Hirokazu Kore-eda over Like Father, Like Son

Een telefoontje van het ziekenhuis met de melding dat hun zesjarig zoontje bij vergissing werd verwisseld brengt in Like Father, Like Son een architect aan het wankelen. Ook voor Hirokazu Kore-eda was dit familiedrama een wake-up call.

“In de film worden de zekerheden en waarden van de vader afgebroken,” zegt Kore-eda. “Dat proces maakte ik ook door. Ik evolueerde van iemand die alleen met zijn werk bezig was tot iemand die inziet dat het belangrijk is om tijd te maken voor je kinderen.” Niet dat hij minder ging werken: “dat is onmogelijk; maar terwijl ik vroeger ’s nachts thuiskwam en ging slapen waardoor ik mijn kind ’s morgens niet zag, zorg ik er nu voor dat ik altijd met haar ontbijt. Wanneer ze naar de kleuterschool vertrekt, ga ik weer slapen.”

Familie is een terugkerend thema in uw werk. “Bij mijn eerste films speelde vooral het feit dat ik al van jongs af aan dol ben op familiedrama’s. Still Walking was een keerpunt omdat ik die film maakte kort nadat mijn moeder stierf, als spijtbetuiging voor alles wat ik haar tijdens het leven niet gezegd heb. Het werd mijn eerste persoonlijke film. Bij I Wish was ik zelf al vader waardoor het thema dichter bij mijn ervaringen lag. Vroeger filmde ik steeds vanuit het standpunt van kinderen, Like Father, Like Son neemt voor het eerst nadrukkelijk het standpunt van de vader in.”

U kiest geen kant in de ‘nature vs. nurture’-discussie. “Zowel bloedverwantschap als tijd met iemand doorbrengen zijn belangrijk, ik kan niet zeggen wat het meest doorweegt. Die twijfel leeft ook bij de personages en toeschouwers. Er bestaat niet zoiets als het grote gelijk of het definitieve oordeel.”

Er zijn sociale verschillen tussen beide families maar het belangrijkste onderscheid is dat de ene vader streeft naar succes en de andere naar plezier. Een commentaar op de Japanse samenleving? “Dat is niet het belangrijkste, het gaat me vooral om wat beide vaders denken over hun rol. Ryota is een self-made man die neerkijkt op de minder succesvolle winkeleigenaar Yudai. Maar geleidelijk verliest hij zijn zekerheden. Dat interesseert me meer dan commentaar geven op de Japanse maatschappij. In de relatie met de grootouders zie je wel de traditionele denkwijzen over bloedband. Ik laat het contrast zien tussen iemand die oude theorieën over vaderschap aanhangt en een jongere man met andere waarden.
“De nieuwe vader wordt geboren op het moment dat zijn oude zekerheden wegvallen. Hij verliest eerst de zoon die niet zijn biologische kind blijkt en daarna raakt hij op zijn werk allerlei verantwoordelijkheden kwijt. Dan begint hij na te denken over wat hij moet worden. Beide families zijn niet even kapitaalkrachtig maar in Japan bestaat er niet echt een klassenverschil. De belangrijkste tegenstelling is die tussen een echte familie waar de vader thuis werkt en het gezin met een kind en een vader die altijd weg is.”

Mannen en vrouwen reageren heel anders. “Toen ik een aantal gevallen van verwisseling van kinderen onderzocht merkte ik dat vaders vooral houden aan bloedbandverwantschap terwijl moeders meer belang hechten aan de samen doorgebrachte tijd.”

Waarom is Like Father, Like Son zo persoonlijk voor u? “Alles begon met de vraag ‘wanneer ik te weinig tijd doorbreng met mijn kind, hoe kan ik dan een band met haar opbouwen?’ Bovendien komen enkele scènes uit mijn eigen leven. Zo dook er ook bij mij een bloemstengel op uit de sofa en ontdekte ik op mijn mobieltje een foto die mijn dochter maakte toen ik sliep. Dat was een shock: ik besteed niet genoeg aandacht aan haar maar zij observeert me wel de hele tijd. Ik heb in Like Father, Like Son bewust het oogpunt van de kinderen sterk beperkt, alleen door die foto merk je wat er bij de zoon leeft. Verder draait het om de arrogantie van een vader die alles vanuit zijn oogpunt bekijkt. Kortom, het omgekeerde van Nobody Knows waar het motief ook de onverantwoordelijkheid van ouders is maar dan bekeken door kinderogen. Daar wist je niet wat er omging in het hoofd van de moeder terwijl het hier gaat om de beleving van de vader.”

Waarom koos u voor de internationale titel Like Father, Like Son? “De oorspronkelijke Japanse titel was Bloed en water, gebaseerd op het Engelstalige spreekwoord ‘blood is thicker than water‘. Dat spreekwoord bestaat ook in het Japans en daar wilden we een allusie op maken. Mijn regieassistent kwam toen met een ander spreekwoord, ‘Like father, like son‘, dat eigenlijk hetzelfde betekent en dichter staat bij waar de film over gaat. Er zijn veel Japanse spreekwoorden die op het omgekeerde duiden, die onderstrepen dat je tot je derde jaar alle goede en slechte eigenschappen overneemt van de mensen bij wie je leeft. Ieder heeft daar zijn opvattingen over en het gaat er niet om te kiezen maar om naar een evenwicht tussen de twee te zoeken.”

U hebt het oog van een documentairemaker. “Klopt, ik maak nu fictie maar ik kijk nog altijd als een documentairemaker. Zo zie ik tijdens het draaien dingen die me aansporen het scenario aan te passen en de film in een andere richting te sturen. Neem de scène waarin het jongetje in bad zit en de moeder achter de andere twee kinderen aanzit en over hun haar wrijft. Tijdens de opnamen kreeg ik bijna tranen in de ogen omdat ik besefte dat het gaat om alledaags geluk en de vraag hoe lang dat geluk nog gaat duren. Die emoties opwekken was niet mijn oorspronkelijk opzet. Maar ze deden wel het idee ontstaan om als contrast een gelijkaardige badscène te draaien bij de andere familie.”

Uw films met karaktergedreven verhalen en het trage tempo verraden een verwantschap met filmmakers als Ozu en Naruse. “Als ik mag kiezen dan word ik het liefst vergeleken met Mikio Naruse. Als ik kijk naar Naruse’s personages dan zijn dat meestal mensen waarmee iets mis is. Mensen met problemen, die sluw zijn maar die je toch kunt vergeven. Dat zijn voor mij interessante, echte personages.”

Van welke film van Naruse zou u een remake overwegen? “Floating Clouds, een prachtig verhaal over afgewezen perfecte liefde. Maar waarschijnlijk is dat onmogelijk. Dan maar Lightning, het verhaal van een moeder en haar van verschillende vaders afkomstige dochters.”