Quentin Dupieux over Incroyable mais vrai

Incroyable mais vrai is een bizarre tijdreisfilm, juist omdat de tijdmachine slechts een marginale invloed heeft op de levens van de hoofdpersonages. Achter de wetenschap en de filosofie van zijn absurde sciencefiction moet je volgens regisseur Quentin Dupieux dan ook niet te veel zoeken: “Het is gewoon een gat in de grond.”

Wie had twintig jaar geleden kunnen bedenken dat Quentin Dupieux een van de belangrijkste Franse filmmakers zou worden? Toen was hij enkel bekend als electro-house-producer Mr. Oizo. Zijn enige regiecredit was voor de iconische videoclip bij zijn bekendste nummer ‘Flat Beat’.

In 2002 bracht hij zijn eerste middellange film uit onder de gevatte titel Nonfilm. Dat werd meteen ook het artistiek kader voor zijn volgende, bekendere werk. ‘No reason’ groeide uit de overkoepelende filmfilosofie van Dupieux. Zijn absurde, surrealistische films – over melk drinkende gangsters (Steak, 2007), een moordlustige autoband (Rubber, 2010) en een verdwenen hond (Wrong, 2012) – hadden altijd als punt dat er nooit een punt is. Het was postmoderne cinema ten top, die zichzelf nooit te serieus nam.

De omschakeling naar een relatief serieuzere cinema – en serieus is hier dus echt héél relatief – kwam met Réalité (2014), waarin Dupieux aandachtiger begon te kijken naar zijn rol als regisseur. Het is een film over een filmmaker en over de absurditeit van de filmindustrie, iets waar Dupieux als Fransman in Hollywood wel het een en ander over kon vertellen. Eenmaal terug in Frankrijk werden zijn films niet alleen reflexiever, maar ook compacter, taliger en gevatter. Bovendien werd hij veel productiever: sinds 2018 maakte hij bijna elk jaar een nieuwe film. Een maand voordat Incroyable mais vrai de Nederlandse filmtheaters bereikt, ging zijn volgende film Fumer fait tousser al in première op het filmfestival van Cannes.

Overdreven stille film
Incroyable mais vrai draaide afgelopen februari op de Berlinale, waar Dupieux samen met hoofdrolspeler Roxane Arnal de pers te woord stond. “Heb je het einde van de film kunnen zien?”, vraagt hij ons als eerste. Blijkbaar was tijdens de premièrevertoning iets misgegaan met de projector, waardoor de laatste tien minuten enkel zwart beeld te zien was. Terwijl juist het einde van deze vreemde komedie zo belangrijk is. In een dialoogloze en muzikale montagesequentie schetst Dupieux vliegensvlug de verdere ontwikkelingen in de levens van de twee hoofdpersonages, het gehuwde stel Alain en Marie die een mysterieus huis hebben gekocht.

“Mijn films zitten vaak vol met dialoog”, zegt Dupieux over het fantastische einde, dat de aanwezige journalisten gelukkig wel hadden gezien. “In dialogen ben ik namelijk het beste. Daarom was het een uitdaging voor me om het einde van dit verhaal alleen met beelden en muziek te vertellen. Ik zie het als een soort overdreven stille film met extra veel muziek.”

Geen Dupieux zonder een vreemd verhaal. Hier draait het allemaal om de woning van Alain en Marie, die de meest ongebruikelijke en specifieke tijdmachine ooit huisvest. Het resulteert in een heerlijke lowbudget tijdreiskomedie, die eigenlijk gaat over een huwelijksconflict: de vrouw duikt de hele tijd in de machine om minuscule wijzigingen in haar leven door te voeren, terwijl haar ietwat oudere man het allemaal maar aan zich voorbij laat gaan.

La
Hoe Dupieux op zo’n idee komt, blijkt een lastige vraag. Vooral omdat de regisseur niet happig is op vragen die beginnen met ‘hoe’ of ‘waarom’. “Waarom heb jij het kapsel dat je hebt?”, is op zo’n moment zijn eerste reactie.

Daarna komt er een toch iets specifiekere verklaring uitrollen. “Het komt vast ergens vandaan, maar ik kan niet zeggen dat ik geobsedeerd was door de thema’s die uiteindelijk in de film zitten. Ik ga meestal gewoon erg snel te werk. Ik begin aan een plan, schrijf het uit en als ik het goed genoeg vind, ontwikkel ik het verder. Voor mij waren de machine en het echtpaar genoeg om er een film omheen te maken.”

Of hij dan thuis een la vol ideeën heeft die liggen te wachten om verfilmd te worden, vraagt een collega, doelend op Dupieux’ opvallende productiviteit. “De grap is dat ik alleen films maak van de dingen uit die la die ik goed vind. Soms leen ik wel eens een element uit een ander plan dat het nooit gaat worden, maar in principe werk ik nu zo efficiënt dat ik precies weet wat ik wil.”

Of zijn ideeën te gek of gecompliceerd zijn om überhaupt te verfilmen is voor Dupieux ook geen probleem. “Ik schrijf wat ik kan financieren en filmen. Dat is een soort spier die ik heb getraind: alles wat ik schrijf kan in een film terechtkomen.”

We laten de waarom-vraag achterwege. Het enige dat Dupieux nog kwijt wil over Incroyable mais vrai is dat het geen comédie pour la comédie is. Er zit een serieuze laag onder, over de onzekerheden van de moderne mens en de verhoudingen tussen man en vrouw. Het gaat over mensen die ouder worden en de tijd willen stilzetten en terugverlangen naar de beste dagen van hun jeugd.

De tijdreismachine is niet het enige sciencefiction-­element uit de film. Er is ook een state of the art penisoperatie voor mannen die een betrouwbaarder geslacht willen, naast andere geavanceerde cosmetische ingrepen. “Diep van binnen zijn we allemaal zo onzeker”, stelt Dupieux. En dan grappend: “Wie weet… moet ik ook ooit aan zo’n operatie beginnen.”

Lens
Dupieux reageert enthousiaster op vragen over de vorm van de film. Die is digitaal, zonder flets of artificieel te worden. “Met elke nieuwe film wil ik mijzelf een nieuwe uitdaging geven. Ik moet elke keer iets nieuws neerzetten. Voor deze film ging ik op zoek naar een nieuwe cameraopstelling. Ik heb mijn vaste camerawinkel, waar ze me goed kennen en bijzondere, oude lenzen voor me opzijzetten. Zo kwam ik uit op een lens uit de jaren zeventig die extreem lastig te gebruiken is.”

Het was in technisch opzicht een verschrikkelijk besluit, concludeert Dupieux nu. “Maar ik werd verliefd op die lens, ook al was het een domme keuze, omdat je bijna niets aan het geschoten beeld kunt aanpassen. Als je maar een beetje schuift met het contrast of de kleurenintensiteit, ziet het beeld er direct slecht uit. Dat brengt een groot risico met zich mee. Ik ben ontzettend blij met het resultaat, maar met zo’n soort technische opstelling werk ik nooit meer.”

Als we het sein krijgen dat we nog één laatste vraag kunnen stellen, komt een collega met een extreem complex idee om de tijdmachine in het huis efficiënter te maken, zodat de personages er met meer gemak gebruik van kunnen maken. Dupieux kijkt met stijgende verbazing toe terwijl de journalist zijn fan theory uiteenzet over de volgende stap van zijn film. Na het uitgebreide verhaal barst de regisseur in lachen uit: “Wat een fantastisch idee, maar je zoekt er te veel achter. Voor mij is die machine gewoon een gat in de grond. Niets meer, niets minder.”