Scarred Hearts
Geen close-ups
Scarred Hearts haalt de in 1938 op 28-jarige leeftijd overleden Roemeense schrijver Max Blecher uit de vergetelheid. Regisseur Radu Jude houdt de kijker bewust op afstand.
De meeste filmmakers slepen de kijker graag hun film binnen. Zij willen hem emotioneel aan hun personages binden. Hem als het ware op laten gaan in hun film. De Roemeense regisseur Radu Jude vindt dat deze conventie maar eens moet worden gebroken. In Scarred Hearts (Inimi cicatrizate) blijft de statische camera bijna de hele film op afstand van de hoofdpersoon, de schrijver Max Blecher, die met tbc in een sanatorium op bed ligt. We zien zijn lichaam en gezicht bijna nooit van dichtbij, maar in wide en medium shots. Jude wilde geen close-ups, omdat hij de opvatting “dat cinema altijd moet bewegen, dat hij altijd verbindend moet zijn” wilde doorbreken. Hij noemt zijn benadering “in zekere zin anti-cinema”.
Anti-cinema klinkt weinig aantrekkelijk, maar gelukkig klopt het niet, want Scarred Hearts is een intrigerend drama over een slopende lichamelijke lijdensweg. Halverwege de jaren dertig belandt twintiger Max Blecher in een sanatorium aan de Roemeense Zwarte Zee-kust. De schrijver heeft een gruwelijke vorm van tbc, die zijn ruggengraat langzaam doet verpulveren. Jarenlang zal hij in een gipskorset op bed liggen. De medische behandelingen die hij ondergaat, zijn voor hem een kwelling, maar ook voor kijker nauwelijks te verdragen. Wie twijfelt aan de vooruitgang van de medische wetenschap, doet dat na het zien van Scarred Hearts niet meer.
Blecher schreef een boek over zijn leven in het sanatorium – in Nederland uitgebracht onder de titel Gelittekende harten – waaruit citaten als tussentitels in de film zijn te lezen. Ze gaan over wanhoop en de futiliteit van het menselijke bestaan. Dat klinkt somber, maar in Scarred Hearts is Blecher een gevatte persoonlijkheid met een scherpe geest.
Liggend in bed bakkeleit hij met vrienden en patiënten over het leven en maakt hij met zijn charme indruk op vrouwen. Als er drank op tafel komt, is het soms ronduit gezellig in het sanatorium met patiënten en verplegend personeel. Maar de film vergeet nooit dat Blechers leven fysiek bewegingsloos is geworden. Pijnlijk om te zien hoe een vrijpartij met een ex-patiënte, op wie hij verliefd is, door zijn gipsen korset eindigt in frustratie.
Door Judes rigide keuze om geen close-ups te gebruiken, duurt het lang voordat de kijker iets voelt bij Blechers aftakelende leven. Dat is jammer, maar de meerwaarde van de stilistische keuze is het ontbeken van melodrama en sentimenteel effectbejag. Jude neemt ons niet bij het handje, maar gunt ons de vrijheid om zelf gedachten te vormen.
Scarred Hearts is een noodlotsdrama over de onvermijdelijke weg naar de dood van een jonge, levenlustige schrijver, maar ook over de naderende Roemeense catastrofe. Op de radio horen we nieuwsberichten over de IJzeren Garde, de fascistische beweging die als opmaat naar de Tweede Wereldoorlog in de jaren dertig terreur en verderf zaaide in Roemenië. Prima groep, die IJzeren Garde, vinden sommigen in het sanatorium, waarin een ongemakkelijke stilte valt als men hoort dat Blecher joods is. In Scarred Hearts gaat niet alleen een jonge Roemeense schrijver dood, maar een heel land.
