Andrea Arnold over Wuthering Heights

Nog nooit maakte iemand Cathy en Heathcliffs wederzijdse obsessie in Wuthering Heights zo tastbaar als Andrea Arnold nu heeft gedaan.

Wat ze zich herinnert van de vorige nacht is Wuthering Heights van Kate Bush op de dansvloer en dat veel mensen op het strand stonden te vrijen. Maar nu is de vraag: heeft iemand aspirine bij zich? Nee, niet die. Is ze allergisch voor. Paracetamol. Iemand? Ja? Gelukkig. Groepsinterviews hebben ook voordelen.

Andrea Arnolds versie van Emily Brontë’s Wuthering Heights, die in Venetië de avond ervoor in première was gegaan, is radicaal anders dan wat eerdere filmmakers met de roman hebben gedaan. En dat zegt iets over Arnolds originele kijk op dingen, want het is zo ongeveer het meest verfilmde boek uit de Engelse literatuur. Het immens populaire verhaal over de gedoemde liefde tussen Cathy en Heathcliff en de dramatische gevolgen voor iedereen om hen heen is niet eerder zo rauw verfilmd. Uitgebeend. Arnold legde het boek op de snijtafel en bewaarde alleen de essentie. Niks landhuizen en kostuums. Overbodige franje. Dialogen? Niet nodig. Nou een paar dan. Wuthering Heights was altijd al een verhaal over natuurkrachten, maar nu ziet het er voor het eerst ook echt zo uit.

Maalstroom
Wie twee jaar terug beweerd zou hebben dat de regisseur van het fel eigentijdse en realistische Fish Tank (2009) en Red Road (2006) een historische roman ging verfilmen, zou in zijn gezicht zijn uitgelachen. En dan ook nog Wuthering Heights, een roman die zo stevig in het Britse collectieve bewustzijn geworteld zit dat zelfs analfabeten in hun dromen hele passages reciteren.

Toch was het een kwestie van instinct om de roman te verfilmen, vertelt Arnold. “Het is een intrigerend verhaal. Letterlijk. Een maalstroom die alle personages naar de ondergang voert.” Net als de crew bijna, grinnikt ze. Achteraf lijkt ze wel gestoord te zijn geweest om het zo te verfilmen. Omdat grote delen van de zompige heide in Yorkshire waar gefilmd werd niet met auto’s te bereiken zijn, moesten de camera’s en al het andere materiaal voor elk overzichtsshot een flink eind meegezeuld worden. Terwijl ze met elke stap diep in de modder wegzakten. Fysiek is het verreweg de lastigste film die ze gemaakt heeft, zegt ze.

Lichamelijk
Maar misschien past al dat lijden goed bij het verhaal. Mensen denken vaak dat Wuthering Heights een van de grote liefdesgeschiedenissen uit de literatuur is, maar voor Arnold was het meteen al een verhaal over obsessie en pijn, vertelt ze.

Er veranderde meer. Dat er een tot nu toe nooit benadrukt racistisch element in zat en dat Heathcliff door een donkere acteur gespeeld moest worden, was al snel duidelijk toen ze het boek bestudeerde. Net als het ook snel duidelijk was dat het een extreem lichamelijke film zou worden. Over geluiden, geuren, blikken, aanrakingen, kleuren en texturen, met zo weinig mogelijk dialogen. “Het script zat vol bloed, pijn en spuug. Robbie Ryan, de cameraman, zei dat het nogal punk was omdat ik zo ongeveer alle lichaamssappen erin had zitten.”

Tenniswedstrijd
Zelfs aan het beeldformaat heeft Arnold lopen morrelen. Het zal niet iedereen opvallen, maar Arnold week af van de 16:9 breedbeeldverhouding die normaal is voor film. Net als Kelly Reichardt recent in Meek’s Cutoff (2010) koos Arnold voor 4:3.

Misschien lijkt dat alleen voor filmfanaten relevant, maar dat is het niet. Volgens Arnold zorgt het ervoor dat de mens in beeld het belangrijkst blijft. Reichardt deed het om een andere reden. Die wilde het Amerikaanse landschap niet laten overheersen – wat vreemd is voor een film over het Amerikaanse landschap – en de beelden iets claustrofobisch meegeven. Arnold zegt niet van breedbeeld te houden omdat het dan bij elke dialoog lijkt alsof je naar een tenniswedstrijd kijkt.

Cadeautje
Rest de vraag waarom een film die de kijker min of meer in een alternatieve bewustzijnstoestand brengt en misschien zelfs het gevoel geeft even los van de grond te komen zo concreet en verbaal afsluit met een nummer van de Britse folkrockband Mumford & Sons. Arnold lacht. Op het feest gisteravond heeft ze hardop geroepen dat de puristen met deze vraag zouden komen. Want voor de puristen zou het teveel zijn, dat liedje. “Maar zo ben ik. Ik voelde dat kijkers aan het eind zoiets nodig hadden. Dat ze na al die zwaarte iets lichts mee de zaal uit moesten nemen. Ik wilde ze een cadeautje geven en ze bedanken dat ze de film hadden uitgezeten.”

Aardig, maar het had niet gehoeven. Andrea Arnolds Wuthering Heights is een cadeau op zichzelf. Om te koesteren.