‘Nu verandert er langzaam iets’

We coachen en ontwikkelen ons een ongeluk zo blijkt uit ‘Nu verandert er langzaam iets’. De documentaire schetst een onthutsend, maar uiteindelijk onbevredigend beeld van de Nederlandse trainingscultuur.

‘Nu verandert er langzaam iets’ is de tweede documentaire van mint film office, een filmcollectief rondom documentairemaker Menna Laura Meijer dat eerder verantwoordelijk was voor modefilm We Margiela. De film schetst een soms onthutsend beeld van de Nederlandse coach- en trainingscultuur. Een cultuur die zich ergens lijkt te bevinden tussen oprechte ondersteuning aan de ene kant en op holle frases gerichte zelfhulp aan de andere. “Wat ikzelf gemerkt heb, is dat passie de beste remedie is voor vermoeidheid,” merkt een personal coach op tijdens een web seminar. “We zijn homo sapiens, tribale wezens, so we got to fix this together,” houdt een motivational speaker haar publiek voor. “Just deal with it.”

In een registrerende stijl toont de film ons zo’n vijfentwintig trainingssessies en coaching gesprekken, meestal van een afstandje gefilmd en vanuit een vaste camerapositie. Het levert een fascinerende film op vol interessante inkijkjes, al blijft het soms onduidelijk wat precies de intenties van de makers zijn. Is het de bedoeling dat we in de varkenstherapieën, bombastische leiderschap seminars en instructieve rolspellen een diagnose van onze tijd zien? Of moeten we er iets anders mee? Als kijker ontkom je niet aan de het gevoel dat de film ons iets wil vertellen over angsten, onzekerheid en overprikkeling, al wordt dit nooit expliciet gemaakt.

Het ontbreken van een interpreterend kader voelt dus als een gemis, al levert de gekozen fly-on-the-wall methode vaak schitterende scenes op. Een priester die via een chatservice seksproblemen bespreekbaar maakt, een groep Ziggo-monteurs die leert ‘de emotie bij de klant’ bespreekbaar te maken – het lijken wel absurde toneelstukjes. Soms zijn het de reacties van cursisten die boekdelen spreken, zoals wanneer een overenthousiaste bedrijfscoach persoonlijkheidsprofielen aan een groep vertegenwoordigers laat zien. ‘Dat zit dus allemaal in jou,’ legt hij met grote nadruk uit wanneer hij verschillende taartgrafieken presenteert. Niemand uit de groep is er echt van onder de indruk.

Het niet-dwingende karakter van de film geeft ook ruimte om je blik de vrije loop te laten – zie: cursist links draait ongeïnteresseerd in zijn stoel, terwijl buurman rechts met volle bewondering in de hyperbolische motivatiespeech meegaat. Dat is verfrissend, al groeit gaandeweg de film de behoefte aan duiding. Uitgesproken psychologen als Paul Verhaeghe betogen al jaren dat onze neoliberale perfectiecultuur zieke individuen voortbrengt. Dat beeld komt ook in ‘Nu verandert er langzaam iets’ naar boven. Wat het zegt het eigenlijk over een samenleving dat mensen therapeutisch varkens verzorgen, hun gedrag door paarden laten spiegelen of zich door ontspanning-vloggers virtueel het haar laten borstelen? Uiteindelijk jammer dat de filmmakers daar niet verder in duiken.