Titane

Als blik kan doden

Titane

Het explosieve Titane won terecht de Gouden Palm op het afgelopen festival van Cannes. De gedurfde body horror-trip zit vol intense en expliciete beelden die niettemin nooit hun intimiteit, oprechtheid en emotie verliezen.

De opening van Titane lijkt een oorsprongsverhaal uit een superheldenfilm: het moment waarop we zien hoe de superkracht van het hoofdpersonage geboren wordt. Hier is het een gespannen scène tussen de jonge Alexia en haar vader. Ze zitten samen in de auto: zij op de achterbank, hij achter het stuur. Ze werpt hem een ijzige blik toe en trapt in de rug van zijn stoel. Hij snauwt naar haar. Meer is niet nodig om hun wederzijds ressentiment te verbeelden.

Een moment later zwiert de auto achterstevoren over de snelweg. Vader en dochter overleven het ongeluk maar bij Alexia wordt in het ziekenhuis een constructie van titanium staven aangebracht die haar gebroken hoofd en lichaam bij elkaar moeten houden. Het is het prille begin van een verregaande fusie tussen mens en metaal.

Jongensdroom
Weer een scène later zijn we getuige van een autoshow als uit een jongensdroom: luide muziek, felgekleurde sportwagens en schaars geklede vrouwen. De inmiddels volwassen Alexia (Agathe Rousselle) is een van de erotische danseressen. Een object, net als als de tentoongestelde bolides, maar al snel verschuift er iets in de scène: op de auto die haar podium is, bevrijdt Alexia zich van de blik van haar publiek en danst een vurige dans met het chroom waarover haar lichaam zich beweegt.

Het is het eerste moment waarop de nog jonge Franse regisseur Julia Ducournau doelbewust speelt met verwachtingen, conventies, stereotypes en clichés. De film werkt als een sluwe valstrik. Net wanneer je denkt te weten waar Titane naartoe gaat, geeft Ducournau een ruk aan het stuur.

Nog zo’n ruk: Alexia blijkt een seriemoordenaar die de mensen die haar begeren bruut vermoordt. Haar echte verlangen draait om die metalen hengst van de show. In een onvergetelijke seksscène, die het midden houdt tussen David Cronenbergs Crash (1996) en een gangsterrapvideo, bereikt ze samen met haar metalen geliefde een hoogtepunt.

Dit is de wereld van Titane, een gewelddadige, seksueel geladen film. Een film waarin een seriemoordenaar hydraulische seks heeft met een Amerikaanse muscle car, maar die desondanks sensueel en intiem aanvoelt. Daarin schuilt het onderscheidende talent van Ducournau, wier kannibalistische speelfilmdebuut Raw in 2016 de grote ontdekking was op het filmfestival van Cannes.

Transformaties
Vijf jaar later levert de explosieve opvolger Titane haar een Gouden Palm op. Ducarnau is de tweede vrouw die de prijs wint, bijna 20 jaar na Jane Campions The Piano. De twee makers delen een excentrieke visie op de mens als instabiel wezen dat zich niet zomaar laat vastpinnen op een lineair spectrum van identiteit of seksualiteit.

Waar Campion in films als Sweetie en The Piano in het ongerepte landschap van Australië parabels vond om de verhoudingen tussen man en vrouw te onderzoeken, gebruikt Ducournau het menselijk lichaam als het strijdveld voor complexe psychologische kwesties. In haar korte film Junior (2011), onlangs gratis op YouTube gezet door UniFrance, omarmt ze bijvoorbeeld al de unheimische beeldtaal van de body horror, een genre dat transformaties en mutaties in het lichaam als metafoor voor mentale metamorfoses ziet.

In Junior ervaart een tomboy plotseling een andere vorm van vrouwelijkheid, wat verbeeld wordt door een plakkerig slijm dat uit haar lichaam sijpelt. De sprong van die film, via de bloedende lichamen van Raw, naar de lekkende benzine en olie in Titane is makkelijk te maken. Het zijn alle drie gedurfde films over vrouwen en schuivende ideeën over geslacht, seksualiteit en identiteit.

Voorbij de hokjes
Raw gaat over de hormonale transformaties in de puberteit: huidhonger die heel expliciet verbeeld wordt. Titane gaat een stap verder: het is een film die voorbij seks, gender en geslacht probeert te kijken. De film wordt daardoor vaak beschreven als een verbeelding van seksuele fluïditeit of van genderdysforie, het gevoel dat je bij geboorte toegewezen geslacht niet aansluit bij wat je in je eigen lichaam ervaart. Ducournau ziet het als een poging om voorbij al die hokjes te denken: “In interviews over Raw vertelde ik altijd hoe ik dingen niet graag in hokjes stop”, aldus de regisseur in een gesprek met het Amerikaanse filmplatform Indiewire. “Voor mij geldt dat ook voor gender. Iemands geslacht is niet relevant voor iemands identiteit, het definieert je niet. Omdat dit op sociaal niveau nog maar zelden begrepen wordt, is het een belangrijk onderwerp voor kunstenaars.”

Ducournau maakte met Titane een onvoorspelbare filmervaring die je tot het einde moet ondergaan om haar ideeën over identiteit te begrijpen. Vakkundig schakelt ze tussen genres, sferen, beelden, gevoelens en verhaallijnen. Probeer op het einde van Titane terug te denken aan het moment waarop het allemaal begon – de blikken tussen vader en dochter, de auto total loss – en je realiseert je wat een wilde rit dit is geweest langs de extremen van lichaam en geest.