Ira Sachs over Passages
'Er is altijd een kloof tussen wat je hebt en wat je wilt'

Ira Sachs
Regisseur Ira Sachs bracht acteurs Franz Rogowksi, Adèle Exarchopoulos en Ben Whishaw samen in een drama over een turbulente driehoeksrelatie in Parijs. Het sist en vonkt binnen dit trio, dat zo veel meer is dan de som der delen. Sachs: “Ik híeld echt van hen alle drie.”
Ira Sachs belt via een videoverbinding vanuit Quito, waar hij, samen met zijn in Ecuador geboren echtgenoot, hun tweeling en dier moeders, sinds een jaar woont. In New York, de vorige woonplaats van het co-oudergezin, situeerde Sachs eerder het rauwe, autobiografische liefdesdrama Keep the Lights On (2012) en het delicaat schurende Love Is Strange (2014) en Little Men (2016).
‘Love is strange’ kun je ook opvatten als de subtekst onder Sachs’ volledige oeuvre. Ook in zijn nieuwe film Passages trekken de liefde, en meer nog het verlangen daarnaar, een grillig spoor door het leven van drie mensen: de Duitse filmmaker Tomas, zijn Britse echtgenoot Martin en de jonge Franse basisschoolleerkracht Agathe.
Plaats van handeling is ditmaal Parijs, een stad waar Sachs eveneens een lange relatie mee blijkt te hebben. “Ik heb er affaires gehad, mijn hart werd gebroken onder de Eiffeltoren in 1986… Ik voel me er op mijn gemak. En daarbij: het leek me radicaal om een film te maken die alleen maar gaat over mensen en over niets anders. Een film over wat mensen samen doen, thuis, in hun slaapkamer. Voor dat soort persoonlijke cinema bestaat in Europa interesse en steun die in de Verenigde Staten veel moeilijker te vinden is.”
Uw films tonen als weinig andere hoe slimme mensen stomme dingen kunnen doen. Hoe we niet alleen tegen ons eigen belang in, maar vaak ook tegen beter weten in handelen. Wat drijft u om zulke verhalen te vertellen? “Ik ben geïnteresseerd in conflict en in tegenstrijdigheid. In Elaine May’s film Mikey and Nicky [1976], met John Cassavetes en Peter Falk, zit een scène in een eetcafé die laat zien dat mensen soms precies het tegenovergestelde doen van wat je verwacht. De vrijheid van die film zit voor mij in het gevoel dat op elk moment de mogelijkheid bestaat dat er iets gebeurt, of juist het omgekeerde. Dat is wat ik op de set ook probeer te creëren. Natuurlijk is er een script en is er regie, maar ik repeteer niet met mijn acteurs. Dus wat je eigenlijk ziet als je naar mijn films kijkt zijn twee mensen die luisteren en reageren op het moment zelf.”
Het scenario voor Passages schreef u met Mauricio Zacharias, met wie u al jarenlang werkt. Hoe ziet die samenwerking eruit? “We raakten ooit met elkaar in gesprek op een brunch in New York. Ik werkte op dat moment aan Keep the Lights On, een film die ik eng vond om te schrijven. Ik gaf Mauricio het ruwe materiaal voor die film, dat onder meer bestond uit e-mails, brieven en zeer persoonlijke documenten. Doordat hij er de waarde van inzag, gaf hij me toestemming om dit verhaal te vertellen. Eigenlijk is dat nog steeds wat we voor elkaar doen: we geven elkaar toestemming om risico’s te nemen. We zijn als broers. Zulke relaties zijn belangrijk in cinema – net als in de liefde trouwens. Daarbij heeft hij een enorm vakmanschap dat ik mis, dus hij schrijft altijd de eerste opzet. Hij gaat de confrontatie aan met het lege vel.”
Keep the Lights On vertelde een heel persoonlijk verhaal, maar het valt me op dat u in uw meeste films allerlei aspecten uit uw eigen leven verweeft. Er duikt altijd wel ergens een filmmaker op bijvoorbeeld. “Ik maak vaak films over mensen in de creatieve wereld, omdat ik die ken. Ook probeer ik op een bepaalde manier transparant te zijn over mijzelf, de tegenstrijdigheden in mijn eigen gedrag te erkennen. Er is de intentie om het goede te doen, maar ook de bereidheid om het slechte te doen. Dat is wat je door mijn oeuvre heen ziet: mannen die slechte dingen doen. In kunst voel ik me vrijer om mijn twijfels over mijzelf uit te drukken. En ook uit te drukken hoe je niet alleen een individu bent, maar ook altijd deel van een gemeenschap, een cultuur. Ik ben zeer geïnteresseerd in de wereld van mijn personages en in hun economie – geld is altijd heel belangrijk in mijn films, want iemands relatie met geld bepaalt diens karakter.”
Welke rol speelt economie in Passages? “Je zou kunnen zeggen dat het een film is over twee mannen die misbruik maken van een vrouw uit een andere klasse. In die interpretatie kun je je afvragen in hoeverre Agathe door Tomas en Martin wordt bespeeld, zoals het hoofdpersonage van Fassbinders Faustrecht der Freiheit [1975]. Mijn film is een romantisch drama natuurlijk, maar op bepaalde momenten vind ik Passages eerder een horrorfilm – je wil tegen haar zeggen dat ze weg moet uit dat huis. De mogelijkheid van geweld zit altijd in mijn films. Gelukkig blijft Agathe niet lang. En Adèle’s kracht als acteur is dat ze nooit een slachtoffer wordt. Anderen hadden dit op een andere manier gespeeld. Zij is waanzinnig oplettend.”
Agathe analyseert heel precies Tomas’ zwaktes. Maar die analyse lijkt geen invloed te hebben op haar bereidheid zich aan hem te binden. “Wel, ze heeft ook haar eigen verlangens. Je verlangen naar iets nieuws – een nieuwe ervaring, seks, liefde, macht, geld – kan je leiden naar een situatie waarin je een rekening krijgt gepresenteerd.”
Alle drie de hoofdrolspelers belichamen hun personage op indrukwekkende wijze. Hoe kiest u uw acteurs? “We schreven de film voor Franz Rogowski. Ik had hem gezien in Michael Haneke’s Happy End [2017], daar zit een briljante scène in waarin hij een karaoke doet op een nummer van Sia. Ik was gefascineerd door die performance en voelde dat ik op een interessante manier zou kunnen werken met dat… dier. Zo gaat het bij mij vaak: de keuze voor de andere twee acteurs kwam op een vergelijkbare manier voort uit het observeren van een filmmoment waarin ik volmaakte liefde voelde voor hun werk. Ik wil niet soft zijn, maar dit was een bijzonder liefdevolle en vrije set. Ik hield echt van hen alle drie. Ik hoef niet van mijn acteurs te houden, ik moet van hun spel houden; maar in dit geval voelde ik zo veel liefde, zo veel vrijheid.”
Ik denk dat je dat goed kunt terugzien in de seksscènes, die zeer expliciet en intiem zijn, en cruciaal voor de film. Ik kreeg het gevoel dat ik pas door de personages seks te zien hebben hun relaties echt kon begrijpen. “Ik dank veel aan deze acteurs, die er met beperkt materiaal in zijn geslaagd om verhalen te vertellen binnen die erotische ‘passages’. Zij vertellen over wat er tussen twee mensen gebeurt wanneer ze een lichamelijke verbintenis aangaan, op een manier die ik niet had kunnen schrijven. Dialoog is er niet, en toch zijn er uitroeptekens, komma’s, punten. Dat is heel bijzonder.”
Je kunt Passages zien als het portret van een narcist. Is dat ook wat u met de film voor ogen stond? “Voor mij is het een portret van een man met macht, die die macht begint te verliezen. Ik noem hem geen narcist, ik noem hem een dier. Hij is een man die wordt gedreven door zijn id, zijn verlangen om alles te hebben en zijn onvermogen dat te vervullen. Er is altijd een kloof – dat geldt voor alle drie de personages – tussen wat je hebt en wat je wilt, en daar ligt voor mij de crux van drama. Belangrijk is dus dat Agathe net zo’n groot verlangen heeft als Tomas. Het plezier van de film bestaat er uit dat steeds iemand anders de bal heeft.”