Anatomy of a Fall grote winnaar European Film Awards 2023

Voor de 36e keer reikte de European Film Academy de European Film Awards uit aan films, acteurs, regisseurs en andere vakmensen van de Europese filmwereld. De organisatie speelde een thuiswedstrijd in Berlijn, al voelde het de hele avond alsof de EFA geen grip kon krijgen op de realiteit die zich afspeelde buiten de muren van de evenementenlocatie. 

In 1991 won Joe Pesci een Oscar voor zijn bijrol in Martin Scorsese’s Goodfellas. Eenmaal op het podium nam hij de prijs in ontvangst met alleen deze woorden: “It’s my privilege. Thank you.” 

Als je niets te zeggen hebt, heb je ook weinig woorden nodig. Een les die in Berlijn tijdens de European Film Awards niet was doorgedrongen. Gisteren werden de filmprijzen, het resultaat van stemmen via een Academy-systeem, uitgereikt tijdens een enigszins verbijsterende en frustrerende ceremonie, waarin veel mensen veel woorden gebruikten om eigenlijk amper iets te zeggen.

Het voelde alsof er achter de schermen een briefing was geweest om politiek expliciet commentaar te vermijden, met vooral de oorlog in Gaza als de grote olifant in de kamer. Dus moesten de presentatoren en ontvangers van de prijzen het doen met slappe zinspelingen op vrede en saamhorigheid. Het sentiment was er wel – met veel “nu-meer-dan-ooits” – maar kreeg geen gestalte tijdens een tandeloos evenement dat grossierde in vaagheden en non-statements. 

Alleen EFA-president Agnieszka Holland kwam in de buurt van een sterk appèl tijdens haar openingsspeech, waarin ze stilstond bij de oorlogen in Oekraïne, Artsakh en Gaza. “Wie durft zich uit te spreken?”, vroeg ze het publiek, dat grotendeels bestaat uit de stemgerechtigde leden van de European Film Academy. “Wie durft onze Joodse vrienden in Europa te beschermen? Wie durft solidariteit te tonen met miljoenen lijdende Palestijnen? Hebben we daden in plaats van woorden?”

Het is jammer dat het bij de rest van de prijsuitreiking überhaupt aan die woorden ontbrak om eventueel daden bij te voegen, vooral omdat dit bij uitstek een jaar was waarin de dominante politieke narratieven clashten met wat we zagen in de filmtheaters. Soms lijkt het alsof een ontsnapping aan het morele falen van extreemrechts voornamelijk in de bioscoop te vinden is, bij films die je dwingen om stil te staan bij de oorzaken van migratie, onderdrukking en exploitatie. Agnieszka Holland weet daar alles van: haar Green Border was een van de grote kanshebbers. Een moedige film over de onmenselijke taferelen op de grens tussen Polen en Wit-Rusland, waar migranten vast komen te zitten in een vicieuze cirkel van geweld en terreur. Hollands baldadige film gaat er met gestrekt been in, met een intense en effectieve verbeelding van de humanitaire crisis die zich aan de grens van Europa afspeelt. In Polen werd dat haar niet in dank afgenomen. Nog steeds heeft ze bodyguards nodig, door alle bedreigingen en laster die ze over zich heen kreeg van conservatieve politici en hun aanhang in haar thuisland. “Het is een interessante ervaring”, grapte ze er eerder op de dag over in ons interview, dat bij de release van Green Border in 2024 gepubliceerd zal worden. 

Ergens paste het ook bij de avond dat de meest radicale en urgente film van alle genomineerden totaal buiten de prijzen viel. Misschien is het omdat Jonathan Glazers The Zone of Interest te relevant is voor een moment waarop de wereld weer leert wegkijken van genocide, recht onder onze neus. Glazer maakte een ijzingwekkende film over het luxueuze leven net buiten de muren van vernietigingskamp Auschwitz, die zich grotendeels afspeelt in het statige huis van kampcommandant Rudolf Höss (Christian Friedel). Maar de nachtmerrieachtige film is natuurlijk ook een reflectie op de vreemde kronkels die het mogelijk maken dat we – ook nu weer – wegkijken juist wanneer we de gruwelen van de mensheid eigenlijk recht in de ogen zouden moeten zien. Tricky stuff voor een prijzengala.

In die zin was de ereprijs voor het oeuvre van Béla Tarr wél toepasselijk voor de wereld in verval die we doom-scrollend op onze timelines voorbij zien komen. EFA-voorzitter Mike Downey leidde de prijs in met een bevlogen speech over het genadeloze existentialisme van Tarrs werk. Daarna gaf Tarr een lastig te verstane, maar goedbedoelde speech over dat een jonge generatie makers alle middelen heeft om zichzelf te bevrijden van de traditionele systemen van filmproductie.

Het minst spannend was misschien wel wie de grote winnaar van deze avond zou worden. Dat kon bijna alleen maar Justine Triet zijn met haar Cannes-winnaar Anatomy of a Fall. De film won de prijzen voor beste film, beste regie, beste scenario (voor Triet en haar partner Arthur Harar), beste actrice (voor Sandra Hüller) en beste montage (voor Laurent Sénéchal). Ergens is het zoete wraak voor de Oscar-snub die Triet te verduren kreeg, toen niet haar film maar Le pot-au-feu werd uitgekozen als Franse Oscar-inzending.

Ook onder de verdere winnaars waren weinig verrassingen. De prijs voor beste acteur ging naar Mads Mikkelsen (zijn sterke rol is dan ook verreweg het meest interessante aan The Promised Land) en de debuutprijs ging naar How to Have Sex van Molly Manning Walker, precies zoals voorspeld.

---

Alle winnaars European Film Awards 2023

Beste film: Anatomy of a Fall

Beste debuut (Prix Fipresci): How to Have Sex (Molly Manning Walker)

Beste documentaire: Smoke Sauna Sisterhood (Anna Hints)

Beste lange animatiefilm: Robot Dreams (Pablo Berger)

Beste korte film: Hardly Working (Susanna Flock, Robin Klengel, Leonhard Müllner & Michael Stumpf)

Beste regisseur: Justine Triet (Anatomy of a Fall)

Beste actrice: Sandra Hüller (Anatomy of a Fall)

Beste acteur: Mads Mikkelsen (The Promised Land)

Beste scenario: Justine Triet & Arthur Harari (Anatomy of a Fall)

Beste cinematografie: Rasmus Videbaek (The Promised Land)

Beste montage: Laurent Sénéchal (Anatomy of a Fall)

Beste production design: Emita Frigato (La chimera)

Beste kostuums: Kicki Ilander (The Promised Land)

Beste visagie: Ana López-Puigcerver, Belén López-Puigcerver, David Martí & Montse Ribé (Society of the Snow)

Beste muziek: Markus Binder (Club Zero)

Beste geluid: Johnnie Burn & Tarn Willers (The Zone of Interest)

Beste visuele effecten: Félix Bergés & Laura Pedrobest (Society of the Snow)

Sustainability Award: Güler Sabancı