Mona Fastvold over The World to Come

In haar research voor The World to Come ging Mona Fastvold op zoek naar verhalen of dagboeken met lesbische liefdes­geschiedenissen in de Amerikaanse pionierstijd, maar ze vond niets. “Het is belangrijk om te laten zien dat er altijd queer liefdes zijn geweest, ook als er geen bronnen bewaard zijn gebleven.”

“Stel je voor dat je meer dan wat ook naar een atlas verlangt. Wat zegt dat dan over de plaats waar je bent?” Dat is hoe we in The World to Come hoofdpersoon Abigail (Katherine Waterston) leren kennen, vertelt actrice, regisseur en scenarioschrijver Mona Fastvold via Zoom.

Fastvold is onder meer bekend van films als Childhood of a Leader en Vox Lux, die ze samen met haar partner Brady Corbet schreef. Haar tweede speelfilm als regisseur speelt midden negentiende eeuw, vlak voor de Amerikaanse Burgeroorlog, en midden in de tijd dat Amerika z’n eigen mythen aan het schrijven was. Abigail is getrouwd met Dyer (Casey Affleck), ze wonen in een landelijk gebied in upstate New York, ze hebben net hun dochtertje verloren, en zij droomt bij gebrek aan een horizon van een atlas.

En dan komt de horizon naar haar. In de vorm van nieuwe buren, en vooral nieuwe buurvrouw Tallie (Vanessa Kirby), die haar leven opschudt en omwoelt. Die haar meeneemt om tussen het gras of op het dak te vrijen. Die haar nieuwe werelden laat zien. Fastvold ziet een link met het afgelopen jaar: “Toen zijn boeken en films ook onze enige manier geweest om te reizen.”

Queer verleden
The World to Come staat in een reeks van recente kostuumfilms die lesbische liefdesverhalen vertellen, zoals Portrait de la jeune fille en feu van Céline Sciamma en Ammonite van Francis Lee. Trendje of serendipiteit?

Net als Sciamma, die met haar film de plaats van vrouwelijke schilders in de canon wilde herstellen, en een cultureel verleden wilde geven aan lesbische liefdesgeschiedenissen, is Fastvold geïnteresseerd in het ‘opeisen’ van een queer verleden. “Het is belangrijk om te laten zien dat er in elke periode in de geschiedenis queer liefdes zijn geweest, er zijn alleen veel te weinig bronnen. Portrait en Ammonite spelen zich bovendien ook nog af in betere milieus, waarin vrouwen iets meer vrijheid of privacy voor zichzelf konden opeisen. The World to Come gaat over twee boerenvrouwen in de pionierstijd, dus een veel bescheidener omgeving. Ik heb geen verhalen of dagboeken kunnen vinden van lesbische vrouwen in die specifieke periode.”

Feministisch canvas
Het scenario van The World to Come werd geschreven door twee mannen: Ron Hansen (auteur van het boek The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford en expert in de geschiedenis van het Amerikaanse heartland) en Jim Shepard die ook het gelijknamige verhaal schreef waarop de film werd gebaseerd.

Fastvold voegde daar het noodzakelijke vrouwelijke perspectief aan toe. “Wat kun je als vrouw zeggen in een tijd waarin je niet wordt geacht een stem te hebben?” vroeg ze zich af. “We zien Abigail de hele tijd schrijven. Zelfs haar huishoudelijke werk lijdt er tot ergernis van haar echtgenoot onder. Ik vond het canvas om die gevoelens op te schilderen in de natuur. Het is zowel troostrijk als overweldigend. Zelf ben ik opgegroeid op het Noorse platteland. De manier waarop we de natuur hebben gefilmd is een vertaling van de onzegbare gedachten en gevoelens van Abigail en Tallie.”

Het gaat Fastvold er overigens niet om dat de kostuumfilm de beste arena is om een queer liefdesgeschiedenis te vertellen. “Het is sowieso een perfecte arena om liefdesverhalen te situeren. Punt. Ik heb ook een verhaal willen vertellen over mijn grootmoeder en mijn moeder, over hoe we op de schouders staan van de vrouwen die voor ons leefden, over de opkomst van individualisme waardoor het mogelijk is dat ik als vrouw deze film heb kunnen maken met een crew van honderden mensen onder mijn leiding. In die zin is het ook een feministische film. Ik hou ervan om het verleden te onderzoeken en iets van onze geschiedenis te leren. Er worden elk jaar historische liefdesfilms gemaakt, omdat ze romantiek en schoonheid hebben. En niemand noemt straight romances een trend. Natuurlijk gaat deze film over iemand die verliefd wordt op iemand met hetzelfde gender, maar ik wilde ook dat dronkenmakende gevoel van de liefde oproepen los van gender. En hoe meer queer verhalen er worden verteld, hoe beter. Kom maar op.”

Kleinste kuchje
In een tijd waarin vragen rondom representatie hoog op de agenda van filmmakers staan, biedt historisch drama nog iets anders: afstand. “The World to Come is ook míjn representatie van dat verhaal, van het verleden, dat ben ik me zeer bewust. Dit is een tijd waarin we dominante en ondergerepresenteerde verhalen tegen elkaar afzetten om tot een betere balans te komen.”

Die balans probeerde Fastvold ook op een andere manier te bereiken: “Abigail en Tallie waren sowieso verliefd op elkaar geworden, in welke tijd, en in welke omstandigheden dan ook. Maar dit is ook een liefdeskwartet. Het gaat ook over hoe hun echtgenoten ermee omgaan. Over acceptatie. Over het feit dat de liefde nooit binair is.”

Toen ze The World to Come aan het draaien was, werd ze getroffen door de fragiliteit en het isolement van de levens van haar hoofdpersonen. Kleine werelden, kleine horizonten, dagen gevuld met kleine arbeidsintensieve handelingen die de wereld inperken. Dat was nog pre-covid. Net zoals alle makers die het afgelopen jaar een filmproces beïnvloed zagen worden door de pandemie, of hun premières uitgesteld (de film beleefde uiteindelijk in Venetië z’n wereldpremière, maar het duurde lang voordat hij de bioscopen bereikte), won ook voor haar The World to Come aan betekenis door de manier waarop heden en verleden een dialoog met elkaar aangingen. “Dat gebeurt bij elke film, maar opeens ontstond er een parallel tussen hoe een koutje en het kleinste kuchje mensen toen fataal kon worden, en hoe dat nu weer zo was. Terwijl ik aan het sounddesign werkte, en naar elke ademhaling luisterde, werd ik achtervolgd door de gedachte dat er om mij heen ook mensen voor hun leven aan het vechten waren.”

Dans
De isolatie en het rouwproces dat Abigail doormaakt, maken haar ook ontvankelijk om zich voor een nieuwe persoon open te stellen, benadrukt Fastvold. “Dat heb ik vooral visueel zichtbaar willen maken. Ik heb naar honderden foto’s en schilderijen uit die periode gekeken. Vooral omdat ik niet dezelfde stijl heb willen kopiëren van al die andere films die zich in deze periode afspelen. Al die kostuumdrama’s zijn zo grauw, grijs en bruin. Maar er was in die tijd een gele bloem die werd gebruikt om textiel blauw te verven. Dus dat heb ik gebruikt in de art direction.”

Verder kwam haar achtergrond als danseres van pas. “Er is een constante dans gaande tussen expressie en repressie, tussen zeggen en niet-zeggen. Deze personages bestaan bij gratie van hun handelingen. Er is een dialoog van bewegingen. Beweging is zo vaak de sleutel tot een emotie. Voor mij zijn dat allemaal dansante bewegingen. Zeker omdat ik eigenlijk niet zo van montage hou, maar van scènes die de kans krijgen om te ontrollen en ontvouwen.”