Justine Triet over Anatomy of a Fall

Een man maakt een dodelijke val. Was het een ongeluk, zelfdoding of heeft zijn vrouw hem geduwd? Justine Triets Gouden Palm-winnaar is een gelaagd rechtbankdrama en fascinerende deconstructie van een huwelijk. “De film is een legpuzzel waaruit je een paar stukjes verwijdert.”

In een Cannes-editie volgepakt met statige cinema en films met grootse gebaren, was Anatomy of a Fall een aangename, maar onverwachte winnaar van de prestigieuze Gouden Palm. Justine Triets vierde speelfilm is een ogenschijnlijk kleine film, een intiem rechtbankdrama over een vrouw (gespeeld door een briljante Sandra Hüller) die verdacht wordt van de moord op haar man. Het is haar slechtziende zoontje Daniel (Milo Machado Graner) die zijn vader dood aantreft, bloedend op de witte sneeuw buiten hun chalet in de Franse Alpen. Of hij per ongeluk viel, zelf sprong of door zijn vrouw is geduwd, moet vervolgens in de rechtbank worden vastgesteld.

Dat klinkt als bekend terrein. Maar onder dat genre-oppervlak verkent Triet op een fascinerende wijze onontgonnen terrein. Proberen in woorden te vangen hoe de film dat doet, is zo makkelijk nog niet, omdat Triet opzettelijk werkt met het principe van afwezigheid. Een absolute waarheid ontbreekt bijvoorbeeld. Het ontbreekt ook aan de beelden en clues die je verwacht in een rechtbankdrama of misdaadthriller. Triet speelt constant met wat je wel of niet ziet en wat je wel of niet weet, om vervolgens iets anders te onderzoeken dan de mogelijke misdaad die in de rechtbank wordt ontleed.

Dit is eigenlijk een film over alles wat er vóór die dodelijke val is gebeurd. Over een huwelijk dat is gaan verzuren en hoe professionele ambities persoonlijke relaties in de weg kunnen zitten. In flarden leren we over de wederzijdse afhankelijkheid van deze mensen, die zich steeds miserabeler voelen in het leven dat ze met elkaar hebben opgebouwd. De tragiek is dat Daniel dat in de rechtbank ook allemaal te horen krijgt. Gedurende het uitgesponnen proces veranderen zijn ouders in imperfecte en gebroken wezens, misschien zelfs monsters. Uiteindelijk beseft Daniel dat de belangrijkste rol in dit proces misschien wel voor hem is weggelegd, als de persoon die zijn moeder kan incrimineren of vrijpleiten. Ineens rust het volledige gewicht van deze knap geconstrueerde film op zijn schouders.

Uitzonderlijk is hoe gelaagd uw film omgaat met wat we wel of niet zien en horen. Waar zocht u naar in de relatie tussen mise-en-scène en narratief? “Mijn vertrekpunt was het idee van een film met een gebrek aan beelden, alsof je een legpuzzel neemt en een paar van de stukjes zelf verwijdert. Dat gebrek, dat hiaat, moet gevuld worden met woorden. Dat sluit aan bij het idee dat als je geen waarheid hebt, je dat gat moet vullen met een hypothese. Gebrek aan dingen, aan zekerheid en aan kennis, was dus het fundament van deze film.”

In die zin lijkt u ook niet geïnteresseerd in haar schuld of onschuld. Is het alleen de ambiguïteit die u aantrekt? “Beiden zijn belangrijke aspecten van de film, maar wat me meer interesseerde dan vragen over schuld en onschuld, was het verkennen van de relatie van dat stel. De verhalen die we onszelf vertellen als we samenwonen, de dingen die we elkaar geven, die we van elkaar verwachten, de twijfels over hoe we samen kunnen zijn – die dingen vind ik interessant. De conflicten die uit die vragen voortkomen, maken de film een geheel.”

Anatomy of a Fall kaart ook aan dat de vrouw die berecht wordt mogelijk anders wordt gezien en behandeld dan als ze een man was geweest. Wilde u commentaar leveren op hoe genderpatronen binnen de familie ook een rol spelen in de rechtbank? “Ik vind kwesties over genderpatronen heel interessant. Vragen als wie voor wie zorgt binnen een relatie gaan me aan. En er zijn inderdaad veel dingen die niet geloofd worden, mede omdat Sandra een vrouw is. Misogynie bestaat ook in de rechtbank, zeker als de aanklagers haar seksleven ontleden. Ik ben me daar maar al te bewust van. Tegelijkertijd wilde ik er niet een te sterk punt van maken in mijn film.”

Sandra Hüller is zo sterk in deze film dat ik me amper iemand anders in de hoofdrol kan voorstellen. Het is dankzij haar spel dat je de diepte in haar personage voelt, mede omdat het vaak lijkt alsof ze in de film speelt dat ze een rol speelt. Hoe werkte u met haar om het hoofdpersonage uit te diepen? “Ze was extreem voorbereid toen ze de set op kwam. Ze had heel hard gewerkt aan het belichamen van haar personage. Maar wat ik van haar wilde was dat ze vooral de simpliciteit en onmiddellijkheid van het personage zou benadrukken. Haar spel hoefde niet verfijnd of ingewikkeld te zijn. Ik zocht iets organisch. Ze is gelukkig heel slim en snapte dat ook. We imiteren hier geen rechtbankthriller. We laten haar gewoon zijn, en uit die natuurlijkheid ontstaat complexiteit.”

Wist Hüller of haar personage schuldig of onschuldig was? “Ze vroeg me dat ook. Toen zei ik: ‘Je moet spelen alsof ze onschuldig is.’”

Dat vind ik dus zo bijzonder aan de film. Dat je naar iemand kijkt die speelt dat ze een rol speelt. Dat meta-niveau is fascinerend. “Daarom is ze in de film een schrijver: ze kan van alles projecteren. Schrijvers weten hoe het is om maskers op te zetten.”

Toch is het meest complexe personage haar zoontje Daniel, mede omdat hij zo’n grote morele verantwoordelijkheid krijgt. Zijn plek in het verhaal deed me misschien nog wel het meest denken aan de Dekalog [1989] van Krzysztof Kieślowski. Hoe ziet u zijn rol in deze film? “Ik heb de Dekalog al lang niet meer gezien, maar ik snap precies wat je bedoelt. Inderdaad, voor mij is hij het middelpunt van de film. Uiteindelijk rust alles op zijn schouders. Er is iets ontzettend intiems aan het proberen de blik van een kind te verbeelden. Van iemand die zijn ouders eigenlijk nog niet echt kent. Een uitdaging was dus om te laten zien hoe hij zijn moeder eerst volledig vertrouwt, om vervolgens dat vertrouwen geleidelijk te laten barsten. Dat moment waarop hij voor zijn grote keuze staat, is de reden dat ik deze film wilde maken.”