Romain Gavras over Athena

Romain Gavras greep voor het overweldigende Athena terug op klassieke Griekse mythes en op het politiek bewustzijn dat hij van huis uit meekreeg.

“Toen we aan dat openingsshot begonnen, had ik nog geen grijs haar”, grapt Romain Gavras. Athena, de derde speelfilm van de Franse filmmaker, opent met een overdonderende cinematische krachttoer: een chaotische actiescène in één (schijnbaar) onafgebroken shot van dik tien minuten. Het brengt ons van een rel bij een politiebureau via chaotische gevechten in de krochten van dat pand en een wilde autoachtervolging uiteindelijk naar het hart van een tot fort vertimmerd woonblok in een buitenwijk.

Athena blijft je trakteren op dat soort lange shots, die met een nauwgezette choreografie de chaos vangen van massale gevechten tussen protesterende jongeren en de ME. Dus zit Gavras nu op het filmfestival van Venetië, daags na de première van de film in de hoofdcompetitie, de hele dag aan journalisten uit te leggen hoe hij die shots voor elkaar kreeg.

Daarbij legt hij natuurlijk niet álles uit – “Een goochelaar geeft ook zijn geheimen niet prijs.” Maar goed, er komt ook een uitgebreide making of-video online waarin de hele operatie wordt uitgelegd. “Die ben ik nu aan het editen, het is doodvermoeiend om er alleen al naar te kijken”, lacht Gavras. “Ik denk de hele tijd: wáárom deed ik dit?”

Militaire precisie
Grapje natuurlijk – Gavras weet precies waarom hij het zo deed. “Als kijker voel je het als het niet echt is. Wanneer mijn dochter van dertien naar een superheldenfilm zit te kijken, wijst ze het zo aan: dat is greenscreen, en dat ook, en dat. Je voelt het als het gevaar écht is of als de camera dingen doet waarvan je het gevoel hebt dat ze onmogelijk zijn. Dat is wat we wilden doen: shots op de grens van wat mogelijk is.”

Er werd meer dan twee maanden gerepeteerd, zodat tijdens de opnamen met militaire precisie kon worden gewerkt. “Het is niet alleen het camerawerk”, zegt Garvas. “Die shots hebben tientallen figuranten die precies goed moeten lopen en bakken vuurwerk dat op het juiste moment af moet gaan.”

Voor dat spectaculaire openingsshot werd de loodzware camera – Athena werd gedraaid in Imax-formaat – overgegeven tussen meerdere camera operators. Er is hier en daar een onzichtbare edit, maar het meeste werd echt in één keer gedraaid, verzekert Gavras. “De fake-outs zitten nooit op de plek waar je denkt dat ze zitten – we gingen écht dat busje in en weer uit terwijl hij reed. Dat openingsshot begint met een steadicam. Op een gegeven moment wordt de camera losgemaakt van die rig en wordt het handheld. En vervolgens wordt hij weer vastgemaakt aan een drone, zodat we de lucht in kunnen.”

Midden in de vonk
De spierballenstijl staat in dienst van wat Gavras wil overbrengen – opwinding, chaos, angst. De dood van een veertienjarige jongen door politiegeweld is de vonk die het kruitvat doet ontploffen, waarbij twee van zijn broers tegenover elkaar komen te staan.

Precies dat idee van de vonk was ook waar het schrijven begon voor Gavras en coscenaristen Elias Belkeddar en Ladj Ly; die laatste maakte met Les misérables (2019) al een thematisch verwante film. “Ons uitgangspunt was: wat als we ín die vonk konden staan? Zo’n vonk die het hele land overhoop gooit. Om zo midden in de rel te staan, dat is volgens mij nog niet eerder getoond.”

Athena duikt diep in het politieke en maatschappelijke ongenoegen van deze tijd. Maar of je het daarom ook een politieke film moet noemen, daarbij heeft Gavras – zoon van de Griekse filmmaker Costa-Gavras, beroemd om zijn politiek geëngageerde thrillers – zo zijn twijfels. “Ik heb moeite met dat label. Mijn vader leerde me: álles is politiek. Een willekeurige Marvel-film spreekt boekdelen over Amerikaanse soft power, om maar iets te noemen. Zelfs een liedje van Britney Spears is een uiting van de tijdgeest. Dus ja: Athena speelt zich af tegen die maatschappelijke achtergrond, dat kun je politiek noemen. Maar het is ook een film die de werkelijkheid filmisch uitvergroot tot iets mythisch.”

Zoals de titel impliceert, is Athena in feite een Griekse tragedie. “De film is geworteld in de realiteit, maar die vergroten we uit tot iets mythologisch, vol symboliek en iconografie. Toen ik opgroeide, gingen de gesprekken thuis over drie dingen: politiek, cinema en Griekse mythes. Disney was verboden, maar ik kreeg wel die klassieke verhalen mee – over een vrouw die haar kinderen vermoordt of een man die met zijn moeder trouwt. De grandeur van die verhalen, grootser dan de realiteit, heeft me gevormd.”