Réalité

Eindelijk bereikt er een film van Quentin Dupieux de Nederlandse bioscopen: Réalité, de grappigste film uit het Surrealisme-program­ma op het Filmfestival Rotterdam. Dupieux weet een knap bouwwerk in elkaar te timmeren rond heerlijke nonsens.

Quentin Dupieux maakte naam in de elektronicamuziek als dj Mr. Oizo, voordat hij zich onderscheidde met zijn onnavolgbare, absurdistische films Rubber (2010), Wrong (2012) en nu Réalité. Logica is ver te zoeken in zijn droogkomische werk en dat is maar goed ook. De vreemde opeenvolging van gebeurtenissen wordt opgediend alsof het de normaalste zaak van de wereld is.

In Réalité draait de gordiaanse knoop zich vast om een onopvallende cameraman bij een suf kookprogramma die nu zelf wel eens een film wil gaan maken. Hij werkt in zijn vrije tijd aan een wild scenario over een duivels tv-toestel dat de bankzitters vermoordt met zijn dodelijke stralen, onder de titel Waves. Als hij aanklopt bij een pervers rijke filmproducent stelt die slechts één voorwaarde: hij moet binnen 48 uur de perfecte schreeuw op zijn bandrecorder hebben staan.

Hij neemt die opdracht maar al te serieus. Moe van al het uren schreeuwen in zijn opnameapparaat gaat de cameraman maar naar de bioscoop, waar hij precies de film ziet die hij had willen maken, woedend onthaald door het handjevol mensen dat naar zo’n trashy film zou willen gaan. Ondertussen is er nog een gevaarlijke VHS-tape die is opgegeten door een everzwijn, een manipulatieve documentairemaker en een presentator met een dubbelganger, die allemaal wel of niets met elkaar te maken hebben.

Het onmogelijke
Quentin Dupieux introduceerde in zijn film Rubber, over een moordende autoband, het begrip ‘no reason’, de nonsens en willekeur die de hele wereld voortstuwen. De vreemde dingen gebeuren ‘zomaar’ in zijn films, waardoor ze surrealistisch aandoen — maar ook dat lijkt schijn. Want misschien is zijn ‘no reason’ wel een realistischer versie van de werkelijkheid dan een betekenisvol verhaal of ‘no nonsense’. Het hele surrealistische en absurdistische genre is ontstaan uit de vraag: waarom zouden we geïnteresseerd zijn in een onmogelijk of betekenisloos gegeven? De Russische schrijver Nicolaj Gogol (De neus) gaf het antwoord al: omdat het onmogelijke voortdurend plaatsvindt.

Ook door Dupieux’ komedies schemeren dit soort fundamentele vragen, net als bij verwante blikverruimers Charlie Kaufman en Michel Gondry. Dupieux weet ondertussen een knap bouwwerk in elkaar te timmeren rond al die heerlijke nonsens. Hij trekt een wereld op zonder betekenis waar gelukkig ook om te lachen valt, zoals Samuel Beckett al eens liet zien. Dupieux noemt zijn films niet voor niets plagerig Réalité en Wrong en zijn productiebedrijf Realitism Films — hoewel ‘niet voor niets’ vast een uitdrukking is die niet in zijn ‘bedoelingsloze’ universum past.

Pizzadoos
In Wrong is het gekmakende gebrek aan logica van zijn films samengevat in een hilarische scène rond een pizzadoos. De hoofdpersoon probeert het logo van een pizzakoerier te doorgronden, een haas op een motor, en belt daarvoor ten einde raad met het callcenter. “De haas staat vermoedelijk voor de snelheid van bezorging, meneer”, zegt de vrouw aan de ander kant van de lijn beleefd. “Maar waarom zit hij dan ook nog eens op een motor”, vraagt de beller zich wanhopig af, want dan is de snelle service niet meer de verdienste van de haas zelf maar van de motor. Vragen waar je je hoofd over kunt breken.

In Wrong, verkrijgbaar op dvd, regent het altijd in het kantoor waar de man werkt. En dat is niet eens het meest vreemde. Grappiger is het dat zijn nep-vriendelijke bazin altijd een stapeltje handdoeken heeft klaarliggen omdat ze zich ergert aan al die doorweekte werknemers die haar kamer binnen komen vallen. Uit een onmogelijk gegeven — een regenachtig kantoor — vloeit toch dit soort logisch gedrag voort. Ook surrealisme past zich wel eens aan de omstandigheden aan.