Dogtooth

Yorgos Lanthimos zet in Dogtooth het surrealisme in om iets te zeggen over de werkelijkheid. Grappig, droevig, gruwelijk, en vaak alle drie tegelijk.

In de synopsis leest het Griekse Dogtooth als een Joseph Fritzl-achtig gezinsdrama. Twee ouders houden hun drie kinderen opgesloten in huis, afgeschermd van de boze buitenwereld. Een hoge houten muur om de tuin verzorgt de fysieke insluiting; een ruime dosis psychologische mishandelingen houdt de koters geestelijk gevangen. Ze mogen er pas uit, krijgen ze al hun hele leven te horen, als ze volwassen zijn. Alleen: de criteria van volwassenheid liggen in dit gezin net even anders. Volwassen ben je pas als je je ‘hondentanden’ kwijt bent – je hoektanden, dus. Hoewel de drie kinderen inmiddels ruim in de twintig zijn, zijn ze kind gehouden.

Gelukkig kiest de Griekse regisseur Yorgos Lanthimos niet voor een realistische aanpak. Zijn film, die in 2009 de Un Certain Regard-prijs van het filmfestival van Cannes won, trekt de gevolgen van deze opsluiting door naar hun meest absurde consequenties en zoekt naar vervreemdende details. In het universum dat de kinderen voorgeschoteld krijgen, zijn katten de meest gevaarlijke beesten en hebben de ouders altijd een speelgoedvliegtuigje voorhanden om een echt vliegtuig dat hoog in de lucht passeert te verdoezelen. Juist wanneer de realiteit toch in deze surreële wereld binnentreedt – in de vorm van bewaakster Christine die door vader voor het seksuele gerief van de zoon wordt ingehuurd – beginnen de problemen pas echt.

Nostalgie
Lanthimos zet de absurditeit van zijn wereld extra aan in de stilering van het huis en de tuin, een combinatie van strakgetrokken moderniteit en een op het design van de jaren zeventig teruggrijpende nostalgie. Het maakt dat de film net iets buiten onze tijdsbeleving staat, waarbij de metaforische lagen meer benadrukt worden dan de praktische verhaallijn.

Die stilering wordt nog eens versterkt in het acteerwerk. Christos Stergioglou en Michelle Valley zijn de pragmatisch afstandelijke ouders; Aggeliki Papoulia, Mary Tsoni en Hristos Passalis zijn mild verontrustend in hun kinderlijkheid, die ze tot in de kleinste gebaartjes lijken te hebben opgenomen. Ook het camerawerk draagt bij aan de benauwende sfeer: de kaders lijken af en toe gekozen zonder oog voor waar de acteurs zich in de ruimte bevinden, zo vaak worden hoofden net buiten beeld gehouden. Lange takes en een montage die zich in cirkels om de personages heen lijkt te draaien, maken het plaatje compleet.

Die hoge mate van stilering geeft Lanthimos juist de vrijheid daadwerkelijk iets over de realiteit te zeggen. Over de (dis)functionaliteit van het traditionele familiemodel. Over de gevaren van een al te gesloten gemeenschap, en het ontkennen van de buitenwereld. Over hoe seks en geweld altijd hun weg naar onze jeugd zullen vinden, hoezeer men ze ook van hogerhand probeert te verdrukken. Juist de abstractie maakt de werkelijkheid hier inzichtelijk.