Sofia Coppola over The Virgin Suicides

Sofia Coppola maakt haar debuut met de intrigerende film The Virgin Suicides, waarin vijf zusjes zonder duidelijke redenen de hand aan zichzelf slaan. “Zelfmoord is een mysterie. Een van die dingen in het leven waarvoor we gewoon geen goed antwoord hebben.”

Cannes, mei 1999. We zitten met een groepje van zo’n twaalf internationale filmjournalisten dicht op elkaar gedrukt rond Sofia Coppola. Het belooft zo’n interview te worden waarbij teveel mensen tegelijk teveel vragen willen stellen en men de geïnterviewde vrijwel nooit laat uitpraten.

Een gezette Amerikaan heeft zich strategisch naast Coppola gemanoeuvreerd en begint. “Was je zenuwachtig om met je film naar Cannes te komen?” Coppola: “Ja, wel een beetje, maar niet echt!” “Was je zenuwachtig tijdens de opnames van de film?” Coppola: “Ja, een beetje, maar niet echt!” Later zal deze Amerikaanse variant van Ivo Niehe ook nog vragen hoe oud ze nu precies is en of ze al trouwplannen heeft. Coppola: “Ik ben 27, nee sorry, net 28 geworden en ik ben verloofd met Spike Jonze [de regisseur van Being John Malkovich, 1999] en we gaan in december trouwen.” Goed, dat weten we dan ook weer.

In Coppola’s debuut The Virgin Suicides plegen de vijf zusjes Lisbon kort achter elkaar zelfmoord. Een duidelijke reden voor hun daad is er niet. Het zijn vijf keurige tieners uit een doorsnee gezinnetje, die opgroeien in een van die typische Amerikaanse voorstadjes. Dat er achter de façade van de gelijkvormige huizen en gazonnetjes frustraties, angsten en complexen rondspoken willen veel Amerikanen nog steeds verdringen, maar is in een aantal recente films genadeloos blootgelegd. The Virgin Suicides speelt net als de vergelijkbaar intrigerende film The Ice Storm (1997) in de jaren zeventig, een decennium waarin het zogenaamde modelleventje van veel gezinnen de eerste duidelijke scheuren begon te vertonen, na de idyllische jaren vijftig en de onbezonnen jaren zestig.

Pa werkt als leraar op een highschool, maar het is duidelijk ma Lisbon die thuis de broek aan heeft. Haar rigide huisregels en streng religieuze levensopvattingen zorgen weliswaar voor een weinig vrolijk gezinsleven, maar vormen toch niet de uiteindelijke reden voor de fatale daad van de dochters. Er hangt een mystieke waas over hun gedrag. Een soort seksueel beladen instinct dat komt bovendrijven en waarbij hun maagdelijkheid een centrale rol lijkt te spelen. Net als die vijf Chinese vriendinnen uit de film Five Girls and a Rope (1990), die zelfmoord pleegden omdat ze als maagd verzekerd zouden zijn van een plaats in de hemel.

Coppola: “Het bijzondere van dit boek is dat ik voor het eerst gegrepen werd door het werk van een contemporaine schrijver. Maar wat me dan precies zo boeide, is moeilijk uit te leggen. Wanneer je naar een schilderij kijkt, weet je ook niet precies waarom het je zo raakt. Ik heb associaties met het idee van verlies, met het gevoel verlaten te worden. Dat is volgens mij een centraal thema in het verhaal. Het is, denk ik, ook een universeel gevoel, dat veel mensen herkennen en kunnen aanvoelen.” De vraag naar de reden van de zelfmoord is volgens Coppola niet echt relevant. “Zelfmoord is een mysterie. Een van die dingen in het leven waarvoor we gewoon geen goed antwoord hebben.”

De ochtend dat de laatste dochter van de Lisbons op haar beurt zelfmoord pleegde – ditmaal was het Mary en waren het slaaptabletten, net als bij Therese – wisten de twee ziekenbroeders toen ze bij het huis aankwamen precies waar de messenla te vinden was, en de gasoven en ook de balk in het souterrain waar je een touw aan kon vastknopen. Ze stapten uit de ziekenwagen, als altijd in een volgens ons veel te laag tempo, en de dikke zei zachtjes: “Dit is geen tv-serie, jongens, we kunnen niet harder.” Met het zware beademings- en hartprikkelingsapparaat liep hij langs de struiken, die monsterlijke vormen hadden aangenomen en over het overal opspelende gazon heen hingen, dat er elf maanden tevoren toen de toestanden begonnen, nog tam en onberispelijk bij had gelegen. – Openingsalinea uit de roman The Virgin Suicides van Jeffrey Eugenides.

Circusfamilie
Sofia Coppola – ‘de dochter van’ – wist lange tijd niet wat ze wilde worden. Zeker geen actrice. Haar rol in The Godfather Part III (1990) deed ze puur en alleen om het toch eens meegemaakt te hebben, maar “dat was eens en nooit meer”. Ze studeerde schilderkunst en fotografie aan een kunstacademie en creëerde samen met een vriendin een eigen modelijn. In 1998 debuteerde ze als regisseur met de korte film Lick the Star en vorig jaar maakte ze haar eerste speelfilm The Virgin Suicides, naar de gelijknamige bestseller van Jeffrey Eugenides. Pa Coppola kwam af en toe op de set kijken, maar bemoeide zich nergens mee, broer Roman deed een deel van de montage en moeder Francis maakte een documentaire over het wordingsproces. Sofia Coppola: “We zijn net een soort circusfamilie. We doen veel samen en iedereen helpt elkaar tijdens het filmen.”

In de oudheid vond men dat kinderen van genieën niet te benijden waren. Men dacht dat ze gedoemd waren om in hun eigen leven te mislukken. Het is zeker moeilijk om onder die extreme familie-omstandigheden op te groeien en ook Coppola twijfelde lange tijd of ze wel in de voetsporen van vader Francis Ford Coppola zou treden. “Ik denk dat ik meer tijd nodig heb gehad, omdat mijn vader zo’n belangrijke regisseur is en ik het vak daardoor toch een beetje heb proberen te ontlopen. Ik heb geen behoefte om net zo groot te worden als hij. Ik wil gewoon mijn eigen films maken. Dat ik zo’n beroemde vader heb, kan natuurlijk verkrampend werken, maar je moet er niet teveel aan denken en gewoon zelf aan de slag gaan.”

Een belangrijk voordeel heeft ze in ieder geval wel. Haar opleiding tot filmregisseur begon in feite al toen ze als kind van filmset naar filmset werd gesleept. “Mijn eerste herinnering aan een filmset dateert uit de periode dat we tijdens de opnames van Apocalypse Now [1979] een tijdje op de Filipijnen woonden. Ondanks alle chaos die daar heerste, heb ik me er als kind erg vermaakt. Ik herinner me dat mijn vader in een helikopter naar zijn werk ging en dat ik dacht: wat is dit een decadent leventje. Voor de rest deed ik wel de normale dingen die je als kind doet. Ik ben gelukkig niet opgegroeid in Los Angeles, maar in Noord-Californië, dus een eind van Hollywood vandaan.”

Sweet’n low
The Virgin Suicides is helaas nog niet door een Nederlandse distributeur aangekocht, maar is wel op het komende Filmfestival Rotterdam te zien. De film is geprogrammeerd binnen het onderdeel ‘Bad Teenage Taste’, een door de Oostenrijkse filmjournalist Alexander Horwath samengesteld pakket films waarin de Amerikaanse tiener centraal staat. Volgens Horwath zijn de films overwegend ‘sweet’n low’. ‘Low’ vanwege hun platte grappen en lage culturele status, ‘sweet’ vanwege hun roze bebrilde kijk op de wereld en de romantische ondertoon.

Uitgaande van die classificatie is The Virgin Suicides duidelijk een buitenbeentje. De film is een fijngevoelig kunstwerkje, met een overwegend morbide ondertoon en flarden van subtiel-absurde humor. James Woods en Kathleen Turner spelen beiden een van hun beste rollen als de machteloze ouders en de zestienjarige starlet Kirsten Dunst geeft een perfecte vertolking als Lux Lisbon, die van de vijf zusjes het meest vrijgevochten is en het meest dominant aanwezig in de film. De film zit vol met oude hits uit de jaren zeventig, van Janice Ian tot Todd Rundgren, en voor de soundtrack tekende de Franse band Air, een van Coppola’s favoriete bands.

Coppola was in haar jeugd allesbehalve een all-American girl en haar tienerjaren zou ze zeker niet opnieuw willen beleven. “Het is natuurlijk wel een belangrijke tijd, omdat je voor het eerst na gaat denken over de meer serieuze onderwerpen in het leven. De tienertijd is vooral voor meisjes echter tamelijk dramatisch. Je zit zo met jezelf in de knoei, dat je het moeilijk vindt om je te realiseren dat je ooit op een dag geen tiener meer zult zijn en op jezelf kunt leven, los van je ouders. Het gedrag van veel losgeslagen pubers is in Amerika op dit moment zeker een serieus probleem, maar het was niet mijn intentie om daar met deze film een bepaald statement over te maken.”

Met haar frêle uiterlijk en timide uitstraling ziet Coppola er nog steeds een beetje uit als een teenager en eigenlijk voelt ze zich na de voltooiing van deze film voor het eerst echt onafhankelijk van haar ouders. Wel een beetje laat, wanneer je dat pas op je 28ste kunt zeggen. De volwassen kwaliteit van haar film doet echter vermoeden dat er achter dat verlegen masker nog meer onuitgesproken emoties schuilgaan, die in toekomstige films wellicht hun esthetische kanalisatie zullen vinden. Dan zullen de rollen vermoedelijk omgedraaid worden en wordt Francis Ford Coppola aangekondigd als ‘de vader van’.