Mustang

De repressie van vrouwelijke seksualiteit in haar geboorteland Turkije: daar wilde Deniz Gamze Ergüven het in haar debuut over hebben. Maar haar vluchtige aanpak staat een werkelijk statement in de weg.

Jong, langharig en beeldschoon zijn ze, de vijf zusjes uit Mustang. En tragisch ook: ze zijn wees en hun voogden, een conservatieve oom voorop, maken zich zo druk over hun zedelijkheid, dat ze op zekere dag besluiten het klassieke houten huis dat ze bewonen tot een gevangenis te maken. Als blijkt dat de meisjes zich niet laten opsluiten, beginnen hun tantes hen een voor een uit te huwelijken. De zussen hebben allemaal hun eigen reactie op deze strategie, variërend van apathie tot rebelse promiscuïteit.
Een Turkse versie van The Virgin Suicides? Zoiets, en dat niet alleen vanwege het thema maar ook vanwege de romantische zweem die rond het verhaal hangt, en waar de muziekscore van Nick Cave-violist Warren Ellis nog een schepje bovenop doet. Die dromerige sfeer valt in het geval van Mustang wel wat moeilijker te rijmen met het perspectief, dat niet bij smachtende bewonderaars ligt maar bij jongste zus Lale, die in de voice-­over als verteller optreedt.
In beweeglijke beelden wordt de geschiedenis van de vijf zussen van binnenuit verslagen. Misschien is die onvaste camera een poging tot realisme; dat sneuvelt echter als gevolg van een scenario waarin de gezochte verhaalwendingen elkaar in een razend tempo opvolgen. Onduidelijk blijft waarom de voetbalwedstrijd waarvoor de meisjes dan eindelijk collectief het huis ontvluchten, er een moet zijn die voor een exclusief vrouwelijk publiek wordt gespeeld. Even curieus is een medische controle waarin de mythe van het maagdenvlies tegelijk ontkend én bevestigd wordt. Terloops tuimelt er dan halverwege de film ook nog even een incestgeval uit de lucht. Zo stipt Mustang keer op keer onderwerpen aan die elk groot genoeg zouden zijn voor een hele film. Maar de indruk ontstaat dat de uit Turkije afkomstige, in Frank­rijk opgegroeide Deniz Gamze Ergüven op geen ervan een eigen perspectief weet — of durft — te formuleren. Ja, de onderdrukking van vrouwen zit haar duidelijk dwars, en toch zijn ook haar eigen personages niets meer dan abstracte zinnebeelden voor ontluikende seksualiteit, en voor de onbestemde angsten die dat oproept. Gezien de reactionaire koers van president Erdo?an en de omvang van zijn conservatieve achterban is de thematiek actueel en relevant, maar Mustang lift vooral mee op een discussie waaraan de film zelf geen wezenlijke bijdrage kan leveren.

Sasja Koetsier