Johan Heldenbergh over The Broken Circle Breakdown

"Kunst is de poging om het onbenoembare zo goed mogelijk te benoemen," zegt de Vlaamse acteur en toneelmaker Johan Heldenbergh. Hij schreef de country-voorstelling-met-boodschap die Felix van Groeningen verfilmde en waar Heldenbergh zelf de hoofdrol in speelt.

Johan Heldenbergh verwierf in Vlaanderen een stevige reputatie als televisie- (Ons geluk), theater- (Ten oorlog) en filmacteur (Antonia, Any Way the Wind Blows, Aanrijding in Moscou). Maar Heldenbergh is ook een even gedreven als geëngageerd kunstenaar. Iemand die uithaalt naar religie ("mensen die geloven leggen zowel het goede als het kwade buiten zichzelf") maar vooral een positieve bijdrage wil leveren aan de samenleving. Zo maakte hij samen met zijn dorp de amateurfilm Schellebelle 1919 en schreef hij de country-voorstelling-met-boodschap die Felix van Groeningen (met wie hij al Steve + Sky en De helaasheid der dingen maakte) nu verfilmde.

Hoe ontstond het idee voor het muzikaal toneelstuk The Broken Circle Breakdown Featuring The Cover-ups of Alabama? "Bij mij moet een theatervoorstelling altijd maatschappelijk relevant zijn. Ik wilde deze keer iets doen over de invloed van religie en religieuze mensen op mijn leven als ongelovige, over de opdringerigheid van de moraal. Bovendien begonnen mensen zich na 9/11 te bemoeien met ons gedrag en ontstond er een gepolariseerd discours. Ik voelde de wereld veranderen en wilde daar iets over schrijven. Mieke Dobbels en ik kozen voor een stuk vol country en bluegrass als zwarte spiegel op het thema van de religie. Vanuit die muziek wilden we het triestigste verhaal schrijven dat we konden bedenken."

Er is een link tussen je dorpsfilm Schellebelle 1919 en je werk bij Compagnie Cecilia: plezier én het ontwikkelen van een gemeenschapsgevoel. "Ik heb een paar credo’s. Eén, als je het lef hebt om op een podium te staan, de pretentie hebt dat je iets te vertellen hebt aan de maatschappij moet je je ook engageren. Twee, de maatschappij moet iets hebben aan wat je doet, je werk mag niet high brow zijn, moet humor en ontroering durven toelaten. Je mag niet zomaar als een cultuursnob iets schrijven dat niemand begrijpt en waarvan je hoopt dat niemand roept ‘de keizer heeft zijn kleren niet aan’. Drie, je moet mensen open zetten voor je ze kan ontroeren, voor je ze iets kan bijbrengen."

Daar waar het theater lang vooral met metaforen werkte lijkt men nu naar de emoties van het echte leven te gaan. "De meeste theatervoorstellingen zijn zo niet, maar bij Compagnie Cecilia zijn we van mening dat wanneer je iets wil vertellen over de oorlog in Irak je geen Griek moet pakken uit de 5de eeuw voor Christus. Je moet het rechtstreeks over nu hebben. Vergis je niet; in de voorstelling en de film zitten metaforen. Zoals die van het vogeltje dat tegen het raam vliegt. Alabama stelt daar een illusie tegenover, een sticker die je op de ruit plakt, waardoor die vogel nooit zal leren omgaan met glas. Zoals wij nooit zullen kunnen omgaan met verlies zolang we ons verlies richten op de illusie die God is."