Filmsterren jaaroverzicht 2021

Is er dan toch echt iets aan het veranderen in de (internationale) filmwereld? Het lijkt er op want niet eerder behaalden zoveel films van vrouwelijke filmmakers in het jaaroverzicht van de Filmkrant-rubriek Filmsterren zo’n hoge positie.

In de Top Tien zijn films van vrouwelijke en mannelijke filmmakers met vijf films precies met elkaar in evenwicht, maar wie alleen naar de Top Vijf kijkt, ziet een enorme verschuiving: vier van de vijf best gewaardeerde films zijn gemaakt door vrouwelijke regisseurs.

Reden voor gejuich, maar toch een kleine relativering: de met hun films hoog scorende vrouwen komen uitsluitend uit de westerse wereld (Frankrijk, Duitsland en de Verenigde Staten). De positie van vrouwen in deze landen is bepaald niet maatgevend voor vrouwen overal op de wereld. Maar toch: het lijkt erop dat de inhaalslag door vrouwen in de westerse filmwereld in elk geval resultaat heeft. Misschien bemoedigend voor etnische groepen in de filmwereld die ook een inhaalslag hebben te maken.

Opvallend in de Top Tien van best gewaardeerde films is verder dat er nauwelijks gevestigde namen in staan. De 84-jarige Russische filmmaker Andrej Kontsjalovski en zijn Spaanse vakgenoot Pedro Almodóvar stonden elk één keer eerder in de Top Tien (Kontsjalovksi met Runaway Train in 1985 (!) en Almodóvar in 2000 met Todo sobre mi madre), maar de andere acht filmmakers in de Top Tien staan er voor het eerst in.

Nog een opmerkelijk feit: de scores waren dit jaar net als vorig jaar gemiddeld lager dan in de jaren ervoor. Regisseur Florian Zeller haalde met The Father met een score van 4.33 de eerste plaats. Tot een paar jaar geleden zou hij met deze score ergens halverwege in de Top Tien zijn beland. Een duidelijke verklaring voor de lagere scores is er niet. Speelt mogelijk een rol dat critici de laatste twee jaar noodgedwongen veel films thuis achter een scherm hebben gezien, wat mogelijk minder indruk maakt dan het zien van een film in een bioscoopzaal? Zijn critici ‘streamingmoe’?

Nog één opmerking: films die door minder dan vier critici zijn beoordeeld, zijn buiten de lijst gehouden, want dat zijn er te weinig voor een afgewogen oordeel. Een film als Petite maman van Céline Sciamma was misschien hoog geëindigd als hij door meer dan drie critici was beoordeeld. Nu ontbreekt hij in de lijst.

Het zal niemand verbazen dat de best gewaardeerde Nederlandse film een documentaire is, want het is een cliché, maar wel waar: Nederlandse filmmakers zijn traditioneel beter in documentaires dan in fictiefilms. In Four Journeys bezoekt de Nederlands-Chinese filmmaker Louis Hothothot na een breuk vijf jaar geleden zijn ouders en zus in China. Scherp en niets verdoezelend toont de film stukje bij beetje wat de reden was voor de breuk.

Geen nieuws dat een documentaire de Top Tien aanvoert, maar wie inzoomt, ziet misschien toch een verandering. Niet alleen staan er dit jaar zeven fictiefilms in de Top Tien, maar ze tonen ook de breedte van de Nederlandse filmcultuur. De films lopen uiteen van het absurdisme van Nr. 10 (Alex van Warmerdam) tot aan de realistische thriller De veroordeling (Sander Burger), van het epische oorlogsdrama De slag om de Schelde (Matthijs van Heijningen jr) tot aan het genderclichés doorbrekende Anne+, en van het sociale drama I Don’t Wanna Dance (Flynn von Kleist) en de militaire cultuurshock van Do Not Hesistate (Shariff Korver) tot aan de sciencefiction Captain Nova (Maurice Trouwborst). Aan stilistische en inhoudelijke diversiteit ontbreekt het de Nederlandse film niet.

Top Tien internationale films
1. The Father (Florian Zeller)
2. Titane (Julia Ducournau)
3. Herr Bachmann und seine Klasse (Maria Speth)
4. Un monde (Laura Wandel)
5. First Cow (Kelly Reichardt)
6./7. Minari (Lee Isaac Chung)
6./7. Dear Comrades! (Andrej Kontsjalovski)
8./9. The Human Voice (Pedro Almodóvar)
8./9. Sound of Metal (Darius Marder)
10. Nomadland (Chloé Zhao)

Top tien Nederlandse films
1. Four Journeys (Louis Hothothot)
2. De slag om de Schelde (Matthijs van Heijningen jr)
3. De veroordeling (Sander Burger)
4. Nr. 10 (Alex van Warmerdam)
5. Berg (Joke Olthaar)
6. I Don’t Wanna Dance (Flynn von Kleist)
7. Captain Nova (Maurice Trouwborst)
8. Do Not Hesistate (Shariff Korver)
9./10. Anne+ (Valerie Bisscheroux)
9./10. Yab Yum (Anna Maria avn ’t hek)

Met veel dank aan Bertil Pouwels voor het rekenwerk.