Joachim Trier over Thelma

Na het Engelstalige familiedrama Louder Than Bombs ging Joachim Trier terug naar Noorwegen voor iets heel anders: de spannende genremix Thelma. De regisseur gaf tijdens het Filmfestival van Toronto tekst en uitleg.

Dit is de vierde film van Joachim Trier na Reprise, Oslo, 31. august en Louder Than Bombs.

Zijn nieuwe film werd gedeeltelijk uit frustratie geboren: “Mijn vaste coscenarist Eskild Vogt en ik begonnen met het schrijven van Thelma nadat ik uit Amerika terugkwam en nogal in een dipje zat omdat de financiering van Louder Than Bombs de eerste keer niet rond was gekomen. Eskil zei tegen me: ‘We proberen gewoon iets heel anders te schrijven.’ We luisterden veel naar synthpop, lazen Japanse comics, keken vijftien keer naar Suspiria en de films van Brian De Palma en hadden zoiets van: ‘Kunnen we niet zelf een Noorse versie van een heksenverhaal of zo verzinnen?’ Dus de vraag werd toen: Hoe kunnen we donkere sprookjesbeelden gebruiken om te praten over menselijke agitatie en angsten, zoals bijvoorbeeld het verontrustende gevoel dat je de controle over je eigen lichaam verliest?”

Vis onder het ijs
Hoofdpersoon Thelma is afkomstig uit een streng religieus plattelandsgezin en wordt, als ze gaat studeren in Oslo, geconfronteerd met veel nieuwe dingen, waaronder gevoelens die ze begint te ontwikkelen voor een medestudente en de vreemde reacties van haar lichaam daarop.

“Het was belangrijk dat we in het begin aanvoelen dat Thelma de magie en de wonderen van de natuur ziet en die accepteert zonder vragen te stellen”, zegt Trier. “Daarom ziet ze als klein meisje een vis zwemmen onder het ijs. Het is iets wat in de natuur voorkomt maar wat voor haar niet helemaal te verklaren is. Voor de kijker wordt dat vervolgens het dramatische beginpunt van het verhaal.”

“Ik weet niet precies in welk genre Thelma past: een horrorfilm, een psychologische thriller of een bovennatuurlijk drama? Het kan me niks schelen. Ik kijk niet naar de films van David Lynch omdat ze dit of dat genre zijn maar omdat David Lynch ze gemaakt heeft.”

Nederlands Dans Theater
Een sleutelscène werd gefilmd in de ultramoderne Opera van Oslo. Trier: “We wilden er filmen omdat het ten eerste een enorm spectaculaire gebouw is en omdat het nog in geen enkele film gebruikt werd. Het idee was om er een Hitchcock-achtige situatie van te maken, met bijvoorbeeld een enorme, zwiepende kroonluchter. En dan is er de prachtige dansvoorstelling die wordt opgevoerd als Thelma komt kijken, Sleight of Hand van het Nederlands Dans Theater. Dat stuk, een van hun beste, gaat onder andere over individualisme en de verwerping van het lichaam, thema’s die heel goed passen bij ons verhaal. Dat het ons lukte met hen samen te werken was een combinatie van geluk en goed plannen.”

De Noorse hoofdstad laat zich volgens de regisseur sowieso van een andere kant zien: “Mijn andere Noorse films werden in de welvarende wijken in het westen van de stad gefilmd. Thelma werd in het oosten gedraaid, waar je enorme, bijna brutalistische architectuur kunt vinden, zoals die cementen kolossen uit de jaren zeventig. En we doen daar iets heels Noors mee, geloof ik, want die harde, rechthoekige vormen contrasteren we met de grilligheid van de natuur.”

Opgekropte schaamte
Hoewel de film over vrouwen, homoseksualiteit en het bovennatuurlijke gaat, had Trier er geen moeite mee om zich met zijn titelpersonage te identificeren: “Hier gaat het over een dochter die zich losmaakt van de invloed van haar vader. Ik kan me daar goed in inleven. Het is bijna een tragisch liefdesverhaal tussen vader en dochter want ze is eenzaam en heeft hem nodig. Tenminste, totdat ze verliefd wordt op een ander meisje. Ik heb met een aantal mannen en vrouwen gesproken die homoseksueel zijn en die net als Thelma in kleine christelijke gemeentes op het Noorse platteland zijn opgegroeid. Wat me het meest opviel is dat ze hun schaamte volledig opkropten.”

“Dat is echt een van de meest tragische dingen die ik ooit gehoord heb, dat ze van binnen helemaal opgegeten worden doordat ze zichzelf niet kunnen zijn. In die zin is de film uiteindelijk existentiëler dan een horrorfilm of een thriller, het gaat ook over hoe je moet durven jezelf te zijn. Het gaat er ook om dat Thelma een sterke vrouw wordt; mensen die gewoonweg gillend rondrennen omdat ze in een horrorfilm meespelen vind ik minder interessant. Er moet een duidelijke ontwikkeling in het personage zitten en dat is ook een belangrijk deel van Eili Harboe’s spel en hoe zij gestalte heeft weten te geven aan deze complexe vrouw.”

Cinema is een belevenis
Hoewel de film dus een terugkeer naar Noorwegen betekende voor de regisseur, is het op veel vlakken een film die Triers cinema vernieuwt. “Om eerlijk te zijn, is dit de film waarin ik het meest heb geprobeerd om de ervaring van het kijken zo sensueel mogelijk te maken”, zegt de regisseur. “Ik was minder geïnteresseerd in details van het verhaal en meer gefocust op de beelden, het geluid, de montage en hoe die dingen samen een stemming kunnen creëren en ook op een meer onbewust en instinctief niveau iets bij de kijker teweeg kunnen brengen. We hebben geprobeerd om een invoelbare, bijna tastbare bioscoopervaring te maken. Dat is lastiger om te doen dan gewoon een verhaal verfilmen. In Europa hebben we legendes en donkere sprookjes en ik zou meer daarvan in de bioscoop terug willen zien, niet alleen die bijna documentaire-achtige drama’s waarin alles net echt moet lijken. Cinema is voor mij niet alleen een verhaal maar een hele belevenis.”