Jeroen, en ’s zomers bij Margriet en Art, maar als hij het op zijn heupen heeft, is Matthijs van Nieuwkerk nog altijd de allerbeste aanprijzer van boeken, platen én films – Alex van Warmerdam en Halina Reijn mochten recentelijk weer in het warme bad plaatsnemen. Bij de najaarspresentatie prees NPO-baas Shula Rijxman hem (en Eva en Jeroen) dan ook omstandig als voorbeeld en rolmodel: “Dat is onbetaalbaar.” Toch sluit Van Nieuwkerk, wiens salaris boven de Balkenende-norm ook weer uitvoerig werd besproken, niet uit dat het huidige veertiende (!) seizoen zijn laatste is. “Ik wik en weeg altijd, dat doe ik nu ook en ik heb het idee dat zoals er destijds een aantal redenen waren om bij DWDD te blijven, er nu een aantal redenen zijn om er in het voorjaar mee te stoppen.” Van tafel!

Het 39ste Nederlands Film Festival vindt van 27 september t/m 5 oktober plaats in Utrecht. De illustraties bij dit artikel werden gemaakt door Tim Manthey (42), die sinds 2009 collagekunst maakt en zich voor deze beelden onder meer liet inspireren door vintage magazines en films, Man Ray, Fritz Lang, Stanley Kubrick en vooral David Lynch.