Jacques Audiard over Les Olympiades

Met Les Olympiades bewijst Jacques Audiard via emotioneel gelaagde vrouwenportretten dat hij meer is dan een auteur van viriele cinema. Al reageert de graphic novel-verfilming niet op kritiek die de Fransman in eigen land krijgt. “Ik wilde al lang een film maken over het moderne amoureuze discours.”

“Sorry voor het wachten in deze bakoven”, zegt Jacques Audiard (Un prophète, Dheepan), verwijzend naar het overenthousiaste haardvuur van het Brussels hotel waar we hem spreken, “ik was toe aan een sigaret.” Na afloop zou hij opnieuw naar buiten spurten voor een rookpauze maar het is een opgewekte filmmaker die ons vertelt over de uitdagingen (“actrice Lucie Zhang begreep de ironie niet, door haar tekst in het Chinees te oefenen vond ze de juiste toon”) en het plezier dat Les Olympiades opleverde: “ik ben blij met de energie van dit hedendaags sprookje”.

Alles begon met drie Amerikaanse graphic novels van Adrian Tomine. “Ik hou van zijn elliptische vertelstijl, van de psychologische diepgang van personages die permanent zoeken en toch besluiteloos blijven én de verhalen die tegelijk modern en klassiek dramatisch aanvoelen. Zijn zwart-wittekeningen brachten me op een idee, net als het gebruik van splitscreen. Samen met coscenaristen Céline Sciamma en Lea Mysius focuste ik op de zoektocht naar liefde en de worsteling met ontgoocheling van Tomine’s dertigers. Millennials met een diploma en levenservaring die geen definitieve keuzes willen maken, fascineren me omdat ik op die leeftijd sterk geëngageerd was.”

Beeld en woord zijn even belangrijk. “Ik besteed altijd veel aandacht aan het visuele maar door het zwart-wit valt dit misschien meer op. Een zwart-wit film maken is de droom van elke filmmaker en ik had zin in iets dat heel gestileerd is en aansluit bij personages met verschillende etnische achtergronden. Zwart-wit liet me ook toe uit het Parijs te breken dat ik al vaak in beeld bracht. De miserabele, historische, met romantische connotaties beladen stad die herkenbaar ‘Parijs’ is. Zwart-wit creëert afstand en een zekere abstractie terwijl het minder bekende 13de arrondissement moderner en universeler is. Multi-cultureler ook. Dat zorgt voor een zekere eenheid, alsof de etnische tegenstellingen weggegomd worden en enkel de essentie van de personages overblijft.”

Heel even breekt kleur in. “Om aan te geven dat er een nieuw hoofdstuk begint. We verlaten Émilie en Camille en maken kennis met camgirl Amber Sweet waardoor Nora’s verhaal start. Kleur werkt hier als tussentitel en introduceert pornografie als thema. Ik filmde het bewust in kleur. Nu, digitaal draai je altijd in kleur en wanneer je een zwart-wit film wil maken doe je dat via color grading. Daar moet je bij het draaien rekening mee houden wat betreft decors en kleding. Dat is heel vreemd; wanneer je mijn originele beelden ziet, lijken de acteurs wel papegaaien!”

Tijdens het kijken gingen onze gedachten naar Eric Rohmers Les nuits de la pleine lune. “Een kleurenfilm, maar Eric Rohmer situeert zijn jonge koppel ook nadrukkelijk in een plaats, in een moderne omgeving. Mijn grootste invloed is Ma nuit chez Maud. Vanwege de morele vertelling en het thema van de discours amoureux. In tijden van datingapps en instant ontmoeting wil ik peilen naar het bestaan en de werking van de taal van liefde. Is er zo’n discours, hoe ontstaat het en welke vorm neemt het aan? Wat zijn de gewoonten en welke woorden worden er gebruikt? Dat zijn ook Rohmers vragen. Jean-Louis Trintignant en Françoise Fabian waren zo oud als mijn twee van elkaar verschillende duo’s. Nora en Amber zijn het meest romantisch, er ontstaat intimiteit tussen hen. Dat is liefde, het is geen toeval dat ze dag en nacht praten. Daarbij komen verleiding en liefde in beeld.”

Het beeldscherm fungeert als een spiegel waar Amber uiteindelijk door stapt. “Ook al worstelt ze met de angst om teleur te stellen en teleurgesteld te geraken. Het contrast is groot met Émilie en Camille, die seks hebben nog voor ze veel woorden gewisseld hebben. Dat verschil liet me toe de leefwereld van mijn protagonisten in zijn diversiteit te verkennen. Maar toegegeven, ik wilde het vooral over liefde hebben.”

De soundtrack van die liefdesverhalen is elektronisch. “Lang zag ik film maken als een opeenvolging van etappes waarbij muziek er een was. Nu zie ik meer het geheel, ben ik constant bezig met de integratie van muziek, dialogen en geluiden. Toen ik jonger was luisterde ik tijdens het autorijden naar minicassettes waarop ik films had opgenomen. Die gewoonte om via geluid tot het beeld te komen, door te horen ook te zien, ligt waarschijnlijk aan de basis van mijn huidige werkwijze. Elektronische muziek leent zich perfect een integraal deel van het sound design te worden. In harmonie met het beeld. Zo is de openingsmuziek, het zelf gecomponeerde Chinese liedje dat Lucie Zhang op karaoke-toon zingt, onlosmakelijk verbonden met de grote panelen die in beeld komen. Het kondigt de soort liefde aan waar Émilie en Camille, ik zeg bewust niet ‘een generatie’, voor staan.”

De dialogen zijn erg muzikaal. “Vandaar dat de vertolking, de interpretatie, cruciaal is. We repeteerden veel en daarbij konden de acteurs zich de teksten eigen maken. De manier waarop hun personages praten, reageren en bewegen aanpassen. Die personages hebben een verleden, zoals de studies sociaal-politieke wetenschappen van Émilie, maar ze evolueren wel. En ze vergissen zich allemaal over zichzelf. Wat zowel Émilie, Camille als Nora typeert is dat ze zichzelf verhalen wijsmaken. Ze zijn niet wie ze denken te zijn. Dat is de les die ze leren. Slechts één personage weet wie ze is en wat ze wil: Amber. Zij beslist over het lot van de drie anderen. Zo laat ze Nora liefde ontdekken.”

De naam Camille zorgt voor verwarring bij Émilie die aan een vrouwelijke co-huurder denkt. “Die grap knipoogt naar de komedie van de vergissingen maar ook naar het actuele thema van identiteit. Voor mij is Les Olympiades een komedie die lichtvoetig is maar op een schertstoon ernstige bespiegelingen serveert. Voor Camille en Émilie is taal bovendien belangrijk, ze verleiden via woorden. Het misverstand is een aanleiding om het verleidingspel op te starten.”

Is Les Olympiades uw antwoord aan Franse critici die zich naar aanleiding van The Sisters Brothers afvroegen wanneer u eindelijk vrouwen zou introduceren in uw universum? “Journalisten zeggen vaak zomaar wat. Ze reageren op je laatste film en vergeten je vroegere werk. Wie zegt dat ik alleen mannelijke brutaliteit film heeft Sur mes lèvres en De rouille et d’os niet gezien of Dheepan slecht begrepen. Eigenlijk was mijn debuut al een beginselverklaring: Regarde les hommes tomber. Maar dat ontging velen. Les Olympiades liet me enkel toe de vrouw en de vrouwelijke blik centraal te plaatsen.”

Uw volgende film wordt opnieuw iets heel anders. “Emilia Perez is een Spaans gezongen muzikale komedie die ik eerst als een opera schreef. Wat me aantrok was Mexico en de kans de verschrikkelijke dingen die er gebeuren via zang op te roepen. Chanter et enchanter, zingen en betoveren. Ik denk dat ook andere regisseurs, zoals Leos Carax (Annette), via het genre reageren op de huidige crisissituatie. Cinema floreerde tijdens de bezettingsjaren, de muzikale komedie deed het goed tijdens de depressieperiode. Een verband tussen dit escapisme en de huidige pandemie ligt voor de hand.”