André van Duren over Faithfully Yours

Als kerstfilm staat dit jaar geen romkom op het menu, maar de Nederlandse thriller Faithfully Yours. Daarin gebruiken twee getrouwde vrouwen hun gezamenlijke weekendtripjes als dekmantel voor vreemdgaan. Tot een van hen plotseling verdwijnt. Regisseur André van Duren: “Ons hoofdpersonage is geen femme fatale, maar ook geen Annie M.G. Schmidt-type.”

Amsterdam, half november. In de ontvangsthal van een gepimpte studio op een bedrijventerrein in Overamstel, eigendom van DJ Martin Garrix, prijken prominent op een sokkel boven een hippe loungebank twee goudkleurige, neukende schildpadden. In een van de aanpalende studio’s werkt regisseur André van Duren met sound-designer Herman Pieëte aan de eindmix van Faithfully Yours. De thriller over vreemdgaan, geschreven door Van Duren met Paul Jan Nelissen (samen ook verantwoordelijk voor De Bende van Oss, 2011) en Elisabeth Lodeizen, moet klaar zijn voor de Kerst.

Van Duren vertelt hoe er een beetje van zijn eigen vrouw en een beetje van de vrouw van Nelissen ten grondslag ligt aan Faithfully Yours. Daarin komt de getrouwde familierechter Bodil (Bracha van Doesburg) in de problemen door de verdwijning van haar vriendin Isabel (Elise Schaap) tijdens een weekendje weg naar Oostende, dat de vriendinnen gebruiken als excuus om vreemd te gaan.

Van Duren: “Het idee kwam ooit van Paul Jan, wiens vrouw een weekendje wegging met haar vriendin voor een cultureel uitstapje. Hij dacht, niet uit jaloezie maar als scenarist: het is maar de vraag of ze dat gaan doen, en zag daar een uitgangspunt in voor een film. We hebben voor hoofdpersonage Bodil verschillende beroepen overwogen. Ik heb voorgesteld dat ze familierechter zou zijn. Want als je zoveel echtscheidingen hebt uitgesproken, is het dan niet beter om je huwelijk te redden met een uitstapje waar niemand last van heeft? Mijn vrouw is familierechter, dus ik ken de arena. In het begin van de film wordt Bodil na een uitgesproken echtscheiding in de rechtszaal bedreigd door een man. Zo is mijn vrouw ook wel eens uitgescholden.”

Wat bevalt je aan een rechter die voor haar werk aan waarheidsvinding doet, maar in haar privéleven liegt? “De waarheid is ingewikkeld, vooral bij familierecht. Als familierechter moet je schipperen, om de hete brei heen werken. Bodil is wat dat betreft een erg Brabantse hoofdpersoon.”

Wat is er zo Brabants aan haar? “Een wat lossere, katholieke moraal. Volgens calvinistische regels is het altijd beter de waarheid te vertellen. Maar de waarheid is heel hard. Het is maar de vraag of je daar gelukkiger van wordt. De waarheid kan meer kapot maken dan liegen. Als je altijd de waarheid zou vertellen houd je geen vrienden meer over. En ook geen familie!”

De film zelf is ook niet al te moralistisch. “Nee. Een van de kritiekpunten van de consulent van het Filmfonds, dat de film uiteindelijk niet heeft gesteund, luidde: ‘Die vrouw heeft toch een goed huwelijk? Het is onduidelijk waarom ze vreemdgaat.’ Daar moest een motivatie voor komen, maar dat wilden we juist niet. Waarom moet een vrouw als ze vreemdgaat een probleem hebben? Bodil heeft een uitstekend huwelijk. En een hele aardige man.”

In de film gaat Bodil naar een lezing getiteld ‘De waarheid liegen’. Van filmmakers wordt ook wel beweerd dat ze de waarheid liegen. “Een filmmaker verzint de hele wereld bij elkaar. Bracha van Doesburg woont in Haarlem, niet in Amsterdam. We koppelen haar aan een nieuwe man. En aan bepaalde kleding, die zeer zorgvuldig is uitgekozen. Ze rijdt in een auto waarover goed is nagedacht en is eigenaar van een strandhuis dat niemand in Nederland heeft. Dat huis staat niet aan zee, dus ook dat is een leugen. We liegen dat we in Oostende het Kursaal van het casino binnengaan, terwijl de lezing is gefilmd in een ruimte in Amsterdam. Dus je manipuleert en liegt sowieso alles bij elkaar. En dan hoop je dat iedereen erin trapt.”

Is het geen prachtige contradictie van film dat je alles bij elkaar liegt om geloofwaardigheid te creëren? “Daarom hebben we ook een realistische thriller gemaakt. Zo is er een scène waarin Bodil erg bang is voor haar echtgenoot Milan. Ze ligt in bed, hij stelt haar gerust. Maar wij weten al dat Bodil denkt: ik vertrouw jou niet. Dat hebben we bewust met gewone lenzen gefilmd. Wanneer je dat filmt met een groothoeklens, van een lager standpunt, maak je Milan bedreigender. Wat je met filmische middelen of filmmuziek te veel aanzet, voelt minder echt. Bij een thriller draait het om hoe je spanning en angst doseert.”

In plaats van een romkom wordt dit jaar dus een thriller de Nederlandse kerstfilm. Is een thriller over vreemdgaan de logische tegenhanger van een romantische komedie? “Ja, dat is het. Ik had met producent Rachel van Bommel, de distributeur van de succesvolle Belgische thriller Loft [2008] en producent van de populaire Nederlandse remake [2010] daarvan, samengewerkt voor de tv-serie Nieuwe buren. Ze stelde voor om nog een ander project samen te doen. Paul Jan is ooit met dat idee voor een klassieke genrefilm gekomen. Dus ik zei: ik wil wel een speelfilm maken. En zij wilde graag een opvolger van Loft, maar dan voor vrouwen.”

Kennelijk wordt een thriller dus als een mannelijk genre gezien. Hoe hebben jullie dat vervrouwelijkt? “Om te beginnen zijn de beide hoofdpersonages vrouw; dat was al zo. Het kernteam van schrijver/producent/regisseur bestond uit twee mannen, Paul Jan en ik, en twee vrouwen, met Rachel als producent en de vrouwelijke coscenarist die we erbij vroegen. Met z’n vieren hebben we aan het script gewerkt. Soms zeiden de vrouwen: ‘Ho ho, dat moet je echt anders doen, dat is iets te mannelijk gedacht.’ De rol van Hannah Hoekstra was in het oorspronkelijke script bijvoorbeeld een man: de broer van Bodil. Hij heette Philip en dat is nu Yara. We wilden geen film waarin vrouwen bang moeten zijn voor boze mannen. Er bestaan ook boze vrouwen.”

Ook interessant is dat Bodil een vrouw is die de touwtjes in handen heeft. Ze is niet zo snel ergens van onder de indruk. “In bijna alle Nederlandse films – en romkoms in het bijzonder – zijn de vrouwen charmante, klungelige, licht nerveuze types. Het Annie M.G. Schmidt-type noem ik dat, omdat zij daar patent op had. En dan heb je het andere vrouwtype: de levensgevaarlijke femme fatale, waar mannen voor moeten oppassen. Bodil is geen van beide. Ze is gewoon de kern van de film, waar alles om draait.”

Toch dreigt ze op een gegeven moment, als haar reputatie op het spel komt te staan, slachtoffer te worden van de omstandigheden. “Dat hoort bij een thriller: controleverlies, van iemand met een goeie baan en grote auto, die denkt: ik kan de wereld aan. Door wat kleine zandkorrels in de machine werkt ze zich in de nesten. En dan komt er doodsangst opzetten. De discussie was wel steeds: hoe voorkomen we dat vrouwen het slachtoffer zijn van enge mannen? Nu de female gaze-discussie woedt, willen we dat vrouwen controle hebben. Maar zonder controleverlies hadden we geen film. We zijn steeds op zoek geweest naar die balans.”

Aangezien er geen moraal in deze film zit, is er dan toch een waarheid – of misschien wel leugen – die je als conclusie aan kunt wijzen? “Ik vind het motto ontleend aan de Iers-Britse schrijver John Bernard Shaw ijzersterk. Meestal luidt de vertaling: ‘De straf voor de leugenaar is niet dat hij niet wordt geloofd, maar dat hij niemand anders meer gelooft.’ Wij hebben dat genderneutraal gemaakt en wat vrijer vertaald, zodat het ook op Bodil van toepassing is: ‘De straf voor de leugenaar is niet dat de leugen niet wordt geloofd, de straf is zelf niet meer te kunnen geloven.’ Dat is uiteindelijk wel waar ons hoofdpersonage last van krijgt.”

En, kun jij nog in de leugens van collega-filmmakers geloven? “Het beste wat me kan overkomen als ik naar de film ga, is dat ik vergeet te kijken hoe het gemaakt is, omdat ik in het verhaal word meegesleept. Gelukkig overkomt me dat toch nog af en toe.”

Faithfully Yours draait vanaf 22 december 2022 in de bioscoop.