Vrouwen om in de gaten te houden

Als we van 2018 en daarna het tijdperk van de gelijkheid willen maken, dan moeten we daar zelf iets aan doen. Te beginnen met de verhalen die we vertellen en bekijken. Daarom hierbij een spoedcursus vrouwelijke filmmakers voor de moderne filmkijker. Je kijkgedrag heeft meer invloed op welke films er gemaakt worden dan je denkt.

2017 was het jaar van de vrouw. Dat zegt Time, dus het is waar. En de bezoekersaantallen bevestigen het: de succesvolste films hadden allemaal vrouwen in de hoofdrol. Maar zo rooskleurig is het niet achter de camera.

In Amerika werd volgens een onderzoek van de Annenberg School for Communication and Journalism in de afgelopen elf jaar maar vier procent van de films geregisseerd door een vrouw. En hoewel de cijfers in Europa iets positiever zijn – een op de vijf films werd geregisseerd door een vrouw – loopt ook hier de representatie van vrouwen achter.

Dus: willen we van 2018 en daarna het tijdperk van de gelijkheid maken, dan moeten we daar zelf iets aan doen. Te beginnen met de verhalen die we vertellen en bekijken. Daarom hierbij een spoedcursus vrouwelijke filmmakers voor de moderne filmkijker. En een oproep: laat de activist in je los en kijk meer naar films van vrouwelijke filmmakers! Want jouw kijkgedrag heeft meer invloed op welke films er gemaakt worden dan je denkt.

1) Laten we beginnen met de meest opvallende vrouwelijke regisseur van de afgelopen tijd. Ava Duvernay is de eerste zwarte vrouwelijke regisseur die met A Wrinkle in Time (2018) een film van meer dan 100 miljoen dollar heeft mogen regisseren. Echt hoge ogen gooide ze met de voor een Oscar genomineerde Netflix-documentaire 13th (2016). Andere vrouwelijke regisseurs van films met hoge budgetten zijn Patty Jenkins (Wonder Woman, 2017), de Wachowski’s (The Matrix, 1999-2003; Jupiter Ascending, 2015) en Kathryn Bigelow (The Hurt Locker, 2008), waarvoor ze als eerste en enige vrouw een Oscar voor Beste Regie won.

2) Om in Amerika te blijven: naast de films met grote budgetten, vinden we hier ook een levendige indie-scene. De ongekroonde koningin hiervan is Sofia Coppola, maar op dit moment actueler is Chloé Zao. Haar unieke The Rider draait momenteel in de bioscopen, terwijl Zao werkt aan een film met recente Oscar-winnares Frances McDormand. Mis in deze categorie zeker ook niet Anna Rose Holmer met het betoverende debuut The Fits (2015) en de Oscar-genomineerde Greta Gerwig met haar debuut Lady Bird (2017).

3) Meer een tv-kijker? Er zijn een paar vrouwelijke regisseurs die succesvol de overstap van film naar tv hebben gemaakt, zoals Lena Dunham (Tiny Furniture, 2010) die verantwoordelijk was voor Girls (2012-2017) en Jane Campion (The Piano, 1993) met Top of the Lake (2013). Maar onze favoriet is Jill Soloway. Zij is als showrunner verantwoordelijk voor Transparent (sinds 2014) en I Love Dick (2016). Revolutionaire series, niet alleen om hun inhoud, maar ook omdat Soloway in de positie was om andere vrouwelijke regisseurs aan te nemen. Dankzij haar konden we genieten van nieuw werk van onder anderen Andrea Arnold (American Honey, 2016), Kimberly Peirce (Boys Don’t Cry, 1999) en Marielle Heller (Diary of a Teenage Girl, 2015).

4) Natuurlijk mag in dit lijstje de grande dame van de cinema niet ontbreken. Niemand is zo jeugdig en vol energie als de negentigjarige Agnès Varda, die al meer dan zestig jaar actief is als filmmaker. Afgelopen jaar maakte zij de Oscar-genomineerde documentaire Visages villages met kunstenaar JR.

5) Dan zijn er de regisseurs op wier films we veel te lang hebben moeten wachten. Frustrerend, maar niet raar in een industrie waar veel minder vrouwen de kans krijgen om alleen al een tweede film te maken dan mannen (volgens de bovengenoemde studie regisseerden 83,7% van de vrouwelijke regisseurs nooit een tweede film, tegenover 55,3% van de mannelijke regisseurs). Gelukkig zetten regisseurs zoals Ildikó Enyedi door. Enyedi won met On Body And Soul (2017), waar we achttien jaar op moesten wachten, in 2017 de Gouden Beer in Berlijn. Ook Maren Ade (Toni Erdmann, 2016) en Lucrecia Martel (Zama, 2017) kwamen in de afgelopen jaren terug na veel te lang weggeweest.

6) Horror, het genre dat traditioneel gezien wordt als het terrein van mannen, kent de laatste tijd een bijzondere opleving onder vrouwelijk toezicht. Zo draaide Julia Ducournau’s Raw, over twee zussen die mensenvlees niet kunnen weerstaan, afgelopen jaar in Cannes. Net zoals de mensenvlees etende zeemeerminnen in Agnieszka Smoczyńska’s The Lure (2015) of de skatende vampier in Ana Lily Amirpour’s A Girl Walks Home Alone At Night (2014) bijten de hoofdpersonages in Raw niet alleen van zich af, maar zijn ze ook schokkend herkenbaar. Een welkome afwisseling voor de vrouwelijke liefhebbers van dit genre.

7) Ondanks het probleem met diversiteit, heeft Hollywood altijd een oog gehad voor internationaal talent. Een filmmaker zoals Deniz Gamze Ergüven, die met haar debuut Mustang (2015) Oscar-genomineerd werd voor Beste Buitenlandse Film, maakte dan ook haar volgende film in Hollywood. Deze heet Kings (2017), heeft onder anderen Halle Berry en Daniel Craig in de hoofdrollen en komt deze zomer uit in Nederland. Zo verging het ook Haifaa Al-Mansour: na haar debuut Wadjda (2012), de eerste film geregisseerd door een vrouw uit en in Saudi-Arabië, maakte zij in Amerika de Frankenstein-schrijfster biopic Mary Shelley (2017).

8) Iets obscuurder, want in Nederland voorlopig alleen te zien op filmfestivals, is de golf vrouwelijke makers uit Scandinavië. Hun succes is onder andere het resultaat van een maatregel die het Zweedse filmfonds al heeft geïmplementeerd en het Noorse filmfonds aan het implementeren is: het op zijn minst 50/50 verdelen van geld tussen vrouwelijke en mannelijke regisseurs. Tijdens het International Film Festival Rotterdam mochten we het oprechte The Heart (2018) van Fanni Metelius, het originele en oorspronkelijke Team Hurricane (2017) van Annika Berg en het grappige en aandoenlijke Amateurs (2018) van Gabriela Pichler bewonderen.

9) Natuurlijk kunnen we het ook dichter bij huis zoeken. Al jaren is Nederland voorloper in de hoeveelheid films die door vrouwen geregisseerd worden. Volgens de cijfers van het Nederlandse Filmfonds werden 41,10% van de door hen in 2017 gefinancierde films geregisseerd door vrouwen. Nederland kent dan ook een lijst van indrukwekkende namen zoals Nanouk Leopold (wiens Cobain nu in de bioscoop draait), maar ook Oscar-winnaar Marleen Gorris (Antonia, 1995), Mijke de Jong (Layla M., 2016), Wil Koopman (Gooische vrouwen, 2005), Paula van der Oest (Tonio, 2016) en Simone van Dusseldorp (Kikkerdril, 2009) die een lange en succesvolle carrière in film hebben.

10) En dan is er de generatie die nu aan het begin staat. Te beginnen met Ena Sendijarević, die na haar voor Cannes geselecteerde korte film Import (2016) nu haar eerste speelfilm heeft gemaakt. Of Sarah Veltmeyer, die onlangs voor haar korte film Kiem Holijanda (2017) in Berlijn een Kristallen Beer won. En zeker ook Thessa Meijer (De dag dat mijn huis viel, 2017) met haar bijzondere absurdisme of Isabel Lamberti die met Amor de mooiste korte film van 2017 maakte. Gaat dat zien! En zegt het voort.