Focus: Meesterfilmer Béla Tarr

Wie in deze tijd van het jaar geen zin heeft in weeïge gezelligheid en luchtledige vrolijkheid kan rond Kerst en Oud en Nieuw in een aantal filmtheaters terecht voor Béla Tarrs zeveneneenhalf uur durende meesterwerk Sátántangó. ’t Hoogt in Utrecht presenteert zelfs vijf films van de Hongaarse grootmeester van het uitzichtloze bestaan.

Kerstvakantie met Béla Tarr is de titel van een retrospectief van het werk van de Hongaarse regisseur in ’t Hoogt. De ironie zal niemand ontgaan, want in Tarrs films is het nooit vakantie, maar drukt het leven loodzwaar op de personages.

Zoals in zijn absolute meesterwerk Sátántangó, dat drie dagen het leven volgt van de inwoners van een desolaat, afgelegen gehucht. Meedogenloos toont de film mensen bij wie het leven tot volledige stilstand is gekomen. Die in verlammende apathie en alcoholdampen zijn weggezakt. En die een makkelijke prooi vormen voor valse profeten, zoals een ‘redder’, die hen een beter leven belooft in ruil voor hun spaarcenten.

Dat klinkt deprimerend en dat is het ook. Maar wie zegt dat elke film gezellig moet zijn? Bij een mindere filmmaker zou zeveneenhalf uur plattelandsellende tot verveling leiden, maar Tarr drukt zijn donkere visie op de mens uit in hypnotiserende zwartwitbeelden. Sátántangó imponeert van begin tot eind. Te zien in Eye, Focus Filmtheater in Arnhem, MIMIK in Deventer, Lux in Nijmegen en De Spiegel in Heerlen.

Eye Filmmuseum brengt naast Sátántangó nog vier gerestaureerde films uit van Tarr, ook te zien in ‘t Hoogt. Family Nest (1979) en The Outsider (1981) zijn vroege films van de regisseur. Stilistisch nog niet streng-formalistisch zoals zijn latere films, die zich kenmerken door extreem lange takes, maar thematisch al met dezelfde sfeer van vervreemding en desintegratie. Met Damnation (1988), een verhaal over een eenzame loner, brak Tarr internationaal door. Naast ’t Hoogt ook te zien in De Spiegel en Lux.

’t Hoogt, Louis Hartlooper Complex, Lux en De Fabriek in Zaandam vertonen ook Werckmeister harmóniák (2000), waarin arme bewoners van een plattelandsgehucht in de waan leven dat iemand hen uit hun misère komt redden. Als dat niet gebeurt, breekt er een gewelddadige opstand uit. Deze mensen veroordelen, is te makkelijk, zei Tarr twintig jaar geleden in de Filmkrant: “Ik wil ook laten zien dat deze mensen geen criminelen zijn, maar arme, lelijke en vernederde mensen, die recht hebben op een beter leven. Wij zijn daarvoor verantwoordelijk.”

Kerstvakantie met Béla Tarr | vanaf 15 december | ’t Hoogt on Tour, Utrecht

Zie voor verdere info de websites van de vertonende theaters: Eye Filmmuseum (Amsterdam), Focus Filmtheater (Arnhem), MIMIK (Deventer), De Spiegel (Heerlen), Lux (Nijmegen), Louis Hartlooper Complex (Utrecht), De Fabriek (Zaandam).

Lees alles over het werk van Tarr in ons dossier.