Thuiskijken – 28 februari 2013

Datum 28-02-2013
Auteur de Filmkrant
Thema Filmkrant 352
Deel dit artikel

Paul Verhoeven op de set van Steekspel

Ripper Street
Jack is back

Ripper Street, over drie agenten die de straten van Londen veilig moeten houden in de nasleep van de Jack the Ripper-moorden, zet het anachronisme in als wonderlijk effectief stijlfiguur.

Misdaadseries houden van seriemoordenaars. Dat is logisch verklaarbaar uit de seriële aard van het medium. Wat Hitchcock ooit over zijn films zei, geldt evengoed voor de gemiddelde politieserie: hoe interessanter de slechterik, hoe interessanter het resultaat. En je kunt karakters, ook die van bad guys, nu eenmaal beter uitdiepen als je daar langer de tijd voor neemt. Dus: meer afleveringen over dezelfde moordenaar. Dus: seriemoordenaar.
De nieuwe BBC-reeks Ripper Street — in zijn grondvorm te omschrijven als CSI in Victoriaans Londen, of een Britse variant op Deadwood — geeft in zijn eerste afleveringen subtiel commentaar op die tv-fascinatie voor de seriemoordenaar. Want zijn titel en setting ten spijt gaat de serie niet over Jack the Ripper. De acht afleveringen spelen zich af in 1889, zowat een jaar nadat de ripper zijn laatste moord pleegde in de Londense achterbuurt Whitechapel. Wanneer opnieuw een vrouw wordt gevonden, op dezelfde manier aan gort gesneden als de ripper dat pleegde te doen, heeft de journalistiek én het volk al snel zijn mening klaar, en ook binnen het politieapparaat is de consensus al snel: hij is terug.
Alleen inspecteur Edmund Reid (Matthew Macfadyen, in Nederland vooral bekend als Mr. Darcy in Joe Wrights Pride and Prejudice uit 2005) weigert zo snel te oordelen, en wil — hoe modern — de feiten het onderzoek laten dicteren. Gesteund door zijn brutekracht Sgt. Drake en de nieuwste wetenschappelijke inzichten van de Amerikaanse detective-met-duister-verleden Homer Jackson (een doorbraakrol voor Adam Rothenberg) volgt hij het forensisch bewijsmateriaal in plaats van de onderbuik. In de ontknoping zullen uiteindelijk de opkomende sensatiepers, een corrupt en verdorven stel rijke heren en gloednieuwe media als de telegraaf en de filmcamera een hoofdrol spelen.
Ja, de filmcamera — en dat al in 1889. Zo neemt Ripper Street vaker kleine anachronistische vrijheden om de vergelijking tussen toen en nu sterker aan te kunnen zetten. Zoals hier gespeeld wordt met de macht van de media, zo komen in latere afleveringen actuele onderwerpen als jeugdcriminaliteit, voedselschandalen en de trauma’s van oorlogsveteranen op allegorische wijze aan bod. Dat de schrijvers daarin hier en daar uit de bocht vliegen — een knipoog naar ‘een machine die wellicht ooit het administratieve werk van ons over kan nemen’ is bijvoorbeeld al te opzichtig — wordt snel vergeten dankzij het sterke acteerwerk en het overdonderende production design, dat een Londen dat al lang niet meer bestaat tot in de puntjes recreëert.

Import

De beste films die deze maand internationaal op dvd en blu-ray verschijnen, samengesteld door Boudisque (Vredenburg 31, Utrecht, boudisque.nl)

Dracula
De Hammer horrorklassieker is eindelijk weer compleet, nadat vorig jaar enkele in 1958 gecensureerde, verloren gewaande scènes werden teruggevonden — in Japan, of all places. Christopher Lee zou de titelrol in de volgende vijftien jaar nog zes keer spelen. dvd/blu-ray (r2/B) | LionsGate

Le beau Serge
Ook een debuut uit 1958, maar een compleet andere film: Claude Chabrols eersteling wordt veelal gezien als de eerste nouvelle vague-film. Verscheen in 2011 al bij het Amerikaanse label Criterion, maar nu dus eindelijk ook in Europa. dvd/blu-ray (r2/B) | Eureka!

Badlands
Nu Terrence Malick na Tree of Life zowaar een veelfilmer lijkt te gaan worden — voor 2013 staan liefst twee projecten op stapel — kan het geen kwaad zijn inmiddels veertig jaar oude debuut over een jong stel op een killing spree in 1959 opnieuw te bekijken. dvd/blu-ray (r1/A) | Criterion

L’assassin habite au 21
En om het rijtje af te maken: Henri-Georges Clouzot debuteerde in 1942 met deze stijlvolle, lichtvoetige misdaadfilm over een seriemoordenaar en de agent die op hem jaagt — een los vervolg op het ook door Clouzot geschreven Le dernier des six. dvd/blu-ray (r2/B) | Eureka!

Ministry of Fear
Hoewel het verhaal — een wat tamme adaptatie van het gelijknamige boek van Graham Greene — achterblijft, biedt deze tijdens WOII door Fritz Lang gemaakte spionagefilm op visueel vlak een rijke schat aan reflecties op Duitse culturele waarden. dvd/blu-ray (r1/A) | Criterion

Paul Verhoeven over Steekspel
‘Het is geen strontschip’

Paul Verhoeven werd geronseld als vlag op het schip, maar trok toch de regie van Entertainment Experience naar zich toe. “Ik had het gevoel: als ik eruit stap, dan zakt het in elkaar.”

“Nummer veertien-en-een-half” noemt Verhoeven de korte film Steekspel in de begeleidende documentaire Paul’s Experience, knipogend naar Fellini’s 8½. “En een zelfportret is het geworden”, al wil hij er met twinkelende ogen niet bij zeggen waarom dan — dat moet het publiek zelf maar bekijken. Dat het een zelfportret werd, betekent wel dat het nogal anders is gelopen dan de bedoeling was.
Steekspel is het resultaat — of het meest prominente resultaat, zie onder — van Entertainment Experience, het door René Mioch en Justus Verkerk opgezette filmproject dat berust op een experiment in crowdsourcing. Na een door Kim van Kooten geschreven eerste deel zou de rest van het scenario in zeven delen door het publiek zelf geschreven worden. Maar het liep anders, zegt Verhoeven. “Ik ben gevraagd of ik een gedeelte wilde filmen en of ik de vlag van het schip wilde zijn, waarop ze het naar buiten konden brengen. Mijn moeder zei altijd: ‘pas op dat je niet de vlag op een strontschip wordt!’ Ik heb het uiteindelijk naar me toe getrokken, om te zorgen dat het dat niet werd.”
Voor de tweede aflevering werden ruim zevenhonderd scenario’s ingezonden, maar een echte winnaar zat er voor Verhoeven niet bij. “Het originele idee was: als die inzendingen er zijn, kunnen we een keuze maken voor de twee of drie beste scripts en daar een geheel van maken. Maar dat was een totale illusie. Er waren heel leuke dingen in die scripts, maar er was er niet één bij dat je er in zijn geheel uit kon lichten. Daarom heb ik de hulp ingeroepen van Robert Alberdingk Thijm, en met mijn assistent Mita zijn we door al dat materiaal heen gegaan. Ik geloof dat we uit veertig of vijftig scripts geput hebben om de tweede aflevering te maken en dat is zo gebleven. Als ik zou aanstrepen in het script wat van het publiek komt, kom je toch al gauw op de helft rood. En dan nog misschien een kwart wat zo’n beetje in het midden valt, en een kwart dat wij er aan toe hebben gevoegd, om het in een bepaalde richting te sturen.”
Onbedoeld was Verhoeven zeven of acht maanden non-stop met het project in de weer. Toch heeft hij nooit overwogen ermee te stoppen. “Ik voelde: als ik er uit stap, dan zakt het in elkaar. Beetje hoogmoedig misschien, maar ik denk dat het zo is. Bovendien: het construeren van het script was weliswaar veel moeilijker dan gedacht, maar het werken op de set was heerlijk. Wat dat betreft wil ik het wel een verjongingsproces noemen. Niet alleen door het werken met al die jonge acteurs, die tot mijn verrassing al heel goed hadden geleerd dat film iets anders is als theater. Maar vooral de werkwijze van de twee cameramannen, Lennert Hilleghe en Rolf Dekens. Ze draaiden continu met twee camera’s tegelijk, een uitermate creatief proces. Dat zou ik zelf nooit in mijn hoofd hebben gehaald. Ik heb eerder ook wel met vier, vijf, zes camera’s tegelijk gedraaid, maar dat was vooral als het stunts waren, die je maar één keer kunt opnemen. Maar hier was dat niet aan de orde; het gaat allemaal over mensen, relaties en bedriegen — dit zeggen en dat bedoelen. Dat vind ik ook het allerleukste aan de film: dat het een beetje amoreel is, nietwaar — die mensen zijn niet oké!”

Crowd-distributie

Geheel in lijn met de oorsprong van Steekspel wordt ook de release van de film gecrowdsourced. Via We Want Cinema, het online platform waar het publiek zijn eigen bioscoopvertoningen kan organiseren, is in achttien verschillende steden een première georganiseerd. Op voorwaarde dat er voor de vertoningen genoeg kaarten worden verkocht. Cast en crew reizen vervolgens met rode loper en al af naar de betreffende locatie.

Releases

Een elftal hoogtepunten uit het aanbod voor thuiskijkers in maart, beschikbaar op dvd, blu-ray of video on demand. Zie filmkrant.nl voor recensies van de films en interviews met de regisseurs.

Amour
Winnaar van de Gouden Palm en volgens veel jaarlijstjes de beste film van 2012. Michael Haneke laat nietsontziend maar humanistisch zien dat alles wat we denken te weten over de dood en het leven gezichtsbedrog is. dvd/blu-ray | Twin Pics

Argo
Tot ieders verrassing won Ben Afflecks avonturenfilm over een CIA-operatie in het Iran van de vroege jaren tachtig zowel de Golden Globe als de BAFTA. Wanneer u dit leest, is bekend of hij dat kunstje ook bij de Oscars heeft geflikt. dvd/blu-ray | Warner H.V.

Wuthering Heights
Kostuumdrama en Andrea Arnold: het is geen voor de hand liggende combinatie. Maar het naturalisme dat we kennen uit haar eerdere films Red Road en Fish Tank pakt ook hier wonderschoon uit. dvd/vod | Twin Pics

Beasts of the Southern Wild
Benh Zeitlins uitbundige debuut is een magisch-realistisch sprookje over de snoeiharde realiteit in de bayou’s rond New Orleans na orkaan Katrina, gedragen door een overweldigende debuutrol van de zesjarige Quvenzhané Wallis. dvd/blu-ray | A-Film H.E.

Skyfall
Sam Mendes geeft frisse energie aan de vijftig jaar oude James Bond-franchise. Maar Skyfall kan evengoed beschouwd worden als het slotstuk van een drieluik dat begon met Casino Royale en Quantum of Solace. Bond is terug bij af. dvd/blu-ray | MGM H.E.

Killer Joe
Het gezin als hoeksteen wordt wel vaker failliet verklaard, maar zelden zo brutaal als in William Friedkins Killer Joe. Failliet verklaard, casco gestript en tot de grond toe afgefikt. Texas style. dvd/blu-ray | E1 Entertainment

Anna Karenina
Voor zijn verfilming van Tolstoj’s klassieker maakte Joe Wright een radicale keuze: hij situeert het grootste deel van de actie in een theater. Het blijkt een meesterzet, die de film dicht bij de klassieke status van de roman brengt. dvd/blu-ray | Universal

Caesar Must Die
De Taviani-broers spelen een uitdagend spel met schijn en werkelijkheid in hun Gouden Beer-winnaar, met gedetineerden uit de Rebbibia-gevangenis in de hoofdrollen en Shakespeare’s Julius Caesar als uitgangspunt. dvd | Homescreen

Alps
Nog meer vermenging van feit en fictie: acteurs die langskomen bij nabestaanden om de rol van de overledene te spelen, het is de normaalste zaak van de wereld in Alps van de Griekse regisseur Yorgos Lanthimos (Dogtooth). dvd | De Filmfreak

Neighbouring Sounds
Het debuut van Kleber Mendonça Filho is een haarscherp portret van een opkomende buurt in het Braziliaanse Recife, en laat de keerzijde zien van de groeiende Zuid-Amerikaanse economie. De middenklasse groeit, en is bang. dvd | De Filmfreak

Beyond the Hills
Een duivelsuitdrijving in Moldavië in 2005 is het uitgangspunt voor Cristian Mungiu’s opvolger van zijn grote succes 4 maanden, 3 weken en 2 dagen, dat het Gouden Palm-winnende debuut zelfs overtreft. dvd/vod | Lumiére

Steekspel
Waar zijn nou die heiligverklaarde users?

De eerste ‘user generated film’ bleek uiteindelijk toch de sturende hand van Paul Verhoeven nodig te hebben. Met het resulterende Steekspel hoeven we ons zeker niet te vervelen.

De titel Steekspel werd bedacht door Trudi van der Stelt, één van de deelnemers aan het opmerkelijke crowdsourcing-project Entertainment Experience. Hij slaat de spijker op zijn kop: het is van het begin af aan duidelijk dat het niet botert tussen de zes door Kim van Kooten bedachte personages en ook dat het niet bij geforceerde opgewektheid en steken onder water zal blijven.
Ja, het zal vastgoedmagnaat Remco (Peter Blok) nog heel wat moeite kosten zijn vijftigste verjaardag tot een goed einde te brengen. Terwijl zijn vrouw (Ricky Koole) de huwelijksperikelen probeert te smoren in een groot feest slijpen zoon en dochter (Robert de Hoog, Carolien Spoor) hun sarcasme, maken twee van Remco’s minnaressen hun opwachting en proberen zijn zakenpartners hem te naaien. En wat heeft die zwangerschapsbuik met dit alles te maken? We hoeven het allemaal niet serieuzer te nemen dan nodig is, maar al die amorele spelletjes worden door Paul Verhoeven als regisseur en coscenarist met veel gevoel voor ironie voor ons neergezet.
Verhoeven en coscenarist Robert Alberdingk Thijm gebruikten de honderden bijdragen van het publiek uiteindelijk vooral als ruwe grondstof. Grappig is dat de borstenscène, die je gemakkelijk voor een typisch Verhoevenmoment verslijt, juist niet door hem bedacht is. Steekspel, de door Verhoeven geregisseerde bioscoopversie, is een vermakelijke, tikje brutale komedie met thrillertrekjes geworden en zou het met zijn wat spitsvondige toon en snedige dialogen ook op televisie goed doen. Inhoudelijk is het redelijk vluchtig, want de vileine spelletjes en vele wendingen lijken belangrijker dan de personages, maar de acteurs, waaronder een stevige sectie jong talent, hebben er zichtbaar plezier in. Opvallend is dat je nauwelijks merkt dat dit alles uit zeer versnipperd materiaal in elkaar werd geknutseld.
De voor de bioscoop wat krappe lengte (53 minuten) van het eigenlijke Steekspel wordt aangevuld met de making-of documentaire Paul’s Experience, waarin we de ontstaansgeschiedenis van Steekspel volgen zoals die door Verhoeven is ervaren. Al die andere deelnemers, die toch zo geweldig belangrijk waren, blijven helaas buiten beeld. Dat mag een enorme gemiste kans worden genoemd.

Lotgenoten
Meer intriges, meer bloot

Hetzelfde skelet, maar heel ander vlees aan de botten: Stephan Brenninkmeijer levert met Lotgenoten een alternatieve visie op Steekspel, dat Verhoeveniaanser is dan Verhoevens origineel.

Laat de auteurstheorie hier maar op los: een film geschreven door honderden mensen, onder redactie van een gerenommeerde regisseur die er zijn stempel op drukt, maar gedraaid wordt door een andere filmmaker, die er zijn eigen draai aan geeft. Ziedaar: Lotgenoten, een alternatief Steekspel gemaakt in het kader van Entertainment Experience, dat deze maand op dvd verschijnt.
Dat zal wellicht te maken hebben met de contacten van de regisseur: Stephan Brenninkmeijer werkt al sinds de vroege jaren negentig als regisseur en editor voor televisieseries als 12 steden, 13 ongelukken en Westenwind en leverde met Swingers (2003) en Caged (2011) al twee lowbudget soft-erotische thrillers af. Lotgenoten past duidelijk in die lijn.
Brenninkmeijer permitteert het zich daarbij duidelijk om afstand te nemen van het aangereikte scenario. Dat moest sowieso voor het laatste deel van de film: om het einde van Verhoevens versie tot de première een verrassing te houden, werden de deelnemende teams uitgedaagd elk hun eigen slot te bedenken. Brenninkmeijer kiest ervoor drie al in eerdere delen uitgezette elementen voor het voetlicht te schuiven. Een geluidsopname die hoofdpersoon Remco Albrecht heeft gemaakt van een chantagepoging door zijn zakelijke kompanen zet de verhoudingen in een nieuw licht. Een romantische toenadering tussen Remcos dochter en haar beste vriendin waar al vroeg in Brenninkmeijers versie naar wordt gehint, komt tot volle wasdom. De Aziatische maffia wordt er met de haren bijgesleept voor een dosis plat geweld.
Kortom: je neemt Verhoeven en doet er nog een schepje bovenop, met meer intriges, meer bloot en misschien ook wel meer ambitie. Dat daarbij het gebrek aan budget zich af en toe doet voelen en het acteerwerk soms te wensen overlaat, is dan niet het belangrijkst. Zolang de groep makers het aandurft zichzelf niet al te serieus te nemen, is het resultaat verrassend speels.

Geschreven door de Filmkrant