Bankier van het verzet

Terug van weg geweest: de oorlogsheld. Bankier van het verzet brengt een hommage aan Walraven van Hall. Om het verzet te financieren organiseerde deze bankier de grootste bankfraude uit de Nederlandse geschiedenis.

Hoe je een tijdvak dood kunt nuanceren, hebben we de laatste decennia gezien in literatuur en films over de Tweede Wereldoorlog. Het traditionele beeld van de oorlog als een periode van helden en schurken/collaborateurs ging tegen de vlakte. Terecht, want de meeste Nederlanders pasten niet in een van die categorieën. Men paste zich aan de Duitse bezetting aan, maar wilde ook best een Duitser die de weg vroeg de verkeerde kant op sturen. Accommodatie, noemde historicus J.C.H. Blom deze houding. Dat was in 1983, waarna iedereen met die term aan de haal ging.

Het mondde uit in het beeld van de oorlog als een grijze periode, waarin iedereen opportunistisch schipperde. Toeval bepaalde aan welke kant je terechtkwam. Had je zin in avontuur, dan ging je in het verzet of je meldde je bij de SS. Het was in de oorlog allemaal veel minder principieel gegaan dan staatshistoricus Loe de Jong  ons had willen doen geloven. In het verzet wemelde het trouwens van de verraders. De filmwereld hinkte achter deze visie aan, met Paul Verhoevens Zwartboek (2006) als hoogte- of dieptepunt van het beeld dat het verzet een zootje ongeregeld was, dat stommiteit op stommiteit stapelde. Helden waren hier niet te vinden.

Maar het tij is gekeerd. Historici erkennen sinds enige tijd weer dat er in de oorlog wel degelijk mensen waren die een principiële keuze maakten. En ook nu weer haakt de filmwereld aan. Rudolf van den Berg bracht met Süsskind (2012) een hommage aan de man die honderden Joodse kinderen uit de Hollandsche Schouwburg redde. En nu is er Bankier van het verzet van Joram Lürsen, dat een monument opricht voor Walraven van Hall, beter bekend als Wally. Deze bankier organiseerde in de oorlog, met steun van onder meer zijn broer Gijs, de grootste bankfraude uit de Nederlandse geschiedenis. Met complexe financiële constructies werd De Nederlandsche Bank omgerekend naar de huidige waarde voor een half miljard euro getild. Met het geld werd het verzet gefinancierd.

Bankier van het verzet draait om de bankfraude, maar het dramatische hart is de relatie tussen Wally en Gijs. Wally is de durfal (“We moeten iets doen”), Gijs de weifelaar (“We zijn bankiers Wally, geen verzetsstrijders”). Barry Atsma en Jacob Derwig zijn als broers een mooi stel, dat een tikkeltje karikaturale tegenstander vindt in Pierre Bokma (opgetrokken schouders, lispelend) als Meinoud Rost van Tonningen, de directeur van De Nederlandsche Bank. Bankier van het verzet is geen vernieuwende cinema, maar een degelijke publieksfilm over mensen die, anders dan de regering in Londen met wie ze contact hebben, hun leven op het spel zetten in de strijd tegen de Duitsers. Echte helden zie je zelden, zong Herman van Veen in een ver verleden. In Bankier van het verzet vind je ze.