Duidelijk #4

Eindscènes maken alles duidelijk, of juist niet. Deze maand: blijven zitten bij de aftiteling.

Hoeahhhh, pfffff, waar was ik ook alweer?

– Hier. Opschuiven, jij, deze kolom gaat nergens heen zo, beetje voor Zarathoestra spelen. Spoor jij wel? Ik ben van boven naar voren geschoven om jou vragen te stellen, en het is de bedoeling dat jij daar eenduidig op gaat antwoorden, zonder te veel zijwegen en bospaadjes. Duidelijk?

Wie ben jij?

– Niemand. Ik stel hier de vragen. Wat wil je nu eigenlijk precies met dat onderscheid tussen eindscènes en eindbeelden? Kun je dat uitleggen? En voor de verandering: wees eens duidelijk!

Wat is het einde van Dogville? Een lopende Grace richting ingezoomde hond Mozes of een fotoserie van de Young Americans anno nu? Zeg het maar. Het is allemaal zo ingewikkeld geworden. Dat zeg ik. In, zeg maar, de klassieke periode, waar de aftiteling vooraan zat, was het eindbeeld ook daadwerkelijk het einde, niet in de laatste plaats omdat het vaak letterlijk gezegd werd na het laatste beeld: einde, the end, fin, kanets. De eindscène was de uitsmijter, waarmee je de mensen naar huis stuurde, het donker in, de laatste indruk van een hele reeks indrukken. “This could be the beginning of a beautiful friendship…”

En dat is nu natuurlijk nog steeds zo, of kan zo zijn, maar met de opkomst van de aftiteling, dit keer ook daadwerkelijk aan het einde, is plotseling voor de tekst, tijdens de tekst of helemaal aan het einde van de tekst, beeld geplaatst. En dat kan van alles zijn. Mislukte scènes, bloopers, allerlei overbodig materiaal, maar soms ook: acteurs die in hun rollen nog even terugkomen, of hun acteursnaam vermeld krijgen met eerdere scènes uit de film. Tevens zijn er de nepbloopers – legendarisch in Monsters, Inc., wat een grap, mislukte scènes in animatie, dat vak dat zo tot in detail door mensenhanden is bijgeschaafd. Vaak klinkt er muziek, ook al zo iets nieuws. ‘Exit Music for a Film’. Er ligt een groot onontgonnen studiegebied voor ons. En ik probeer dat in kaart te brengen.

Voorbeeld: Bij de film Iron Man moet je helemaal tot het eind blijven zitten om Samuel L. Jackson als Nick Fury te kunnen bekijken! Zijn enige minuten in de film. Als het licht al weer aan is. Cliffhanger voor deel twee. Begrijp je wat ik bedoel? Het allerlaatste beeld na de aftiteling is een eindscène. Want dat is denk ik het onderscheid dat ik steeds probeer te maken: alles wat nog binnen de wereld van de film behoort, is een eindscène, alles wat er op reflecteert, of associeert, is een eindbeeld. Zo zijn de bondskanselieren van Fassbinder, in tegenstelling tot Samuel L, eindbeelden, niet direct tot het verhaal behorend, maar meer het Umfeld uitmakend. Zoiets als de woorden: de tijd vernietigt alles. Ook Umfeld. Net als: het onderzoek naar het gedrag van mensen naar aanleiding van de aftiteling. Want hoewel het fenomeen geheel ingeburgerd is – zozeer zelfs dat Gaspar Noé’s Irréversible weer met de aftiteling begint – weten mensen vaak nog steeds niet wat ze ermee aanmoeten. Weglopen? Staren naar lange kolommen met letters? Assistenten van de assistent, de catering, stichting Korrelatie? Komt er nog iets? Of is het nu afgelopen?

– Ok. Ho maar. Tsjezus, man. Eén ding tegelijk. Laten we beginnen met die bloopers en nepbloopers, wat voor een filmpjes zijn dat? En wat voor een verscheidenheid zie je daar allemaal?

(wordt vervolgd)