Shoplifters

Wat is dat eigenlijk, een familie?

Shoplifters

Nog nooit was Kore-eda Hirokazu zo in vorm als in het even ontroerende als geraffineerde Shoplifters, dat in mei de Gouden Palm won op het filmfestival van Cannes.

In 2004 werd met Nobody Knows al duidelijk dat Kore-eda Hirokazu de rechtmatige erfgenaam was van Ozu Yasujirô, die zich tussen 1930 en 1960 ontwikkelde als een scherp observator van moeizame familieverhoudingen. Ozu leefde in een tijd waarin migratie naar de grote stad de grootste bedreiging vormde voor traditionele verhoudingen. Bij Kore-eda is de tijd van het gezin definitief voorbij. Mensen schurken zich bij hem op andere manieren tegen elkaar aan. Ozu’s films verzetten zich tussen de regels door nog tegen die veranderende wereld. Kore-eda’s personages berusten in hun situatie, ook al worden ze daar niet per se gelukkiger van. In Kore-eda’s films draait het om de vraag: wat houdt ons dan nog wel bij elkaar?

In Shoplifters wonen Nobuyo en haar man Osamu opeengepakt maar gelukkig ergens aan de rand van Tokio met hun jonge zoon Shota, Nobuyo’s jongere zusje Aki en oma Hatsue. Overleven doen ze van oma’s karige pensioentje en van het grut dat ze met winkeldiefstal binnenhalen. Zo kabbelen dingen al een tijdje voort, proef je aan de vertrouwde manier waarop iedereen met elkaar omgaat. Hier leven vijf mensen op een paar vierkante meter, niet alleen aan de rand van Tokio maar ook een beetje aan de rand van de samenleving, maar ze zijn gelukkig, ook al hebben ze het niet breed. Het kan ook anders, blijkt als Osamu en Shota op een avond de kleine Juri op straat vinden, een meisje dat is weggelopen bij haar ouders. Ze zegt niks. Ze hoeft ook niks te zeggen, haar littekens zeggen genoeg. Vanaf dat moment raakt alles aan het wankelen.

Kore-eda is een verteller die werkt met het kleine gebaar en de voorzichtige aanraking, en hij vindt het visuele equivalent daarvan in de geperfectioneerde Japanse traditie van het leven in kleine ruimtes. Mensen zitten elkaar op de huid en dat is zeker niet per se iets negatiefs, maar het vraagt wel om souplesse en bescheidenheid, eigenschappen van personages die op hun beurt de visuele stijl sturen. Al die dingen zijn in evenwicht in Shoplifters. En terwijl Kore-eda je meeneemt in de gemoedelijke, intieme sfeer, en je het idee geeft dat het leven hier een beetje voortkabbelt, besef je plotseling dat het allemaal een opmaat was voor een onthulling die je alles doet bevragen wat je tot dan toe hebt gezien. En die je ondanks alles misschien toch weer terugbrengt bij je oorspronkelijke gevoel over deze mensen.

Shoplifters is een scherp geschreven, delicaat verfilmd, prachtig emotioneel geheel dat een misschien ongemakkelijke, maar cruciale vraag stelt over de meest intieme van onze verhoudingen. Het gezin is een van de meesterwerken van de natuur, schreef de Spaans-Amerikaanse filosoof George Santayana. Kore-eda geeft een schitterende draai aan die gedachte.